فارس/
تیک‌های کودکانه
تیك می‌تواند در بخشی از بدن رخ بدهد یا تقلید یك حركت یا صدا باشد.
به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران فارس تیك‌ها گاه به طور مستمر رخ می‌دهند و گاه چنددقیقه در روز طول می‌كشند و دارای انواع متفاوتی می‌باشند. شایع‌ترین تیك‌های حركتی در سر و گردن می‌باشند، مانند پلك زدن، بالا انداختن ابرو، چشمك‌زدن، حركات پرتابی كردن، حركات اطراف بینی و دهان و بالا انداختن شانه تیك‌های حركتی پیچیده شامل شكلك درآوردن و رفتارهایی چون قیافه گرفتن، شانه كردن موها با انگشتان، شلنگ تخته انداختن و بالا پریدن هنگام راه رفتن (بخصوص در كودكان و نوجوانان) ، خودزنی، گاز گرفتن خود، پا به زمین كوبیدن یا بوییدن چیزی می‌باشد. شایع‌ترین تیك‌های صوتی یا آوایی ساده به صورت صاف كردن گلو، سرفه، بالا كشیدن بینی، خرناس و صدای اوهوم درآوردن می‌باشد.
تیك‌های صوتی پیچیده نیز شامل بیان یك جمله یا یك تكه‌كلام یا یك ناسزا مثل «آها آها گفتن»، مكررگویی (تكرار كلمات با جملات فرد مقابل یا تكرار كلمات ادا شده توسط فرد) می‌باشد. سایر اشكال تیك به صورت گاز گرفتن لب‌ها، بیرون آوردن زبان، مشت كردن دست، تكان دادن پا، زانو یا انگشت پا می‌باشد.
اغلب كودكان در جریان رشد نیز حداقل یك رفتار تكراری ثابت را كه ارادی نیست (همان عادت یا تیك) نشان می‌دهند. برای مثال تقریبا تمام كودكان در یك ساعت اول پس از تولد، شست خود را می‌مكند. بعدها، بعد از شیر خوردن این كار را می‌كنند، ولی در سال‌های پیش‌دبستانی، اكثر كودكان فقط هنگام خواب این عمل را انجام می‌دهند. تیك‌های حركتی (مثلا سریع پلك زدن، شانه بالا انداختن و...) بین 6 تا 8 سالگی ظاهر می‌شوند، . تیك در كودكان معمولا با استرس‌های جدید ظاهر می‌شود مثلا با تولد خواهر و برادر، با طلاق پدر و مادر، رفتن به مدرسه‌ای جدید یا عدم حضور درازمدت یكی از والدین، بعضی از كودكان نیز بدون هیچ علتی به یك عادت خاص پناه میبرند و این عادت رفته رفته برای آنها به پاسخی خودكار و غیرارادی تبدیل می‌شود
. تیك‌ها به طور معمول در دوران كودكی اغلب بین 3 تا 8 سالگی با تیك‌های ساده حركتی شروع می‌شوند و شروع این اختلالات بعد از 16 سالگی نادر است.
اختلالات تیك در پسران شایع‌تر از دختران است و نسبت پسران به دختران دارای تیك 3به یك می‌باشد.
در برخی موارد كودك یا خانواده متوجه زمان دقیق شروع تیك نمی‌شوند و زمانی‌كه اختلال شدت می‌گیرد، تازه به آن پی میبرند. واقعیت این است كه مشاهده تیك‌های حركتی یا صوتی در كودكان و بخصوص تحمل آنها توسط والدین كار آسانی نیست. تعدادی از والدین كودكانشان را به دلیل این حركات نامناسب و صداهای نابهنجار مورد تنبیه قرار می‌دهند. والدین زمانی كه اطرافیان به فرزندشان خیره می‌شوند یا درخصوص این رفتارها با تعجب، تمسخر یا تحقیر برخورد می‌كنند، فشار زیادی را متحمل می‌شوند و احساس گناه، خجالت، ناامیدی، خشم و حقارت می‌كنند.
