به گزارش
خبرنگار باشگاه خبرنگاران مرکز فارس بلایای طبیعی حادثه های ویرانگری هستند که انسان در آنها دخالت مستقیم ندارد. این حوادث اوضاع ثابت و طبیعی را به هم میریزند و سطحی از خرابی، غم و اندوه و رنجش را به بار میآورند.
بلاهای طبیعی غالبا سه مشخصه دارند؛
۱ـ حادثه بزرگی اتفاق افتد.
۲ـ این حادثه در محل زندگی انسانها اتفاق افتد.
۳ـ این پدیده طبیعی شدید با اثر ناگهانی و مخرب همراه باشد.
بنابراین به عنوان مثال وقوع یک زلزله شدید در یک نقطه بیایانی دور افتاده و فاقد سکنه یک واقعه طبیعی شدید است که فقط از لحاظ زلزلهشناسی قابل توجه است، در حالی که یک حادثه کوچک در یک شهر به ویژه اگر شرایط ایمنی در آن ضعیف باشد قادر است خطر عظیمی به وجود آورد. بلایای طبیعی قادرند عمیقاً ساختارها را تحت تأثیر قرار دهند، بطوریکه جوامع کنترل یافته را در عرض چند دقیقه نابود سازند به ساختمانها آسیب رسانده و بناهایی را که به لحاظ قدمت ارزشمند است تخریب نمایند.
عمق و میزان خسارات
در ۲۷ سال گذشته ۶/۳ میلیون نفر بر اثر بلایای طبیعی جان باختهاند و بیش از سه میلیارد نفر به واسطهی این بلایا آسیب دیدهاند و بیش از ۲۴۰ میلیارد دلار خسارت مالی وارد شده است و از سوی دیگر وقوع این حوادث رو به افزایش است.
انواع بلایای طبیعی
بلایای طبیعی دارای انواع گوناگونی است. زلزله، سیل، طوفان، گردباد، سونامی، تگرگ، بهمن، رعد و برق، تغییرات شدید درجه حرارت، خشکسالی و آتشفشان نمونههایی از بلایای طبیعی هستند.
علت بلایای طبیعی
برخی از بلایای طبیعی به شکل مستقیم ناشی از عملکرد انسانهاست. برای مثال بلایای ناشی از افزایش آلودگی هوا و یا گرم شدن زمین و همچنین سیل ناشی از تخریب جنگلها بهدست انسان از این جملهاند.
در مکاتب مادی، به جز مواردی که ردپای مستقیم انسان در وقوع این نوع پدیدهها کاملا روشن است، همانند مواردی که در بالا اشاره شد، بقیهی مسائل را امری غیرارادی میدانند که انسان هیچ نقشی در وقوع یا عدم وقوع آنها ندارد.
اما در مکاتب الهی که پایه و اساس آن معنوی است، عملکرد انسان، خوبی یا بدی رفتارش و انجام آنچه که خلاف فطرت انسانی و انسانیت است، میتواند در وقوع اینگونه بلایا، نقش داشته باشد.
قرآن که کتاب هدایتگر و منبع معتبر و متقن دین و مکتب ماست، قرنها پیش روشهای پیشگیری از این بلایا را عنوان کرده است.
چنانچه در آیهی ۵۳ سوره انفال میفرماید: این [کیفر] بدان سبب است که خداوند نعمتی را که بر قومی ارزانی داشته تغییر نمیدهد، مگر آنکه آنان آنچه را در دل دارند تغییر دهند، و خدا شنوای داناست.
و در آیه ۱۱۷ سوره هود هم چنین میفرماید: «و پروردگارت بر آن نبوده است که شهرهایی را در حالی که مردمش درست کارند، ظالمانه هلاک کند.»
بلایای طبیعی از منظر قرآن
خداوند در سورهی رعد میفرماید: «أَنزَلَ مِنَ السَّمَاء مَاء فَسَالَتْ أَوْدِیَةٌ به قدرها» از آسمان آبی فرو فرستاد، پس رودخانههایی به اندازه گنجایش خودشان روان شدند.
و همچنین در آیه ۱۸ سوره مومنون آمده است: «و انزلنا من السماء و ماء به قدر: و ما آب را به قدر معین نازل کردیم»
نکتهی جالب توجه این قسمت از آیهی ۱۷ سوره رعد و آیات دیگری با همین مضامین، این است که خداوند در قرآن به بارش باران به مقدار معین اشاره میکند.
تعبیر به «قدر» اشارهای ست لطیف به نظام خاص حاکم بر نزول باران که به اندازهای میبارد که مفید و ثمربخش است و زیانبار نیست.
بنابراین آنچه که باعث سیل و تخریب حاصل از آن میشود، دستکاری است که انسان در محیط طبیعی انجام میدهد. از بین بردن جنگلها یکی از عواملی است که در میزان بارش باران تأثیر میگذارد.
