به گزارش خبرنگار کلينيک باشگاه خبرنگاران؛ «شکایت مرد مبتلا به ایدز از دندان پزشک.» این جمله تیتر خبری است که حدود یک ماه پیش در صفحه نخست یکی از نشریات زرد، با فونت درشت به چاپ رسیده بود و از دادخواهی مردی در دادگاه حکایت می کرد که بر اثر مراجعه به دندان پزشک به بیماری ایدز مبتلا شده است.
این مرد مدعی شده بود بر اثر مراجعه به مطب دندان پزشکی در حدود دو ماه قبل، بر اثر رعایت نشدن نکات بهداشتی، به بیماری ایدز مبتلا شده است.

متن این خبر بیشتر از چند جمله نبود. ادعای مجهول یک مرد در مورد ابتلا به بیماری ایدز و شکایت او به دادگاه، درحالی که هیچ اشاره ای به جزییات خبر، مثلا دلایل وی در مورد آلوده شدن به ویروس HIV در اثر درمان دندان پزشکی و حتی مراحل پیگیری این دعوی در دادگاه یا حکم دادگاه نشده بود. اما جملات کوتاه این خبر و البته خبرهای مشابه طی سال های اخیر، اثر خود را بر ذهن مخاطب گذاشته است: «باید از درمان های دندان پزشکی ترسید!»

هشدار از خطری که در کمین است

بیماری ایدز، بیماری مهلک قرن لقب گرفته است که در هر ساعت چند نفر بر اثر ابتلا به آن، جان خود را از دست می دهند. آگاه سازی های مسوولان بهداشت و درمان دولت ها وNGOها در این زمینه نتیجه داده است و امروز مردم بیش از پیش از خطر ابتلا به این بیماری آگاه شده اند.

آنها بر اثر حجم تبلیغات آگاه کننده و هشداردهنده، راه های انتقال این بیماری را به خوبی آموخته اند. بسیاری از آنها در مورد جزییات زندگی مدرن که ممکن است آنها را در برابر ابتلا به این بیماری به مخاطره بیندازد، کنجکاو شده اند و سعی می کنند از طریق برنامه های بهداشتی رسانه ها، پاسخ سوال های خود را جست وجو کنند. رسانه ها، اعم از روزنامه، تلویزیون، رادیو و البته صفحات پزشکی روزنامه ها و مجلات نیز تلاش می کنند پاسخ مناسبی، در حدی که عرف حاکم بر جامعه را جریحه دار نکند، به مخاطبان خود ارایه دهند:

 آیا ویروس ایدز از طریق اقدامات پزشکی، دندان پزشکی و آزمایشگاهی منتقل می شود؟
بله. اگر پزشک یا دندان پزشک یا سایر کارکنان مراکز بهداشتی درمانی آلوده باشند و رعایت احتیاط را نکنند یا اگر وسایل درمانی آنها آلوده شده باشند و بدون ضدعفونی مورد استفاده قرار گیرند، آلودگی انتقال می یابد.

اما نکته ای که در این میان چندان مورد توجه قرار نمی گیرد، لزوم اطلاع رسانی شفاف و کامل به مخاطب است؛ آنچنان که علاوه بر آگاه سازی از خطر ابتلا به جزییات کامل و مبسوطی از این بیماری دست یابد و دچار سوءتفاهم و برداشت نادرست و دیگرگونه از ماجرا نشود.
مخاطبان، این گونه پیام های بهداشتی را تنها از رسانه های علمی و تخصصی دریافت نمی کنند! بسیاری از روزنامه های غیرتخصصی و البته نشریات زرد و جنجالی نیز تلاش می کنند بر مبنای رسالت مطبوعاتی خود در این وادی گام بردارند و در حد توان خود مخاطبان را از این خطر مهلک آگاه کنند!
شایعه ای وجود دارد که چون دندان پزشکی های خصوصی از خدمات دولتی کمتر استفاده می کنند این امر باعث شده از وسایل و تجهیزات پزشکی خود چندبار مصرف، استفاده کنند، در حالی که پزشکان دولتی این امر را رعایت کرده و از ابزار یکبار مصرف استفاده می کنند، اما رعایت نکردن این امر موجب عدم رعایت بهداشت و در مواردی شیوع بیماری ایدز میان مراجعان دندان پزشکان خصوصی می شود. انعکاس مجهول و حتی وارونه حقایق مربوط به مسایل بهداشتی، تنها محدود به مطب های خصوصی دندان پزشکی نمی شود.

وجاهت پزشکان و تقدس علم پزشکی نیز هر از گاهی قربانی دغدغه روزنامه ها و نشریات زرد برای آگاه سازی مردم از راه های انتقال بیماری هپاتیت و ایدز می شوند: «ترک عادت موجب مرض است» شاید یکی از مواردی که نتوان این مثال را برایش به کار برد، اتاق های عمل و ای سی یوها باشند.

