خوزستان/
بندر خرمشهر از گذشته‌های دور تا امروز
بندر خرمشهر به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و بزرگترین بنادر ایران، در شمال غربی خلیج‌فارس و در جنوب غربی ایران و در همسایگی جنوب شرقی عراق در محل تلاقی رودخانه‌های اروندرود و کارون قرار دارد. این بندر با کشور عراق دارای مرز مشترک بوده و حلقه طلایی ارتباط تجاری کشور با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس است.
به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران خوزستان ؛این بندر سابقه طولانی در تجارت دریایی داشته و ساخت و بهره‌برداری از اسکله‌های ویژه پذیرش کشتی‌های اقیانوس‌پیما در بندر خرمشهر از ابتداي سال 1300 شمسی شروع شده و این فعالیت‌ها در زمان جنگ جهانی دوم و پس از آن به اوج خود رسید.
در سال‌های قبل از انقلاب اسلامی بندر خرمشهر با داشتن 20 اسکله یکی از بزرگترین بنادر کشور به‌حساب می‌آمد؛ به طوری که در سال 1356 چهار میلیون تن کالا از طریق این بندر به کشور وارد مي‌شد.
اما پس از وقوع جنگ، بخش زیادی از زیرساخت‌ها و تاسیسات این بندر خسارت دید؛ در حال حاضر کلیه زیرساخت‌های قبل از جنگ اعم از اسکله‌ها، انبارها و محوطه‌ها با هدف ارتقا و بهبود خدمات بندری و دریایی بازسازی شده و یا درحال بازسازی است.
*ضرورت بازسازی زیرساخت‌های بندری و دریایی
امسال بازسازی اسکله 8 و 9 در راستاي بازسازي اسكله‌ها و زيرساخت‌ها در دستور كار بندر قرا گرفت كه بازسازي اسكله 8 تمام و بازسازي اسكله 9 آغاز شده است. اسكله‌ها بايد هر چند سال یکبار مورد بازسازی قرار گيرند. از پروژه‌هاي زيرساختي ديگر مي‌توان به ساحل‌سازی بندرخرمشهر اشاره كرد. پیمانکار اين پروژه نیز تا 2 ماه آینده مشخص می‌شود. ساخت برج کنترل دریایی با ارتفاع 34 متر نيز در دستور كار قرار دارد كه فاز اول آن انجام شده و قرار است جايگزين برج فعلي و قديمي بندر خواهد شد.
مغروقه‌هايي از زمان جنگ در محدوده اين بندر جاي گرفته و وجود دارند كه امسال 11 فروند مغروقه از آب خارج و شناورسازي شده و تاكنون تعداد مغروقه‌هاي خارج شده از آن به حدود 30 فروند مي‌رسد. تعداد زيادي مغروقه از زمان جنگ در كارون وجود دارد كه تعداد آن‌ها به بيش از 70 فروند مي‌رسد.
شناورسازي مغروقه‌ها از ديدگاه مسولان بندرخرمشهر كار پيچيده‌اي است و براي انجام آن از توان نيروهاي بومي استفاده مي‌شود. در حال حاضر شناورسازي مغروق‌هاي جنگي در ساير بنادر استان نيز توسط كارشناسان بندر انجام مي‌شود.
*قرارگیری در قلب منطقه آزاد تجاری- صنعتی اروند
بندرخرمشهر در قلب منطقه آزاد تجاری-صنعتی اروند قرار دارد و با استقرار این بندر در اين منطقه، شرایط برای جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی بیش از پیش فراهم شده است.
ارايه تسهیلات ویژه جهت انتقال کالاهای تولیدشده در منطقه به سرزمین اصلی، آزادی کامل ورود و خروج اصل سرمایه و سود حاصل از فعالیت‌های اقتصادی، آزادی انتقال ارز به خارج از کشور بدون هیچ‌گونه محدودیت و تعيين معافیت‌های مالیاتی 15 ساله براي انجام فعالیت‌ها با قابلیت تمدید تا 30 سال از جمله مزيت‌هاي منطقه آزاد براي سرمايه‌گذاران است.
