نمد و نمدمالی در کرمانشاه به واقع بستر و برگرفتهو حاصل زندگی مردمان غرب به وﯾﮋه استان کرمانشاه با وجود اقلیم های خاص و در کنار آن دامپروری و زندگی عشایری در این منطقه است.

نمد،یک هنر و کار نمدمالمیراث به جای مانده از یک کار هنری طاقت فرساست. کاری که میراث کهن صنعت دست در این دیار است و شغلی به جامانده از رنج و زحمت کهمزد زحمات دستان هنرمند نمدمال از بین نرفتن این هنر است که هنوز هم حرفی برای گفتن در میان وادی گسترده هنر داشته است.

نمد

نمد یک زیرانداز سنتی تهیه شده از پشم است و یکی از صنایع دستی کهن و یکی از اصلی ترین و جزو اولین صنایع دستی بشری است.

زمانی که بشر اولیه بر روی پشم نشست و پشم رطوبت گرفت و سفت شد انسان تصمیم به استفاده از آن به عنوان تن پوش و در کنار آن زیرانداز گرفت

این بافته سنتی به طریقه بافتن انجام نمی گیرد یعنی برای تهیه این بافتهالیاف پشمی را با فشار در هم کوبیده و حاصل نهایی آن نمد است و شاید یکی از ابتدایی ترین شیوه های نساجی که بشر به آن دست یافته همین باشد است.

نمد به دلیل فراوانی مواد اولیه آن در زندگی عشایر منطقه جایگاه وﯾﮋه دارد.

روال زندگی عشایربر اساس دامداری است و در کنار آن در زندگی عشایری از نمد به عنوان زیرانداز و کف پوش و تن پوش استفاده می کنند.

تهیه نمد و تعداد کارگاه های آن در استان کرمانشاه

برای تهیه نمد باید از پشم گوسفند بهاره که الیافش بلند است، استفاده کردو در کنار آن می توان از صابون و زرده تخم مرغ برای بالا بردن کیفیت استفاده کرد.

میزان پشم برای هر مترمربع نمد تقریبا برابری می کند با میزان پشم مورد نیاز برای تهیه فرش اما زمان تولید نمد با زمان تولید فرش برابر نیست و همچنین زمان یک روزه تولید نمد بر قیمت آن تاثیر گذار و به لحاظ احتساب قیمت بسیار ارزان تر از فرش است.

برای اینکه نمد مال بتواند نمد مورد نظر خود را تهیه کند البته در صورت اینکه نمد به شیوه سنتی تهیه شود در ابتدای کار پشم های رنگی را بر روی یک پارچه کرباس ریخته که پایه و اساس طرح مورد نظر نیز با همان پشم های رنگی بر روی پارچه کرباس شکل می گیرد.

بعد از این که نقش دلخواه شکل گرفت پشم حلاجی شده را بر روی سطح پشم رنگی می ریزند و پارچه را می پیچند و بعد از طی این مراحل نمد مال کار را با ریختن آب جوش و فشردن آن به شیوه ای مدام همراه با کوبیدن آن با دست و پا ادامه می دهد و بعد از گذشت مدتی با زمان 5 تا 6 ساعت نمد حاصل می شود.

اما با توجه به تهیه نمد به 2 شیوه سنتی و صنعتی، در تهیه نمد با روش صنعتی از ابتدا پشم های رنگی را بر روی پارچه کرباس مطابق با طرح و نقشه ریخته و پشم ساده با قطر10 سانتیمتر بر روی آن می ریزند و بعد از آنکه به نقش دلخواه رسید محلول آماده از آب و صابون که آن نیز با نوعی خاص برای مرطوب کردن بر روی تمامی قسمت های آن در نظر گرفته شده،می ریزند

بعد از این مرحله لایه دوم کرباس را بر روی آن قرار داده و با فشار با میزان یکسان آن را لوله کرده و با طناب محکم می پیچند و بعد، آن را به دستگاه نمد مال می دهند و بعد از حدود یک ساعت درهم تنیده شدن الیاف نمد با قطر و ضخامت یک سانتی متر آماده است.

تعداد کارگاه های نمد مالی در سراسر استان کرمانشاه 110 کارگاه به صورت فعال و پاره وقت هستندو درشهر کرمانشاه نیز12 کارگاه فعال و پاره وقتداریم که در این زمینه فعالیت می کنند.