همچنین اختلالات تیك تاثیر مهمی بر عزت نفس كودك، پذیرش اجتماعی وی، چگونگی روابط خانوادگی كودك و عملكرد تحصیلی وی می‌گذارد.
كودك و نوجوان مبتلا به تیك به علت بازخوردهای اطرافیان احساس ناكامی كرده، بتدریج عزت نفس وی كاهش یافته و گاه دچار افسردگی می‌شود
همچنین با طرد شدن وی به دلیل حركات و صداهای نامناسب دچار عدم پذیرش اجتماعی می‌شود
گاه اختلالات تیك در كودكان و نوجوانان به یك مشكل خانوادگی تبدیل می‌شود و تمام اعضای خانواده را تحت تاثیر قرار می‌دهد. از دیگر تاثیرات منفی اختلالات تیك تاثیر آن بر عملكرد تحصیلی كودك و نوجوان می‌باشد و باعث افت عملكرد وی می‌شود.
نحوه برخورد با تیك‌های عصبی در كودكان
تیك‌ها همگی موقتی هستند و غالبا زمانی ظاهر می‌شوند كه كودك دچار فشار روانی یا خستگی گردد و هنگامی كه كودك به حالت عادی برگردد، تیك‌ها هم ناپدید می‌شوند. در كودكان كم‌سن‌تر برخی از انواع تیك‌ها نسبتا شایع هستند و معمولا نشانه بیماری نمی‌باشند، بنابراین تیك‌ها خطرناك نیستند؛ اما می‌توانند تحریك‌‌كننده باشند والدین هم نباید نسبت به تیك واكنش غیرطبیعی نشان دهند، زیرا ممكن است به اضطراب كودك افزوده شود و تیك را بیشتر کند.
. از سوی دیگر هر وقت كودك خسته شود، تیك‌های او بیشتر می‌شود پس والدین باید سعی كنند كه استراحت كافی به كودكانشان بدهند، خونسرد باشند تا فشار روانی كودك شدت نیابد.
همچنین اگر تیك كودك تكان دادن سر است، هیچ‌گاه والدین او را تنها نگذارند و اطراف تختخواب بالش‌هایی بگذارند تا به خودش صدمه نرساند
به لحاظ این كه رفتارهای تیكی غالبا با فشار روحی تشدید می‌شوند عناصری را در زندگی كودك جستجو كنید كه ممكن است منشأ ناراحتی یا نگرانی او شود نظیر این كه آیا آنان تلاش می‌كنند از تكالیف مدرسه و درس‌ها عقب نمانند؟ آیا انتظارات ورزشی آنان بالاست؟ آیا مشكلات زناشویی باعث پریشانی آنها می‌شود؟
برای كاهش تنش‌های احتمالی كودكان تا آنجایی كه ممكن است برای ایجاد آرامش و اطمینان و حذف موقعیت‌های فشارزا بكوشید و با آنان رئوف و مهربان باشید.
متخصصان تاكید دارند كودكان مبتلا به تیك‌های ناگهانی حركتی یا گفتاری نیاز به صبر، محبت و آرامش والدین دارند.
تیك‌ها هیچ‌گاه ارادی نیست لذا این تیك‌ها با عصبانی شدن كودك تشدید می‌شود و به هنگام آرامش كودك كاهش می‌یابند به همین دلیل آرامش در محیط زندگی كودك مبتلا به تیك از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و والدین كمتر باید به حالت‌های كودك خود توجه كنند.
تاریخچه خانوادگی در مورد تیك‌ها نشان می‌دهد كه تقریبا در یك سوم همه موارد محققان بر این باورند كه مساله پایه ژنتیكی دارد یا در برخی حالات ممكن است این عادت از طریق تقلید به دست آید همچنین مشخص شده است كه رفتارهای تیكی در زمان فشارهای عصبی افزایش می‌یابد كه این امر به تیك عصبی منجر می‌شود.