از دیگر ویژگی‌های این بندر سرعت دسترسی به ناوگان ریلی و جاده‌های ترانزیت کشور و همچنین نزدیکی به فرودگاه بین‌المللی آبادان است که جابه‌جایی و انتقال کالا را برای مقاصد داخلی و همچنین ترانزیت خارجی به مقصد کشورهای آسیای میانه، ترکیه، روسیه و عراق با ارزان‌ترین هزینه حمل ممکن و میسر می‌کند.
*ترمینال مسافری دریایی خلیج‌فارس
ترمینال مسافری دریایی خلیج‌فارس به عنوان یکی از بزرگترین و مدرن‌ترین ترمینال‌های دریایی کشور و منطقه نقش عمده‌ای در توسعه مناسبات تجاری بندر با سایر بنادر منطقه و کشورهای حوزه عربی دارد. اگر چه ظرفیت اسمی این پایانه جابه‌جایی روزانه یک هزار نفر مي‌باشد اما فعلا تنها یک مقصد خرمشهر- کویت و بالعکس در این بندر فعال است.
از سوي ديگر قرار است به‌زودي امكان مسافرت دریایی به مقصد عتبات عالیات از طریق پایانه خلیج‌فارس بندرخرمشهر فراهم شود. در حال حاضر فعال‌کردن این مسیر توسط مسؤولان بندر در حال پیگیری است؛ البته برای ایجاد مسیرهای دریایی در خرمشهر به تامین زیرساخت‌های لازم در کشور مقصد نیاز است.
بندرخرمشهر همچنین با بهره‌گیری از امکانات ویژه و نیز تعرفه‌های ارزان قیمت، مناسب‌ترین بندر کشور در زمینه واردات و صادرات مجدد کالا محسوب می‌شود.
*بازسازی اساسي خطوط ریلی بندر
راه‌آهن سراسری ایران نیز از طریق اهواز به بندر خرمشهر متصل می‌شود. بندر خرمشهر با توجه به مشکلات موجود در ارسال کالا به عراق مناسب‌ترین گزینه برای ترانزیت کالا به این کشور می‌باشد. این بندر به دلیل نزدیکی به بنادر عراق و فاصله 15 کیلومتری تا گذرگاه مرزی شلمچه بندري منحصر به فرد است.
به دلیل این‌که خطوط ریلی بندر خرمشهر فرسوده و قابل استفاده نيست، قرار است 2 خط ریلی یک کیلومتری به جای خطوط قدیمی ساخته شود. در حال حاضر خطوط قدیمی جمع‌آوري شده و با ساخت راه‌آهن جدید بندر خرمشهر به راه‌آهن سراسری وصل خواهد شد. بنابه پیش‌بینی‌ها اين خط در دهه فجر امسال به بهره‌برداری می‌رسد. با بازسازي خط ريلي جديد مشكلات گذشته ناشي از فرسودگي ريلي در زمينه ورود و خروج كالا برطرف مي‌شود.
*بندر خرمشهر؛ چهارمین بندر کانتینری کشور
یکی از ظرفیت‌های مهم این بندر ظرفیت تخلیه و بارگیری کالا از طریق کانتینر است. از سوي ديگر باید از موقعیت نزدیکی بندر به کشور عراق استفاده کنیم. نزديكي به عراق پتانسیل مهمي براي بندر محسوب مي‌شود که هنوز از آن به خوبی استفاده نشده است.
بندر خرمشهر از نظر حمل كالا توسط كانتينر جايگاه چهارم را در كشور به خود اختصاص داده است. البته این بندر زمانی دومین بندر کانتینری کشور پس از بندر شهیدرجایی بود اما هم‌اکنون، دیگر استان‌های بندری به‌ویژه بوشهر به دلیل موقعیت و نزدیکی به بنادر امارات و دلايل ديگر، رشد فزاینده‌ای در زمینه مبادلات کانتینری داشته‌اند. هم‌اکنون کلیه عملیات کانتینری در بندر بوشهر به‌صورت مکانیزه انجام می‌شود و سرعت انجام عملیات تخلیه و بارگیری و ویژگی پشتیبانی چندجانبه، آن را جزء بنادر استراتژیک کشور قرار داده است.