و البته عوامل معنوی چون سرپیچی از اوامر خداوند که در آیات ۱۶ و ۱۷ سوره سبا درباره قوم سبا آمده است، که این قوم به دلیل روی گرداندن از خدا و کفران نعمت در محل سکونتشان به سیل گرفتار شدند.
«پس روی گردانیدند، و بر آن سیل [سدّ] عَرِم را روانه کردیم، و دو باغستان آنها را به دو باغ که میوههای تلخ و شورهگز و نوعی از کُنار تنک داشت تبدیل کردیم.»
«این [عقوبت] را به [سزای] آنکه کفران کردند به آنان جزا دادیم؛ و آیا جز ناسپاس را به مجازات میرسانیم؟»
و همچنین در سوره عنکبوت آیه ۱۴ به طوفان نوح اشاره شده است: «و ما نوح را به سوی قومش فرستادیم؛ و او را در میان آنان هزار سال مگر پنجاه سال، درنگ کرد؛ اما سرانجام طوفان و سیلاب آنان را فراگرفت در حالی که ظالم بودند.»
در آیه ۵۴ سوره انفال به سرنوشت فرعونیان اشاره شده است «کداب آل فرعون والذین من قبلهم کذبوا به آیات ربهم فاهلکناهم بذنوبهم واغرقنا آل فرعون وکل کانوا ظالمین :مانند عادت فرعونیان و پیشینیان آنان است که آیات پروردگارشان را تکذیب کردند، در نتیجه ایشان را به کیفر گناهانشان هلاک نمودیم، و فرعونیان را غرق کردیم و همه آنان ستمکار بودند.»
زلزله
در سوره زلزله، مزمل و حج به وقوع حادثه زلزله اشاره شده است همچنین در آیه ۷۳ سوره اعراف به وقوع زلزله در اثر کفران نعمت قوم ثمود اشاره شده است:
و به سوی [قوم] ثمود، صالح، برادرشان را [فرستادیم]؛ گفت: «ای قوم من، خدا را بپرستید، برای شما معبودی جز او نیست؛ در حقیقت، برای شما از جانب پروردگارتان دلیلی آشکار آمده است. این، ماده شتر خدا برای شماست که پدیدهای شگرف است. پس آن را بگذارید تا در زمین خدا بخورد و گزندی به او نرسانید تا [مبادا] شما را عذابی دردناک فرو گیرد.»
خشکسالی
در آیه ۱۵۵ سوره بقره سخن از خشکسالی و قحطی به میان آمده است و خدا از آن به عنوان وسیله ای برای آزمایش انسانها و کفاره گناهان یاد کرده است: «و بی تردید شما را به چیزی اندک از ترس و گرسنگی و کاهش بخشی از اموال و کسان و محصولات (نباتی یا ثمرات باغ زندگی از زن و فرزند) آزمایش میکنیم؛ و صبر کنندگان را بشارت ده.»
در آیه ۹۶ سوره اعراف هم آمده است: «اگر این مردم به درستی ایمان میآوردند وتقوا را پیشه خود میساختند. ما هم برکات آسمان و زمین را بر آنها نازل میکردیم؛ ولی آنان خدا را تکذیب کردند و بر اثر این اعمال زشتشان گرفتار مجازات الهی (قحطی و خشکسالی) شدند.»
همچنین در سوره نحل آیه ۱۱۲ چنین آمده است: و خداوند برای آنان که کفران نعمت میکنند مثلی زده است: منطقه ای بود آباد و دارای امنیت که مردمش با اطمینان و آرامش در آن زندگی میکردند. هموراه روزی آنها از هر طرف میرسید، اما اینها به جای سپاس نعمت، کفران نمودند و خداوند هم به خاطر این کارشان طعم گرسنگی و ترس را به آنها چشانید.
بلایای طبیعی از منظر بزرگان دین.
رسول اکرم (ص) میفرمایند: «هر گاه مردم زکات مالشان را ندهند، خداوند هم برکات را از کشاورزی و میوهها و معدن آنها بر میدارد.»
حضرت علی (ع) در این باره میفرمایند: «خداوند بندگانش را به هنگامی که کارهای زشت انجام دهند به کمبود میوهها و منع نزول برکات و بستن درهای خیرات، گرفتار میکند.» ایشان در جای دیگری فرمودهاند: «هرگاه مردم کم فروشی کنند، خداوند آنان را به قحطی و خشکسالی گرفتار میکند.»
گاهی در روایات به گناهان خاصی به عنوان اساسیترین عوامل خشکسالی اشاره شده است.
یکی از علمای بزرگ جهان اسلام در این باره فرمودهاند: منشاء قحطی و خشکسالی اموری است از جمله: شیوع گناهان- کفران نعمت – منع حقوق (مثل خمس و زکات) - کم فروشی – ظلم- خیانت- ترک امر به معروف و نهی از منکر – حکم به ناحق و هر جیزی که سبب خشم خدا شود./ب