نحوه برخورد اطرافیان
وظیفه اطرافیان در قبال رفتار با افراد دارای تیك بسیار مهم است؛ نباید به این حركات اهمیت داد به روی بچه آورد و یا دایما به وی گوشزد كرد كه چرا این كار را انجام می‌دهد، زیرا با آگاهی یافتن فرد از این مشكل، رفتارش روی آن متمركز می‌شود و در همین مواقع است كه تیك وی افزایش می‌یابد.
شرایط خانوادگی در ایجاد و تشدید تیك بسیار حائز اهمیت است و رفتار والدین با یكدیگر روی كودك تاثیر مستقیم می‌گذارد. حتی در مواقعی كه والدین با یكدیگر قهر هستند، این سكوت سنگین روی فرزندان، استرس شدیدی وارد می‌كند كه در مواردی سبب افزایش تیك، شب‌ادراری و لكنت زبان فرزند می‌شود.
خانواده نقش موثری در درمان رفتارها و علایم تیك در كودكان دارد لذا به والدین گوشزد می شود تا انتظارات بیش از حد از كودك نداشته باشند.
. فشار آوردن روی كودكان برای ترك یا كاهش این رفتارها نه تنها مفید نبوده بلكه نتیجه عكس دارد و باعث تشدید این گونه رفتارها می شود.
تذكر مستقیم یا تنبیه كودك برای ترك رفتار عادتی به هیچ وجه موثر نیست. در این موارد بایستی از شیوه تربیتی مبتنی بر تشویق استفاده شود، والدین باید در مواقعی كه كودك تیك ندارد، به وی بیشتر توجه و نگاه كنند و بیشتر با او صحبت كنند یا او را مورد نوازش قرار دهند و برعكس در مواقعی كه حالت‌های تیك را از خود نشان می‌دهد، بی‌اعتنایی كنند و وانمود كنند این حركات او را نمی‌بینند.
جایگزین كردن فعالیت هایی مانند نقاشی، هنر و بازی می تواند در روند ترك عادت این كودكان مفید باشد.چنانچه درمان تیك با رفتار درمانی بهبودی حاصل نشد، بایستی چالش های درمانی این گونه اختلالات عصبی را مورد تجدید نظر قرار داد.
فراموش نكنید در درمان تیك نباید به نوع تیك اهمیت داد؛ بلكه باید كودك را درمان كرد. وادار كردن كودك به این كه جلو آینه بایستد و خود را هنگام تیك تماشا كند، موثر نیست. آرام و مساعد كردن اوضاع خانواده، رفع مشكلات درسی و تطبیق با مدرسه بخصوص اگر تیك در سنین دبستان و به علت مسائل درسی ظاهر شده باشد، روش موثری است. /س
تیك‌های صوتی پیچیده نیز شامل بیان یك جمله یا یك تكه‌كلام یا یك ناسزا مثل «آها آها گفتن»، مكررگویی (تكرار كلمات با جملات فرد مقابل یا تكرار كلمات ادا شده توسط فرد) می‌باشد. سایر اشكال تیك به صورت گاز گرفتن لب‌ها، بیرون آوردن زبان، مشت كردن دست، تكان دادن پا، زانو یا انگشت پا می‌باشد.
اغلب كودكان در جریان رشد نیز حداقل یك رفتار تكراری ثابت را كه ارادی نیست (همان عادت یا تیك) نشان می‌دهند. برای مثال تقریبا تمام كودكان در یك ساعت اول پس از تولد، شست خود را می‌مكند. بعدها، بعد از شیر خوردن این كار را می‌كنند، ولی در سال‌های پیش‌دبستانی، اكثر كودكان فقط هنگام خواب این عمل را انجام می‌دهند. تیك‌های حركتی (مثلا سریع پلك زدن، شانه بالا انداختن و...) بین 6 تا 8 سالگی ظاهر می‌شوند، . تیك در كودكان معمولا با استرس‌های جدید ظاهر می‌شود مثلا با تولد خواهر و برادر، با طلاق پدر و مادر، رفتن به مدرسه‌ای جدید یا عدم حضور درازمدت یكی از والدین، بعضی از كودكان نیز بدون هیچ علتی به یك عادت خاص پناه میبرند و این عادت رفته رفته برای آنها به پاسخی خودكار و غیرارادی تبدیل می‌شود
. تیك‌ها به طور معمول در دوران كودكی اغلب بین 3 تا 8 سالگی با تیك‌های ساده حركتی شروع می‌شوند و شروع این اختلالات بعد از 16 سالگی نادر است.