*توسعه صادرات از اهداف اصلی
صادرات برای کشور منافع ملی به‌دنبال دارد و موجب افزايش درآمدها می‌شود. به گفته مسؤولان بندر خرمشهر توسعه صادرات در اولویت فعالیت‌های بندری و دریایی قرار دارد. این بندر در حال حاضر با کشورهای حوزه خلیج‌فارس و بنادر داخل کشور در ارتباط است.
کشور عراق سالانه به 20 میلیون تن سیمان نیاز دارد. در حال حاضر توان صادرات سیمان از بندر خرمشهر به عراق حدود 600 هزار تن است و بنابه گفته مسؤولان بندر این میزان صادرات کم است. مسؤولان این بندر معتقدند با افزایش ظرفیت تولید سیمان در کشور و تولید آن متناسب با استانداردهای مورد نظر، کشور عراق می‌توان ظرفیت صادرات سیمان را افزایش داد.
*لایروبی اروندرود نیازمند عزمی بین‌المللی
لایروبی یکی از مهمترین نیازهای بندر است. در حال حاضر عمق آب اروندرود 4.2 متر است و کشتی‌ها در همین عمق تردد می‌کنند و این مساله همواره مشکل‌زا بوده است. آب اروند از چند حوزه آبی شامل دجله، فرات و کارون تامین می‌شود و نياز به لایروبی دارد. این رودخانه بین‌المللی و مرزی مشترک میان ایران و عراق است و باید این پروژه با مشارکت و همکاری 2 جانبه طرفین عراقی و ایرانی اجرا شود.
هزینه انجام عمليات لايروبي بسیار زیاد است و اجرای آن عزمی بین‌المللی می‌خواهد؛ اگر چه از سالیان گذشته مساله لایروبی اروند مطرح شده اما با تمام پیگیری‌ها هنوز نتیجه‌ی دلخواه به‌دست نیامده است.
در صورت انجام لایروبی، کشتی‌های بزرگتری می‌توانند وارد بندر شده و اين امر به رونق بیشتر بندر كمك می‌كند. با توجه به پیگیری‌های صورت گرفته، کار مشترکی توسط طرفین عرافی و ایرانی تحت عنوان عملیات هیدروگرافی (آب‌نگاری) اروند در مدت 1.5 سال انجام شده است.
همچنين برای لایروبی باید کمیته مشترکی تحت عنوان (سی‌وی‌سی) در خرمشهر و عراق تشکیل شود و این کمیته در زمان‌بندی مشخصی بايد در 2 کشور تشكيل شوند. این کمیته عملیات لایروبی، تعمیر، سرویس و نگهداری چراغ‌های دریایی، عملیات تجسس و نجات، سرقت‌های دریایی و امنيت آب‌ها را کنترل و تامین می‌کند. تشکیل این کمیته در دست اقدام است و کارشناسان این بندر امیدوارند امسال راه‌اندازی شود، البته تمام اروند نیاز به لایروبی ندارد و نقاط مورد نظر در سطح بندر پراکنده هستند.
*بالابودن پتانسیل ساخت سکوهای دریایی
به دلیل پایین بودن ارتقاع جزر و مد در بندر خرمشهر پتانسیل بسیار خوبی در ساخت سکوهای دریایی وجود دارد. ارتفاع جزر و مد در بندر خرمشهر 1.2 متر يا كمتر است. این موضوع موجب می‌شود سکوها به راحتی ساخته و بارگیری شود. جزر و مد و تغییرات آب و هوایی در روند فعاليت بنادر دیگر اختلالاتي ايجاد مي‌كند، در صورتي‌كه در بندرخرمشهر اين تغييرات تاثير خاصي در روند فعاليت‌ها ندارد.
از سوي ديگر ظرفيت‌هاي گردشگري، تفريحي و توريستي و زمين‌هاي وسيع پس‌كرانه بندر از ديگر ظرفيت‌هاي دست نخورده‌اي است كه هنوز از آن‌ها استفاده نشده است. بندر خرمشهر از بندرهاي با ظرفيت كشور بوده و هست كه بايد با برقراري تعامل هم‌جانبه ارگان‌ها در خرمشهر از ظرفيت‌هاي اين بندر آن‌گونه كه شايسته است، استفاده كرد.
