به گزارش باشگاه خبرنگاران، بسياري از هنرهاي سنتي ايران از قديمي ترين هنرها در کشورمان محسوب مي شوند در حقيقت اين هنرهاي سنتي ريشه در تاريخ و هنر ايران زمين دارند.

از جمله هنر هاي سنتي ايران که از گذشته تا امروز جذابيت خاصي را در ميان مردم نسل گذشته و نسل امروز دارد هنر سنتي سفال است که البته به دنبال آن سراميک نيز مي‌آيد در حقيقت اين دو هنر يعني سفال و سراميک که در عمل دو هنر جدا هستند.

به اعتقاد يکي از ايران شناسان شهير فرانسوي، با عنوان رمان گيرش اولين سفالينه ها و اشيا سفالين را ساکنان کوهستان بختياري کشف کردند.

به گفته اين ايران شناس ساکنان کوهستان بختياري پس از کشف اولين سفالينه تلاش کردند تا نمونه هايي از اين سفالينه ها را بسازند بنابراين بدون داشتن کوره هاي پخت سفال ظروف سفالين را در کنار آتشي که براي پخت گوشت شکار مهيا مي‌کردند مي‌پختند.

اولين سفالينه هاي قديمي به همين شيوه از سوي بوميان بختياري ساخته و بيشتر به شکل ظروف بزرگ بود که مورد استفاده بيشتري براي آن ها داشت.

در کاوش هاي باستان شناسي در مناطق مختلف ايران مانند تپه سيلک، شوش، اسماعيل آباد و.. آثار با ارزشي از سفالينه هايي به دست آمده که مربوط به هزاره ششم، پنجم و چهارم قبل از ميلاد است.

برخي از اين ظروف نقوش ساده اي دارند از طرح هايي برخوردارند عليرغم آنکه دزر کوره هاي کاملا ابتدايي پخته شده اند از سفالينه هايي قديمي نمونه هايي زيبايي در موزه ايران باستان موجود است.

پختن کوزه هاي سفالي و به طور کلي سفالينه ها تنها با کوره ها امکانپذير نبود و البته در ابتداي ساخت نمونه هايي از سفالينه ها براي پختن سفالينه هايي بدون طرح و نقش و نيز اشکال مختلف کوره ها ابتدايي کافي بود اما پس از مدتي نياز به داشتن چرخ سفالگري براي ساخت ظروف سفالي ايجاد شد در حقيقت داشتن چرخ سفالگري يکي از ضروريات سفالگري شد.

بنابراين اولين چرخ سفالگري در 3500 سال قبل از ميلاد اختراع شد.

پس از اختراع چرخ سفالگري تحولي تازه در اين هنر سنتي پديد ‌آمد و تنوع ساخت ظروف سفالين بسيار گسترده شد.

به دنبال کامل شدن چرخ سفالگري تحول ديگري هم در اين هنر - صنعت رخ داد و سفال سازان موفق به تهيه انواع لعاب قليايي و تزئين ظروف به وسيله اين چرخ ها شدند.

هنر سفالگري در دوره اشکانيان با رشد و رونق قابل توجهي روبرو شد و در حقيقت در اين دوره بار ديگر سفالگري با تحولات فراواني روبرو شد و طراحي ظروف سفالين از سوي صنعتگران صورت گرفت.

عليرغم رشد و پيشرفت سفالگري در دوره اشکانيان متاسفانه اين هنر در حال پيشرفت در دوره ساسانيان با رکود مواجه شد.

با آغاز دوران اسلامي خوشبختانه روحي تازه بر کالبد اين هنر سنتي دميد.

در حقيقت با ورود اسلام به علت روح سادگي و پرهيز از تجمل پرستي فرهنگ صنعت سفال سازي مورد توجه بيشتري قرار گرفت.