دانشجویان پزشکی عادت کرده اند به اینکه ببینند استادان آنها از لوله تراشه های دایمی و وسایل آندوسکوپی دایمی استفاده می کنند و به عواقب آن هم عادت کرده اند. این مساله برای پرستاران هم عادی شده، به طوری که به راحتی لوله تراشه ای را که وارد نای بیمار می شود، چند بار زیر آب می شویند یا اینکه حداکثر کمی ماده ضدعفونی به آن می زنند که آن هم حساسیت زاست و بعد از خشک شدن دوباره از آن استفاده می کنند.

آنها حتی از جملات و اظهار نظر کارشناسان و مسوولان به گونه ای استفاده می کنند که تنها موجب سوءتفاهم و برداشت دیگرگونه از موضوع می شود. آنچنان که روزنامه ای مثلا در تایید این ادعا که مراکز بهداشتی و درمانی از وسایل یکبار مصرف و بهداشتی استفاده نمی کنند، نقل قول رییس اداره امور بیمارستان ها و اورژانس بیمارستانی وزارت بهداشت را به گونه ای می آورد که گویی به دلیل عدم صرفه اقتصادی، استفاده از وسایل یکبار مصرف در حوزه بهداشت هنوز قابل اجرا نیست: «استفاده از وسایل یکبار مصرف ایده آل است و ما هم مخالف نیستیم، اما باید برآورد هزینه کرد که آن هم نیاز به پژوهش دارد و باید با محوریت اقتصاد، سلامت آن را بررسی کرد و دید که آیا هزینه ها و اثر بخشی آن با یکدیگر هماهنگی دارند یا خیر.»

از چه چیزی باید ترسید؟

متاسفانه شکل ناقص اطلاع رسانی به جامعه در مورد راه های ابتلا به بیماری هایی چون ایدز و هپاتیت بیشتر موجب تشویش اذهان و ایجاد هراس از مراجعه به مکان هایی می شود که احتمال ابتلا به بیماری در آنها وجود دارد.

اما در حالی که الگوی غالب انتقال بیماری ایدز در ایران اعتیاد تزریقی و روابط جنسی مشکوک است، به نظر می رسد تبلیغات رسانه ها بیشتر روی آگاه سازی مردم از احتمال ابتلای آنها از راه مراجعه به مراکز درمانی مانند دندان پزشکی، آزمایشگاه و بیمارستان و امثالهم متمرکز شده است. این آگاه سازی چه در قالب مشاوره، سوال و جواب های پزشکی، چه انعکاس اخبار و حوادث از جریان آلودگی، ابتلا و مرگ افراد ایدزی انجام می شود.

اگرچه آلودگی پزشک، دندان پزشک یا سایر کارکنان مراکز بهداشتی و عدم رعایت احتیاط یا استفاده وسایل از غیراستریل و آلوده می تواند سبب ساز انتقال آلودگی به بیمار و پرسنل مراکز بهداشتی درمانی شود، اما به اذعان بسیاری از مسوولان امر، تاکنون موردی از آلودگی بیماران در مطب ها و مراکز دندان پزشکی گزارش نشده است.

آنچنان که دکتر محمد مهدی وردی، مدیر کل دفتر سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در مصاحبه اختصاصی با مجله سپید در سال گذشته، این موضوع را مورد تاکید قرار داد و افزود: «با توجه به اینکه تمامی مراکز درمانی دندان پزشکی ملزم به تجهیز با دستگاه اتوکلاو هستند و در غیر این صورت تعطیل می شوند، تاکنون انتقال ایدز از دندان پزشکان به بیماران مطب دندان پزشکی در داخل کشور گزارش نشده است، ولی در هر صورت رعایت دقیق اصول کنترل عفونت به نفع دندان پزشکان و بیماران خواهد بود.»

 کاسبی از ترس مردم

ترس از انجام درمان دندان پزشکی به جهت احتمال ابتلا به بیماری هایی همچون ایدز و هپاتیت بیشتر به علت عدم آگاهی از رعایت «اصول حفاظت شخصی در مرکز دندان پزشکی» است. اما گویا این عدم آگاهی، برای برخی از مراکز درمانی و بهداشتی چندان بی منفعت نیز نبوده است.

دغدغه مردم در مورد کیفیت خدمات بهداشتی ارایه شده از سوی این گونه مراکز، این روزها بهانه ای برای مانور تبلیغاتی آنها شده است تا با استفاده از مضامینی چون «محیط درمانی پاکیزه و استریل، ضدعفونی کلیه وسایل با مواد ویروس کش قوی و استفاده از وسایل پیشرفته استریلیزاسیون مانند اتوکلاو و فور» بیماران بیشتری را به سوی خود جلب کنند و به بهانه تمرکز بیشتر روی مسایل بهداشتی، مبالغ بالاتری را از آنها مطالبه کنند.

در حالی که امروزه وجود دستگاه اتوکلاو برای اعطای امتیاز به مطب ها و کلینیک های دندان پزشکی از ضروریات است و مراکز فاقد اتوکلاو محکوم به تعطیلی هستند و جدای از این بسیاری از وسایل که شائبه انتقال بیماری در آنها وجود دارد به صورت یکبار مصرف مورد استفاده قرار می گیرد.

منبع: هفته نامه سپید