بنادر و مرزهای دریایی كشور شاه‌راه توسعه مبادلات اقتصادی و تجاری با کشورهای هم‌جوار محسوب می‌شوند. به دلیل اهمیت جایگاه بنادر لازم است مسؤولان متولی بیش از پیش به نیازها و چالش‌های پیش‌روی بنادر توجه کنند. با حل مشکلات و رفع تنگناها، بنادري که به دلیل اين مشکلات از پیشرفت و جایگاه گذشته خود باز مانده‌اند، به جایگاه قبلی خود باز خواهند گشت./س
در سال‌های قبل از انقلاب اسلامی بندر خرمشهر با داشتن 20 اسکله یکی از بزرگترین بنادر کشور به‌حساب می‌آمد؛ به طوری که در سال 1356 چهار میلیون تن کالا از طریق این بندر به کشور وارد مي‌شد.
اما پس از وقوع جنگ، بخش زیادی از زیرساخت‌ها و تاسیسات این بندر خسارت دید؛ در حال حاضر کلیه زیرساخت‌های قبل از جنگ اعم از اسکله‌ها، انبارها و محوطه‌ها با هدف ارتقا و بهبود خدمات بندری و دریایی بازسازی شده و یا درحال بازسازی است.
*ضرورت بازسازی زیرساخت‌های بندری و دریایی
امسال بازسازی اسکله 8 و 9 در راستاي بازسازي اسكله‌ها و زيرساخت‌ها در دستور كار بندر قرا گرفت كه بازسازي اسكله 8 تمام و بازسازي اسكله 9 آغاز شده است. اسكله‌ها بايد هر چند سال یکبار مورد بازسازی قرار گيرند. از پروژه‌هاي زيرساختي ديگر مي‌توان به ساحل‌سازی بندرخرمشهر اشاره كرد. پیمانکار اين پروژه نیز تا 2 ماه آینده مشخص می‌شود. ساخت برج کنترل دریایی با ارتفاع 34 متر نيز در دستور كار قرار دارد كه فاز اول آن انجام شده و قرار است جايگزين برج فعلي و قديمي بندر خواهد شد.
مغروقه‌هايي از زمان جنگ در محدوده اين بندر جاي گرفته و وجود دارند كه امسال 11 فروند مغروقه از آب خارج و شناورسازي شده و تاكنون تعداد مغروقه‌هاي خارج شده از آن به حدود 30 فروند مي‌رسد. تعداد زيادي مغروقه از زمان جنگ در كارون وجود دارد كه تعداد آن‌ها به بيش از 70 فروند مي‌رسد.
شناورسازي مغروقه‌ها از ديدگاه مسولان بندرخرمشهر كار پيچيده‌اي است و براي انجام آن از توان نيروهاي بومي استفاده مي‌شود. در حال حاضر شناورسازي مغروق‌هاي جنگي در ساير بنادر استان نيز توسط كارشناسان بندر انجام مي‌شود.
*قرارگیری در قلب منطقه آزاد تجاری- صنعتی اروند
بندرخرمشهر در قلب منطقه آزاد تجاری-صنعتی اروند قرار دارد و با استقرار این بندر در اين منطقه، شرایط برای جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی بیش از پیش فراهم شده است.
ارايه تسهیلات ویژه جهت انتقال کالاهای تولیدشده در منطقه به سرزمین اصلی، آزادی کامل ورود و خروج اصل سرمایه و سود حاصل از فعالیت‌های اقتصادی، آزادی انتقال ارز به خارج از کشور بدون هیچ‌گونه محدودیت و تعيين معافیت‌های مالیاتی 15 ساله براي انجام فعالیت‌ها با قابلیت تمدید تا 30 سال از جمله مزيت‌هاي منطقه آزاد براي سرمايه‌گذاران است.
از دیگر ویژگی‌های این بندر سرعت دسترسی به ناوگان ریلی و جاده‌های ترانزیت کشور و همچنین نزدیکی به فرودگاه بین‌المللی آبادان است که جابه‌جایی و انتقال کالا را برای مقاصد داخلی و همچنین ترانزیت خارجی به مقصد کشورهای آسیای میانه، ترکیه، روسیه و عراق با ارزان‌ترین هزینه حمل ممکن و میسر می‌کند.