آثار متعدد به جاي مانده از صدر اسلام از جمله سفالينه هايي که در حفريات صورت گرفته در ري و نيشابور به دست ‌آمده گواهي بر اين ماجراست که تحولي عظيم در سفالگري ايران در آن دوران صورت گرفته است.

در قرن پنجم تا هفتم هجري قمري توليد انواع ظروف سفالي با لعاب فلزي، توسعه مي‌يابد و رنگ هاي متنوعي مورد استفاده صنعتگران سفال ساز قرار مي‌گيرد و ظروف مينايي که از لحاظ زيبايي نقش و نيز از جهت مرغوبيت لعاب اهميت فوق العاده اي دارد به بهترين شکل ممکن ساخته مي شود.

پس از تحولات صورت گرفته در سفالگري در دوره سلجوقيان هنر ديگري نيز با عنوان کاشي کاري در کنار سفالگري قرار گرفت.

در دوره سلجوقيان نوع خاصي از کاشي با عنوان خشت کاشي مورد استفاده قرار گرفت اين نوع کاشي بيشتر در کاشان وجود داشت در حقيقت کاشان يکي از مراکز مهم سفالگري، کاشي هاي زيبا و معروفي در دوران سلجوقيان شد.

کاشي کاري به دنبال هنر سفالگري تحولاتي را پشت سر گذاشت و زيبايي هاي سفالگري را مضاعف کرد.

کم کم ظروف تازه تري ساخته و عناوين جالبي را به خود گرفت از جمله اين ظروف مي‌توان به ظروف سلادن اشاره کرد که در دوره صفويه بسيار مرسوم شد.

اين نوع سفالينه ها که با نام سلادن بودند به دو گروه تقسيم مي‌شدند گروه اول تحت تاثير هنر سفالگري چين ساخته شده است و گروه دوم نيز به ابتکار سفالگران ايراني با نقوش و تزئينات جديد رواج پيدا کرد.

تحولات کاشي کاري که از سفالگري نداشت از جمله پيشرفت ها و به عباراتي تحولات کاشي کاري در همان دوره صفويه ساخت کاشي هاي هفت رنگ بود که از نمونه اين کاشي ها مي‌توان به کاشي کاري مسجد امام در اصفهان اشاره کرد.

کاشي هاي هفت رنگ تحت تاثير هنر نقاشي طراحي مي شدند و جلوه اي خاص به معماري ايراني - اسلامي نيز مي‌بخشيدند البته کاشي کاران ايراني نقش تعيين کننده اي در اين طراحي زيبا و بي بديل داشتند.

هنر سنتي سفالگري در دوران هاي مختلف با فراز و فرودهايي روبرو شد البته هنر کاشي کاري نيز با اين نوسانات ناآشنا نبود اما سفالگري کمي بيشتر دستخوش تحولات گرديده و به طوريکه در قرن دوازدهم کم کم رونق سفالگري کمتر شد و ديگر چندان مورد توجه نبود که البته اين کاسته شدن رونق سفالگري از عدم توجه و اهميت دادن به آن نشات مي‌گيرد.

البته در سال هاي اخير توجه بيشتري به اين هنر - صنعت مي شود و اين امر از علاقه مندي جوانان به منظور فراگيري اين هنر کاملا مشهو است.

در حال حاضر مراکز مهمي در تهران و استان هاي کشورمان به گسترش اين هنر سنتي مي‌پردازند که از آن جمله مي‌توان لاله جين در 25 کيلومتري همدان، ميبد در 50 کيلومتري يزد، چالوس و تنکابن در استان مازندران، اروميه، شهرضا و اصهفان و نطنز، اشاره کرد.

محصولات و آثار سفال و سراميک هر يک از مناطقي که نام برده شد و نيز آثار با ارزش و استثنايي که در کارگاه سفال سازمان ميراث فرهنگي تهران توليد مي شود داراي ويژگي هاي خاص و منحصر به فرد به واسطه نقش ونگار نوع نقاشي و رنگ و لعاب است./ي2