اختلالات تیك در پسران شایع‌تر از دختران است و نسبت پسران به دختران دارای تیك 3به یك می‌باشد.
در برخی موارد كودك یا خانواده متوجه زمان دقیق شروع تیك نمی‌شوند و زمانی‌كه اختلال شدت می‌گیرد، تازه به آن پی میبرند. واقعیت این است كه مشاهده تیك‌های حركتی یا صوتی در كودكان و بخصوص تحمل آنها توسط والدین كار آسانی نیست. تعدادی از والدین كودكانشان را به دلیل این حركات نامناسب و صداهای نابهنجار مورد تنبیه قرار می‌دهند. والدین زمانی كه اطرافیان به فرزندشان خیره می‌شوند یا درخصوص این رفتارها با تعجب، تمسخر یا تحقیر برخورد می‌كنند، فشار زیادی را متحمل می‌شوند و احساس گناه، خجالت، ناامیدی، خشم و حقارت می‌كنند.
همچنین اختلالات تیك تاثیر مهمی بر عزت نفس كودك، پذیرش اجتماعی وی، چگونگی روابط خانوادگی كودك و عملكرد تحصیلی وی می‌گذارد.
كودك و نوجوان مبتلا به تیك به علت بازخوردهای اطرافیان احساس ناكامی كرده، بتدریج عزت نفس وی كاهش یافته و گاه دچار افسردگی می‌شود
همچنین با طرد شدن وی به دلیل حركات و صداهای نامناسب دچار عدم پذیرش اجتماعی می‌شود
گاه اختلالات تیك در كودكان و نوجوانان به یك مشكل خانوادگی تبدیل می‌شود و تمام اعضای خانواده را تحت تاثیر قرار می‌دهد. از دیگر تاثیرات منفی اختلالات تیك تاثیر آن بر عملكرد تحصیلی كودك و نوجوان می‌باشد و باعث افت عملكرد وی می‌شود.
نحوه برخورد با تیك‌های عصبی در كودكان
تیك‌ها همگی موقتی هستند و غالبا زمانی ظاهر می‌شوند كه كودك دچار فشار روانی یا خستگی گردد و هنگامی كه كودك به حالت عادی برگردد، تیك‌ها هم ناپدید می‌شوند. در كودكان كم‌سن‌تر برخی از انواع تیك‌ها نسبتا شایع هستند و معمولا نشانه بیماری نمی‌باشند، بنابراین تیك‌ها خطرناك نیستند؛ اما می‌توانند تحریك‌‌كننده باشند والدین هم نباید نسبت به تیك واكنش غیرطبیعی نشان دهند، زیرا ممكن است به اضطراب كودك افزوده شود و تیك را بیشتر کند.
. از سوی دیگر هر وقت كودك خسته شود، تیك‌های او بیشتر می‌شود پس والدین باید سعی كنند كه استراحت كافی به كودكانشان بدهند، خونسرد باشند تا فشار روانی كودك شدت نیابد.
همچنین اگر تیك كودك تكان دادن سر است، هیچ‌گاه والدین او را تنها نگذارند و اطراف تختخواب بالش‌هایی بگذارند تا به خودش صدمه نرساند
به لحاظ این كه رفتارهای تیكی غالبا با فشار روحی تشدید می‌شوند عناصری را در زندگی كودك جستجو كنید كه ممكن است منشأ ناراحتی یا نگرانی او شود نظیر این كه آیا آنان تلاش می‌كنند از تكالیف مدرسه و درس‌ها عقب نمانند؟ آیا انتظارات ورزشی آنان بالاست؟ آیا مشكلات زناشویی باعث پریشانی آنها می‌شود؟
برای كاهش تنش‌های احتمالی كودكان تا آنجایی كه ممكن است برای ایجاد آرامش و اطمینان و حذف موقعیت‌های فشارزا بكوشید و با آنان رئوف و مهربان باشید.