*ترمینال مسافری دریایی خلیج‌فارس
ترمینال مسافری دریایی خلیج‌فارس به عنوان یکی از بزرگترین و مدرن‌ترین ترمینال‌های دریایی کشور و منطقه نقش عمده‌ای در توسعه مناسبات تجاری بندر با سایر بنادر منطقه و کشورهای حوزه عربی دارد. اگر چه ظرفیت اسمی این پایانه جابه‌جایی روزانه یک هزار نفر مي‌باشد اما فعلا تنها یک مقصد خرمشهر- کویت و بالعکس در این بندر فعال است.
از سوي ديگر قرار است به‌زودي امكان مسافرت دریایی به مقصد عتبات عالیات از طریق پایانه خلیج‌فارس بندرخرمشهر فراهم شود. در حال حاضر فعال‌کردن این مسیر توسط مسؤولان بندر در حال پیگیری است؛ البته برای ایجاد مسیرهای دریایی در خرمشهر به تامین زیرساخت‌های لازم در کشور مقصد نیاز است.
بندرخرمشهر همچنین با بهره‌گیری از امکانات ویژه و نیز تعرفه‌های ارزان قیمت، مناسب‌ترین بندر کشور در زمینه واردات و صادرات مجدد کالا محسوب می‌شود.
*بازسازی اساسي خطوط ریلی بندر
راه‌آهن سراسری ایران نیز از طریق اهواز به بندر خرمشهر متصل می‌شود. بندر خرمشهر با توجه به مشکلات موجود در ارسال کالا به عراق مناسب‌ترین گزینه برای ترانزیت کالا به این کشور می‌باشد. این بندر به دلیل نزدیکی به بنادر عراق و فاصله 15 کیلومتری تا گذرگاه مرزی شلمچه بندري منحصر به فرد است.
به دلیل این‌که خطوط ریلی بندر خرمشهر فرسوده و قابل استفاده نيست، قرار است 2 خط ریلی یک کیلومتری به جای خطوط قدیمی ساخته شود. در حال حاضر خطوط قدیمی جمع‌آوري شده و با ساخت راه‌آهن جدید بندر خرمشهر به راه‌آهن سراسری وصل خواهد شد. بنابه پیش‌بینی‌ها اين خط در دهه فجر امسال به بهره‌برداری می‌رسد. با بازسازي خط ريلي جديد مشكلات گذشته ناشي از فرسودگي ريلي در زمينه ورود و خروج كالا برطرف مي‌شود.
*بندر خرمشهر؛ چهارمین بندر کانتینری کشور
یکی از ظرفیت‌های مهم این بندر ظرفیت تخلیه و بارگیری کالا از طریق کانتینر است. از سوي ديگر باید از موقعیت نزدیکی بندر به کشور عراق استفاده کنیم. نزديكي به عراق پتانسیل مهمي براي بندر محسوب مي‌شود که هنوز از آن به خوبی استفاده نشده است.
بندر خرمشهر از نظر حمل كالا توسط كانتينر جايگاه چهارم را در كشور به خود اختصاص داده است. البته این بندر زمانی دومین بندر کانتینری کشور پس از بندر شهیدرجایی بود اما هم‌اکنون، دیگر استان‌های بندری به‌ویژه بوشهر به دلیل موقعیت و نزدیکی به بنادر امارات و دلايل ديگر، رشد فزاینده‌ای در زمینه مبادلات کانتینری داشته‌اند. هم‌اکنون کلیه عملیات کانتینری در بندر بوشهر به‌صورت مکانیزه انجام می‌شود و سرعت انجام عملیات تخلیه و بارگیری و ویژگی پشتیبانی چندجانبه، آن را جزء بنادر استراتژیک کشور قرار داده است.
*توسعه صادرات از اهداف اصلی
صادرات برای کشور منافع ملی به‌دنبال دارد و موجب افزايش درآمدها می‌شود. به گفته مسؤولان بندر خرمشهر توسعه صادرات در اولویت فعالیت‌های بندری و دریایی قرار دارد. این بندر در حال حاضر با کشورهای حوزه خلیج‌فارس و بنادر داخل کشور در ارتباط است.
