ابزارهای جاسوسی در فضای مجازی

1. هک؛

«هک» به معنای پیدا کردن یک نقطه ضعف در رایانه­ و یا شبکه­‌‌‌ها‌ی رایانه‌‌‌­ای است که به طور معمول توسط فردی که دارای اطلاعات زیادی از رایانه است، صورت می­‌‌پذیرد. هکرینگ در واقع یک خرده فرهنگ است که در غالب فعالیت زیرزمینی رایانه­ای شناخته می‌‌­شود. از هکرهایی که از رایانه‌‌­ها در برابر حمله‌‌­‌های امنیتی دفاع می‌­‌کنند به عنوان هکر «کلاه سفید» و از هکرهای غیرقانونی و خلافکار تحت عنوان هکر «کلاه سیاه» یاد می‌­‌شود.

یک هکر ممکن است کار جاسوسی و هکینگ را برای به‌دست آوردن سود و یا اعتراض و یا به صورت تصادفی انجام دهد. گاهی نیز کار هک برای به‌دست آوردن اطلاعات حیاتی است. گاهی نیز تنها هدف هکر این است که به مدیران و کاربران نشان دهند که سیستم آن‌‌‌ها قابل هک شدن است.[5] امروزه هکرها بیش از گذشته شناخته شده­‌اند. وجود گروه‌‌های هکر زیرزمینی به عنوان مثال در کشور ما گروه هکرهای «جهاد مجازی» که یک سایت نظامی اسراییلی را هک کرد و یا «ارتش سایبری»؛ می‌‌­توان گفت که حداقل، فعالیت هکر‌‌های کلاه سفید در جامعه به رسمیت شناخته شده­ است.

2. ارائه دهند­‌ه‌‌های خدمات اینترنتی؛

«آی.اس.پی» در واقع سازمان ارائه دهنده‌‌ی خدمات اینترنتی است. این سازمان در واقع یک سازمان خصوصی و غیر‌انتفاعی است. این سازمان امکان ارتباط باند وسیع را برای اینترنت فراهم می‌­آورد. «آی.اس.پی» انواع متفاوتی از دسترسی اینترنتی شامل (dial-up، DSL، ADSL، FTTH، ISDN) را فراهم می‌­آورد. اما این «آی.اس.پی» ها امکان رصد اطلاعات منتقل شده از خود را دارند. این امر امکان بالقوه­ای را برای جاسوسی از اطلاعات، فراهم آورده است. معمولاً بیشتر شرکت­‌های ارائه دهنده‌‌ی خدمات اینترنتی، در کشورهای غربی فعالیت می‌‌کنند.

با آنکه قوانین بسیاری از کشورها امکان مونیترینگ اطلاعات «آی.اس.پی»ها را نمی‌­دهد اما در مواقعی دولت­‌های کشورهایی که این سازمان­‌ها در آن‌‌ها قرار دارند به خود اجازه می­‌دهند که به طور رسمی و یا غیررسمی اطلاعات منتقل شده به‌وسیله‌‌ی شبکه­‌های اینترنتی سایر کشورها را مورد بازبینی قرار دهند. این امر در زمان بحث مربوط به سایت «ویکی لیکس» نیز مطرح شد که آمریکا به دلیل انتشار اسناد محرمانه‌­اش توسط این سایت، خواستار آن شد که ارائه دهندگان خدمات اینترنتی، ارائه‌‌ی سرویس به این سایت را قطع کنند، اما از آنجا که دامنه‌‌ی این سایت در کشور سوئد ثبت گردیده بود، امکان چنین کاری طبق قوانین کشور سوئد، نبود.

پژوهش­‌ها نشان می‌­دهند که جدای از هکرها و موارد احتمالی جاسوسی از راه «آی.اس.پی»ها، بیشترین موارد جاسوسی اینترنتی توسط تروجان­‌ها، ویروس‌­ها، کرم‌­ها، نرم‌‌افزارهای جاسوسی، بک دور‌ها و نرم‌‌افزارهای تبلیغاتی صورت می‌­پذیرد.

3.نرم‌‌‌افزارهای جاسوسی؛

اولین بار نام نرم‌‌افزار جاسوسی در 1995م. به کار رفت. نوعی از نرم‌‌افزارها هستند که بر روی رایانه نصب می‌­شوند و به جمع‌آوری اطلاعات از رایانه بدون اجازه‌‌ی کاربر می‌­پردازند. اغلب تشخیص و حذف این نرم‌‌افزارها مشکل است. معمولاً اطلاعاتی که توسط این نرم‌‌افزارها جمع‌‌آوری می‌­گردد، شامل ثبت گشت و گذار کاربر در محیط اینترنت، شناسایی کد رمز عبور کاربر به خصوص در عملیات بانکی و مسیریابی گشت و گذار اینترنتی(pop-up) و ارائه‌ی آن به شرکت­‌های تبلیغاتی است. در واقع بسیاری از نرم‌‌افزارهای جاسوسی در زمینه‌‌‌ی تبلیغات فعال هستند و زمانی که کاربر وارد یک سایت خاص می­‌شود، انواع و اقسام تبلیغات را به صورت نا‌خواسته بر صفحه‌‌ی رایانه‌‌ی شما نمایش می‌­دهند. گاهی این تبلیغات، تبلیغات غیراخلاقی و همچنین توهین کننده هستند که توسط گروه‌‌های افراطی انتشار می‌­یابند. برخی از این نرم‌‌افزارهای جاسوسی غیر‌قانونی هستند که قوانین مربوط به کپی رایت و انتشار مطالب پورنوگرافی را نقض می‌­کنند.

