*در اینجا خداوند دین مقبول و مرضی خود را در سراسرهستی با کلمه «اسلام» به جهانیان اعلام می کند. مقصود از اسلام در این مقام همان تسلیم شدن به فرمان خداست که هم از طریق انبیا و هم از طریق فطرت به همه آدمیان ابلاغ شده است و پیام آیه این است که هر کس تسلیم فطرت الهی خویش، که او را به راستی و درستی و عشق به همه خوبی ها و دوری از همه بدیها فرا می خواند، نگردد و درپی هواهای نفسانی و اغراض شخصی رود عذری از او پذیرفته نخواهد شد، زیرا دو پیامبردرون و بیرون او را به راه راست فراخوانده اند و حجت براو تمام شده است.از این روست که در آخرت از زیانکاران خواهد بود:

بدین نگاه همه ادیان دین اسلام خواهد بود و پیروانشان را می توان مسلمان خواند: مسیحیِ مسلمان کسی است که به ارکان دیانت خود که هماهنگ با فطرت اوست تسلیم شده است و همچنین یهودی مسلمان و زردشتی مسلمان خواهیم داشت و مسیحی غیر مسلمان کسی است که تسلیم مسیحیت نیست و راه حق را پس ازشناختن ، نادیده گرفته است.

*عارفان جهان این تسلیم و اسلام را همان دین عشق می دانند و از این رو هیچ دینی غیر از عشق را مایه رستگاری نمی شناسند و به بیان ایشان تنها دو دیانت وجود دارد یکی دین عشق که عشق ورزی به حقیقت و جمال و خیر است و یکی دین کفر که دین غرور و خود پسندی و ظلم و بی عدالتی است که در هیچ دادگاهی امید بخشایش ندارد. به گفته رودکی:

     دلبر ما وسوسه عاشقی       از تو پذیرد، نپذیرد نماز

یعنی دلبر ما که همان پروردگار عالم است آنچه از ما خواسته رفتن به مسجد و دیر و کلیسا نیست بلکه عشق ورزی با اوست در هر کجا که باشد. و این مخرج مشترک تعلیمات همه انبیاست.

*عطار در مصیبت نامه طرح عظیمی از دیانت جهانی عشق که همان تسلیم شدن به فرمان معشوق و محبوب جهان است ارائه می کند.

*خلاصه داستان این است که سالکی از شیخ و مرشد خود می پرسد که راه رسیدن به وصال آن یگانه عالم چیست شیخ می فرماید برو از جبرئیل بپرس و او نزد جبرئیل می رود و پس از گفتگو در می یابد که جبرئیل نیز خود سرگشته راه است و در همین سوال مانده است.

*پس سالک به فرمان شیخ پیش تمامی کائنات از مُلک و ملک و بهشت و دوزخ و آب و آتش و قدیسان و قدسیان همین پرسش را می کند و در می یابد که به قول نظامی:

همه هستند سرگردان چو پرگار       پدید آرنده خود را طلبکار

و در پایان به هدایت شیخ آگاه می شود که باید از خود سوال کند و نشان گنج وصال را جویا شود.

برای مشاهده مجله شبانه اینجا کلیک کنید