کشور عراق سالانه به 20 میلیون تن سیمان نیاز دارد. در حال حاضر توان صادرات سیمان از بندر خرمشهر به عراق حدود 600 هزار تن است و بنابه گفته مسؤولان بندر این میزان صادرات کم است. مسؤولان این بندر معتقدند با افزایش ظرفیت تولید سیمان در کشور و تولید آن متناسب با استانداردهای مورد نظر، کشور عراق می‌توان ظرفیت صادرات سیمان را افزایش داد.
*لایروبی اروندرود نیازمند عزمی بین‌المللی
لایروبی یکی از مهمترین نیازهای بندر است. در حال حاضر عمق آب اروندرود 4.2 متر است و کشتی‌ها در همین عمق تردد می‌کنند و این مساله همواره مشکل‌زا بوده است. آب اروند از چند حوزه آبی شامل دجله، فرات و کارون تامین می‌شود و نياز به لایروبی دارد. این رودخانه بین‌المللی و مرزی مشترک میان ایران و عراق است و باید این پروژه با مشارکت و همکاری 2 جانبه طرفین عراقی و ایرانی اجرا شود.
هزینه انجام عمليات لايروبي بسیار زیاد است و اجرای آن عزمی بین‌المللی می‌خواهد؛ اگر چه از سالیان گذشته مساله لایروبی اروند مطرح شده اما با تمام پیگیری‌ها هنوز نتیجه‌ی دلخواه به‌دست نیامده است.
در صورت انجام لایروبی، کشتی‌های بزرگتری می‌توانند وارد بندر شده و اين امر به رونق بیشتر بندر كمك می‌كند. با توجه به پیگیری‌های صورت گرفته، کار مشترکی توسط طرفین عرافی و ایرانی تحت عنوان عملیات هیدروگرافی (آب‌نگاری) اروند در مدت 1.5 سال انجام شده است.
همچنين برای لایروبی باید کمیته مشترکی تحت عنوان (سی‌وی‌سی) در خرمشهر و عراق تشکیل شود و این کمیته در زمان‌بندی مشخصی بايد در 2 کشور تشكيل شوند. این کمیته عملیات لایروبی، تعمیر، سرویس و نگهداری چراغ‌های دریایی، عملیات تجسس و نجات، سرقت‌های دریایی و امنيت آب‌ها را کنترل و تامین می‌کند. تشکیل این کمیته در دست اقدام است و کارشناسان این بندر امیدوارند امسال راه‌اندازی شود، البته تمام اروند نیاز به لایروبی ندارد و نقاط مورد نظر در سطح بندر پراکنده هستند.
*بالابودن پتانسیل ساخت سکوهای دریایی
به دلیل پایین بودن ارتقاع جزر و مد در بندر خرمشهر پتانسیل بسیار خوبی در ساخت سکوهای دریایی وجود دارد. ارتفاع جزر و مد در بندر خرمشهر 1.2 متر يا كمتر است. این موضوع موجب می‌شود سکوها به راحتی ساخته و بارگیری شود. جزر و مد و تغییرات آب و هوایی در روند فعاليت بنادر دیگر اختلالاتي ايجاد مي‌كند، در صورتي‌كه در بندرخرمشهر اين تغييرات تاثير خاصي در روند فعاليت‌ها ندارد.
از سوي ديگر ظرفيت‌هاي گردشگري، تفريحي و توريستي و زمين‌هاي وسيع پس‌كرانه بندر از ديگر ظرفيت‌هاي دست نخورده‌اي است كه هنوز از آن‌ها استفاده نشده است. بندر خرمشهر از بندرهاي با ظرفيت كشور بوده و هست كه بايد با برقراري تعامل هم‌جانبه ارگان‌ها در خرمشهر از ظرفيت‌هاي اين بندر آن‌گونه كه شايسته است، استفاده كرد.
بنادر و مرزهای دریایی كشور شاه‌راه توسعه مبادلات اقتصادی و تجاری با کشورهای هم‌جوار محسوب می‌شوند. به دلیل اهمیت جایگاه بنادر لازم است مسؤولان متولی بیش از پیش به نیازها و چالش‌های پیش‌روی بنادر توجه کنند. با حل مشکلات و رفع تنگناها، بنادري که به دلیل اين مشکلات از پیشرفت و جایگاه گذشته خود باز مانده‌اند، به جایگاه قبلی خود باز خواهند گشت./س