گاهی نیز این نرم‌‌افزارها ممکن است در کارکرد رایانه و برنامه­‌‌های آن اختلال ایجاد کنند. یک تحقیق در سال 2005م. در آمریکا نشان داد که دست کم 61 درصد از رایانه‌­های خانگی مورد مطالعه، به یک نرم‌‌افزار جاسوسی آلوده شده‌­اند و این در حالی بود که 91 درصد از کاربران به هیچ‌‌وجه از این موضوع اطلاع نداشتند. بسیاری از نرم‌‌افزارهای جاسوسی از «جاوا اسکریپت» ویندوز سوء استفاده می‌­کنند و مجوز نصب خود را بر روی ویندوز می‌­گیرند. نرم‌‌افزارهای جاسوسی معمولاً خود را منتشر نمی‌­کنند و سعی ندارند که خود را در رایانه‌‌های دیگر قرار دهند و در مواقع نصب نرم‌افزار بر روی رایانه، کاربر و رایانه را فریب می­‌دهند. شکل زیر در واقع درخواست نصب یک نرم افزار جاسوسی از کاربر است که در قالب مشروع صورت می­‌پذیرد.[6]

روش­های پیشگیری از جاسوسی مجازی

1. رصد آسیب‌پذیری: شامل بازبینی سیستم‌های رایانه‌ای است به صورت دوره‌ای که در آن‌ها پورت‌هایی از رایانه که باز هستند و امکان رخنه در آن‌ها وجود دارد، مورد شناسایی قرار می‌گیرند. این کار معمولاً در رایانه‌ها توسط «فایروال‌ها»

2.مورد بررسی قرار می‌گیرند اما با این حال امکان دور زدن آن‌ها نیز وجود دارد؛

3.قرار دادن رمز عبور: با استفاده از این امکان در رایانه‌ها، زمانی که کسی بخواهد به اطلاعات رایانه دسترسی پیدا کند، رایانه از وی درخواست رمز عبور خواهد کرد؛

4.استفاده از آنتی‌ویروس‌های مؤثر، فعال و معتبر؛

5. استفاده از پروکسی‌ها در شبکه‌های داخلی، به خصوص در شبکه‌های اینترنتی داخلی شرکت‌‌ها و سازمان‌های حساس دولتی که اطلاعات مهمی را در اختیار دارند که مانع از آن شوند که این شبکه‌های داخلی وارد سایت‌های به خصوصی شوند و همچنین مانع فعالیت نرم‌افزارهای جاسوسی در این شبکه‌های داخلی گردند؛

6.استفاده از مرورگرهای وب موزیلا، گوگل کروم که دارای ضریب امنیتی بالاتری نسبت به مرورگر اینترنت اکسپلورر هستند؛

7.عدم نصب هرگونه نرم‌افزار ناشناس و جلوگیری از نصب نرم‌افزارهای ناشناخته که در تبلیغات آن‌ها را دارای کارکرد‌های خارق العاده توصیف می‌کنند؛

8.نصب یک (host file) بر روی رایانه که سایت‌های جاسوسی را تشخیص دهد.

نتیجه‌گیری

برخی معتقد هستند با امکاناتی که اینترنت دارد، فضای بالقوه‌ای را برای جاسوسی و اعمال مجرمانه از راه خود توسط کاربران و هکرها فراهم آورده است و باید در این زمینه قانون‌گذاری‌های سخت‌گیرانه‌تری صورت پذیرد. اما از سوی دیگر مخالفان اعتقاد دارند که بحث مربوط به کنترل بر فضای مجازی، قابلیت‌های آزادانه‌ی فضای مجازی را محدود می‌کند و تعداد کمی از موارد جاسوسی در اینترنت را نباید به میلیون‌ها استفاده‌ی مفید از فضای مجازی تعمیم داد.

دسترسی غیرمجاز به رایانه‌ی یک نفر دیگر در هر قالبی در قوانین بسیاری از کشورها جرم محسوب می‌شود. متأسفانه در این زمینه‌ها در کشور ما قوانین مدونی وجود ندارد. نیاز به حقوق‌دانانی که با روش کار این نرم‌افزارهای جاسوسی آشنا باشند در فرآیند قانون‌گذاری احساس می‌شود. از دیگر خلأ‌های قانونی در این زمینه، مربوط به قابلیت بی‌مکانی و بی‌زمانی بودن فضای مجازی است. تصور کنید که در صورتی که برنامه و یا نرم‌افزار جاسوسی رایانه‌ی ما را مورد حمله قرار دهد و ما به این موضوع پی ببریم.

اگر بخواهیم از این نرم‌افزار شکایت کنیم موانع زیادی ممکن است پیش روی ما قرار بگیرد. ممکن است نرم‌افزار متعلق به یک کشور خارجی باشد. در این صورت نیازمند همکاری بین‌المللی و قوانین شفاف بین‌المللی در این زمینه هستیم تا بتوانیم شکایت خود را پیگیری کنیم. اکنون در سطح جهان، فضای مجازی از نبود چنین قوانین بین‌المللی رنج می‌برد و حتی گاهاً دیده شده که برخی از دولت‌ها از این نرم‌افزارهای جاسوسی غیرقانونی برضد سایرکشورها به صورت علنی استفاده می‌کنند که نمونه‌ی آن را در مورد ویروس رایانه‌ای استاکس‌نت که برنامه‌ی هسته‌ای کشورمان را مورد حمله قرار داد، ملاحظه کردیم که دولت اسراییل تلویحاً دخالت خود را در این زمینه پذیرفت.(*)