ايران از ديرباز يكي از مراكز پر رونق تجاري جهان بوده است،همچنين مسير مواصلاتي كشورهاي آسياي شرق با آسياي مركزي و اروپا بوده و تجار و بازرگانان جهان براي داد و ستد و تجارت از مسير ايران عبور مي‌كردند.

به همين دليل ايران يكي از كشورهاي ترانزيت كالا محسوب مي‌شد و از همان زمان شبكه راه‌هاي كشور از اهميت ويژه‌اي برخوردار بود و جاده ابريشم كه مسير اصلي تجارت بوده، از خاك ايران عبور مي‌كرده است.

به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران اراک كاروان‌هاي تجاري، زيارتي و سياحتي در مسير راه‌ها براي استراحت و اتراق، نياز به سرپناهي امن و مطمئن براي خود، اموال و احشامشان داشتند،كاروانسراها همان مأمني بودند كه ساليان سال از جان و مال مسافران در دل بيابان و كوه محافظت مي‌كردند و به عنوان سرپناهي براي در راه‌ماندگان بود.

امروز در جاي جاي اين سرزمين كهن كه قدم بگذاريم اين كاروانسراها به چشم مي‌خورند كه پس از گذشت ساليان دراز، پايدار و استوار بر جا مانده‌اند و گوشه‌اي از تاريخ فرهنگ، تمدن، هنر و معماري اصيل ايران زمين را به رخ جهانيان مي‌كشند. كاروانسراهايي كه ديروز سرپناهي براي مردم در راه‌مانده بودند، امروز براي ادامه بقا چشم به ياري فرزندان همان مردمان دارند.

كاروانسراي عبدالغفارخان باغ شيخ كه در هشت كيلومتري شرق شهرستان ساوه و در مسير جاده ساوه به باقرآباد قم در روستاي باستاني باغ شيخ واقع است، يكي از همين كاروانسراها است كه در وضع نامناسب و در حال تخريب است.

اين بنا با وسعتي بالغ بر 4800 متر مربع از كاروانسراهاي بزرگ دوره قاجاريه به حساب مي‌آيد كه با توجه به كتيبه موجود در موزه، كاروانسرا در سال 1200 (هـ . ق) ساخته شده است.

اين بنا به شكل مربع و به صورت چهار ايواني است و صحني بزرگ و حياطي چهار گوش دارد. حجره‌هاي زيادي دورتادور كاروانسرا قرار دارد،پشت حجره‌ها، اسطبل‌هايي براي نگهداري احشام وجود دارد كه سكوهـايي در يك طـرف آن به عنوان بارانداز و يك ستون قطور آجري در وسط آن قرار دارد.

هر حجره داراي تنور ديواري به عنوان سيستم گرمايشي و طبخ غذا هستند. وسط هر ضلع كاروانسرا يك ايوان و هر طرف ايوان سه صفه قرار دارد. دو برج 12 گوش در دو طرف ورودي جلوه خاصي به كاروانسرا داده است.

تزئينات به كار رفته در اين بنا شامل گره‌سازي سر در حجره‌ها، تزئينات آجري چهار برج گوشه‌ها، كاربندي با گچ و مقرنس كاري‌هاي هشتي ورودي كاروانسرا است.

همچنين آجرهاي گل انداز، آجر چيني از نوع ترنج و گره فرنگي، خطوط، نمادها و مرزها در تزئينات كاروانسرا به چشم مي‌خورد كه نشان از هنر معماري و روح لطيف معمار اين بنا و مردم منطقه دارد.

راه ورود به كاروانسرا از وسط ضلع جنوب شرق است كه نماي خارجي اين ورودي از رديف طاق نماهاي عميق در دو طرف سر در تشكيل مي‌شود. هشتي وسيع و مرتفع در پشت سر در با طاق رسم‌بندي زيبا كه تركيبي از دورسمي سوار بر هم است بر زيبايي و شكوه اين بناي ارزشمند تاريخي افزوده است،به طور كلي مصالح به كار رفته در اين بنا آجر، سنگ و چوب است./س