از جمله سنت هایی که علی رغم رواج زندگی ماشینی هنوز در اکثر نقاط قاره سیاه ، بخصوص در قبایل زامبیا حفظ شده و مورد علاقه گردشگران است، ساخت مجسمه ها و ماسک هایی است که به عنوان طلسم مورد پرستش و نیایش قرار می گیرند.از جمله سنت هایی که علی رغم رواج زندگی ماشینی هنوز در اکثر نقاط قاره سیاه ، بخصوص در قبایل زامبیا حفظ شده و مورد علاقه گردشگران است، ساخت مجسمه ها و ماسک هایی است که به عنوان طلسم مورد پرستش و نیایش قرار می گیرند.اهمیت ماسک در زندگی روزمره مردم آفریقا زیاد است وکاربرد ماسک در میان قبایل زامبیا از دوره قبل از تولد شروع شده و تا زمان مرگ و بنا بر اعتقادات بومیان زامبیائی حتی پس از مرگ نیز ادامه پیدا می کند.در واقع برای یک فرد زامبیایی و به موازات حوادث بزرگ زندگی نظیر تولد ، بلوغ ، مرگ و مراسم تدفین ، تا حوادث روزمره و نسبتا کم اهمیت نظیر برداشت محصول ، تجلیل از قهرمانان ، دور کردن پلیدیها از سرزمین اجدادی و امراض از بدن ، ماسک یا صورتک همواره حضور فعالی دارد و در کلیه این اتفاقات مورد استفاده قرار می گیرد. صورتک ها عموما توسط افراد خاصی که آن را به چهره می زنند مورد استفاده قرار می گیرند ، انسانی که حامل ماسک است فردی عادی اما منتقل کننده قدرتی پنهان با بدنی پوشیده از الیاف گیاهی ، پر پرندگان و گاهی پارچه است .او در هنگام اجرای حرکات مخصوص خود از قالب جسمانی خارج شده و هویت دنیائی خود را به بوته فراموشی سپرده ، به وسیله ماسک از دنیای مرئی پا به جهان نامرئی می گذارد.در قبایل زامبیا صورتک هایی که برای نیایش خدایان ساخته می شوند بسیار متفاوتند.اصولا خدایان آفریقائی را نمی توان با خدایان سایر ملل یا تمدن های دیرینه نظیر مصر ، یونان و حتی چین مقایسه کرد.خدایان آفریقا به تصمیم پادشاهان و برای نصب در کاخ ها و معابر سنگی اعجاب آمیز ساخته نشده و حدود شکل و وظایفشان نیز ثابت و مشخص نیست.خدایان آفریقایی را مردم عادی ساخته و آنها را در اطراف کلبه های گلی خود گذارده و سپس بنا به نوع دید و دانش خود به آنها شکل می دهند و سپس از شکل این خدایان صورتک های مختلف ساخته می شود.عرضه کنندگان این خدایان در هنگام مراسم مذهبی جوهر وجود خود را با خدای ساخته شده در آمیخته و با حرکات رقص و نوای موسیقی آن را همراهی می کند .بومیان زامبیا وقتی به چنین مرحله ای از تقدس می رسند ، حضور خود را فراموش کرده و به حالتی ماورائی می رسند.
در مراسم بلوغ جوانان نیز استفاده از ماسک کاربرد دارد.در این مراسم که در نقاط مختلف زامبیا با طرق متفاوتی انجام می گیرد، دختران و پسران تازه بالغ را جدا از هم به اردوهای پنهانی که اغلب در داخل جنگلهاست می برند و طی مراسمی طولانی ، بدن و روح جوانان تازه بالغ را آماده زندگی زناشویی و باروری می کنند.در این مراسم روی قسمتهائی از بدن مثل شکم و کمر را با نوک کارد چاک می دهند و نوعی خال برجسته را را روی آن می کوبند . در طول اجرای این سنت دیرینه و بعضا دردناک ، افراد حامل ماسک با اجرای رقص های ویژه ای سعی می کنند نظر این نوجوانان را به خود جلب کرده و بدین وسیله درد ناشی از خالکوبی را کاهش دهند.برخی از این ماسک ها که برای سرگرمی نوبالغان به کار می روند به شکل صورتک های زیبایی در آمده که معمولا با پرهای رنگین تزئین می شوند.در طول این مراسم برای دور نگه داشتن کنجکاوان و مزاحمان، ماسک های ترسناکی را که دارای چشمهای تنگ ، شیارهای کلفت و دندان های زشت است ،می پوشند یا در اطراف اردوگاه به درختها آویزان می کنند.
ماسک و صورتک ، را در مراسم نیایش خدایان و تجلیل از نیاکان ، مراسم عزاداری،جشن های آئینی ، نیایش به مناسبت حاصلخیزی زمین ، زایمان زن نیز به کار می رود.در تمامی این تشریفات شخص دارنده ماسک، برای مدتی کوتاه صفات موجودی خارق العاده و فوق طبیعی را که ماسک مظهر این قدرت وصف ناشدنی است ،بروز می دهد.این ماسک ها که بسیار متنوع رنگ آمیزی شده اند،معمولا ترکیبی از انسان و حیوانات مختلف هستند وگاهی ارتفاع برخی از آنها به اندازه طول قامت انسان است. البته استعمال ماسک در همه مناطق آفریقا یکسان نیست و شکل آن و سبک حرکت آن در رابطه با وضع اقلیمی و آداب و رسوم اجتماعی شرق و غرب این قاره و حتی در داخل یک کشور نیز متفاوت است . به عنوان مثال افرادی که در کنار دریاها زندگی می کنند ،کمتر از ماسک استفاده می کنند، ولی منطقه جنگل محمل مناسبی برای بهره گیری از ماسک و صورتک است. در گونه ای موارد نیز ماسک ها فقط در مراسم مذهبی خانوادگی به کار می روند و نفوذ چندانی در فرهنگ و تمدن اقوام زامبیایی ندارند.
نقش مجسمه ها در جوامع آفریقایی نیز برای معالجه امراض ، تسکین درد ها و بالاخره نازایی و خشکسالی به کار می روند. روی مجسمه های طلسم که معمولا از چوب ساخته می شوند انواع خرده ریزها نظیر برنج ، میخ ، خرده شیشه و آینه اضافه شده که هر کدام مفهوم و عملکرد خاص خود را دارند.در این مجسمه ها گاه سوراخی تعبیه شده که بنا به نسخه جادوگر بسته ای را که حامل خرده ریزه هایی از استخوان نیاکان و یا حیوانات است، در آن سوراخ جای داده اند.علاوه بر این مجسمه حیوانات نیز ساخته می شوند و از شاخص ترین مجسمه های حیوانات می توان از سنگ پشت ، مار ، بوقلمون و سوسمار نام برد.اشیاء کاربردی نیز گاه به صورت مجسمه در می آیند نظیر قفلها و کلون های کلبه ها که شخصیت صاحب خانه را نشان داده و یا صندلی های روسای قبائل که به مجسمه های بزرگ شباهت دارند.