رنگ ها و نقوش و اساتید این فن

به دلیل بافت منطقه نقش ها و رنگ های استفاده شده در این استان بالطبع، برگرفته از طبیعت منطقه است به عنوان مثال نمد در منطقه گرمسیری دارای رنگ های روشن و در مناطق سردسیری دارای رنگ های تیره همانند قهوه ای است.

بیشترین نقش های مورد استفاده در هنر نمد مالی نقوش "تپانچه، مرغ، گل، گنجشک، گل نیلوفرف شمشیر، بته زین، بزکوهی" است. همچنین رنگ های متداول رنگ "سیاه، سفید، کرم، سبز، سرخ و قهوه ای" و پشم خود رنگ است.

نکته حائز اهمیت این است که نمد و نقوش خاص آن در کرمانشاه نقش درخت و گنجشک "دار و چولکه" و گیاهان است. همچنین از نقوش معروف در استان کرمانشاه در منطقه اسلام آباد غرب از نقوش"زیگزال، زرینه، سیمینه و گل ترنج"
می توان اشاره کرد.

همچنین در شهرستان هرسین نقوش"کله قوچی، لولو،چپ و راست و پنبه مرغی" می توان اشاره کرد.در روستای سرخ دیزه نقوش"گنبدی، پنجه مرغی و پله "می توان اشاره کرد.

از اساتید هنر نمد مالی می توان به "آقا رضا بزرگی نمد مال روستای سرخه دیزه و پیرولی کاکاوند" اشاره کرد.

همچنین 4 اساس بنیادی تهیه نمد را می توان در 2 خاصیت اساسی آن"تجعد و پیچ و تاب" خلاصه کرد.

معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی استان کرمانشاه در مورد یاد شده گفت: نمد مالی یکی از هنر های سنتی و کهن استان کرمانشاه است که دارای قدمتی طولانی در این منطقه است.

نصرت الله سپهر افزود: با وجود تغییرات جوی این حرفه سخت در مناطق مختلف استان به صورت فصلی انجام می گیرد و به دو شیوه سنتی و صنعتی است.

وی تصریح کرد: مشکلات پیش روی این صنعت تنها با تغییر کاربری در این حوزه امکان پذیر است.

سپهر گفت: نباید در این حوزه یعنی صنعت نمد به صورت سنتی و با همان روش کار کرد باید دید وسیع تر نسبت به این هنرداشت.

معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی استان کرمانشاه تاکید کرد: استفاده پشم گوسفند "ورگن" یا همان بره بهاره به دلیل مجعد بودن آن در صنعت نمد بسیار مناسباست.

وی افزود: همچنین در خصوص مشکلات این حوزه تا کنون تذکراتی به نمدمالان در خصوص رعایت تولیدات خود داده ایمتا از آب صابون زیاد استفاده نشود زیرا دراین صورت شکل اولیه بهتر و نمد سفت تر شود ولی بعد از مدتی پشم آن ریزش می کندیا اینکه در خصوص لطافت و نازکی آن تذکراتی داده ایم تا به عنوان مثال بوی نم نمد در فضای منازل بوی پشم نم زده نباشد.

سپهر در پایان تاکید کرد: همچنین به هنرمندان فعال در این حوزه یادآور شده ایم که حتما از پشم مرینوس همراه با پشم استفاده شده در ساخت نمد استفاده کنند و در خصوص یکی از مشکلات اساسی در این حوزه نیز توصیه به تغییر کاربری شده یعنی اینکه ابعاد تولید را از کاربری سنتی در آورده و شکلی نوین به آن بدهیم که در این زمینه آقای نجفی در کرمانشاه موفق عمل کرده است وتوانسته تنوع تولیدات خود را در این روش بالا ببرد.

براساس این گزارش، هنر نمد مالی در استان کرمانشاه پیشینه و قدمتی طولانی دارد و با توجه به نوع بافت منطقه ای که در استان داریم توجه بیش از پیش به این هنر کاربردی فراوان در خصوص تولید و ایجاد اشتغال دارد و همچنین اگر مسئولین و هنرمندان این حرفه در این زمینه پیگیرانه و فعالانه تلاش کنند می توانندبرای رفع مشکلات موجود در این حرفه بسیار موثر و کارآمد باشند./س