متخصصان تاكید دارند كودكان مبتلا به تیك‌های ناگهانی حركتی یا گفتاری نیاز به صبر، محبت و آرامش والدین دارند.
تیك‌ها هیچ‌گاه ارادی نیست لذا این تیك‌ها با عصبانی شدن كودك تشدید می‌شود و به هنگام آرامش كودك كاهش می‌یابند به همین دلیل آرامش در محیط زندگی كودك مبتلا به تیك از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و والدین كمتر باید به حالت‌های كودك خود توجه كنند.
تاریخچه خانوادگی در مورد تیك‌ها نشان می‌دهد كه تقریبا در یك سوم همه موارد محققان بر این باورند كه مساله پایه ژنتیكی دارد یا در برخی حالات ممكن است این عادت از طریق تقلید به دست آید همچنین مشخص شده است كه رفتارهای تیكی در زمان فشارهای عصبی افزایش می‌یابد كه این امر به تیك عصبی منجر می‌شود.
نحوه برخورد اطرافیان
وظیفه اطرافیان در قبال رفتار با افراد دارای تیك بسیار مهم است؛ نباید به این حركات اهمیت داد به روی بچه آورد و یا دایما به وی گوشزد كرد كه چرا این كار را انجام می‌دهد، زیرا با آگاهی یافتن فرد از این مشكل، رفتارش روی آن متمركز می‌شود و در همین مواقع است كه تیك وی افزایش می‌یابد.
شرایط خانوادگی در ایجاد و تشدید تیك بسیار حائز اهمیت است و رفتار والدین با یكدیگر روی كودك تاثیر مستقیم می‌گذارد. حتی در مواقعی كه والدین با یكدیگر قهر هستند، این سكوت سنگین روی فرزندان، استرس شدیدی وارد می‌كند كه در مواردی سبب افزایش تیك، شب‌ادراری و لكنت زبان فرزند می‌شود.
خانواده نقش موثری در درمان رفتارها و علایم تیك در كودكان دارد لذا به والدین گوشزد می شود تا انتظارات بیش از حد از كودك نداشته باشند.
. فشار آوردن روی كودكان برای ترك یا كاهش این رفتارها نه تنها مفید نبوده بلكه نتیجه عكس دارد و باعث تشدید این گونه رفتارها می شود.
تذكر مستقیم یا تنبیه كودك برای ترك رفتار عادتی به هیچ وجه موثر نیست. در این موارد بایستی از شیوه تربیتی مبتنی بر تشویق استفاده شود، والدین باید در مواقعی كه كودك تیك ندارد، به وی بیشتر توجه و نگاه كنند و بیشتر با او صحبت كنند یا او را مورد نوازش قرار دهند و برعكس در مواقعی كه حالت‌های تیك را از خود نشان می‌دهد، بی‌اعتنایی كنند و وانمود كنند این حركات او را نمی‌بینند.
جایگزین كردن فعالیت هایی مانند نقاشی، هنر و بازی می تواند در روند ترك عادت این كودكان مفید باشد.چنانچه درمان تیك با رفتار درمانی بهبودی حاصل نشد، بایستی چالش های درمانی این گونه اختلالات عصبی را مورد تجدید نظر قرار داد.
فراموش نكنید در درمان تیك نباید به نوع تیك اهمیت داد؛ بلكه باید كودك را درمان كرد. وادار كردن كودك به این كه جلو آینه بایستد و خود را هنگام تیك تماشا كند، موثر نیست. آرام و مساعد كردن اوضاع خانواده، رفع مشكلات درسی و تطبیق با مدرسه بخصوص اگر تیك در سنین دبستان و به علت مسائل درسی ظاهر شده باشد، روش موثری است. /س
