همدان/
رکود صنعت چرم در همدان شهر دباغ خانه ها
از سالهای خیلی دور استان تاریخی همدان یکی از قطب های اصلی صنعت چرم بوده است.
به گزارش باشگاه خبرنگاران همدان ؛ تهیه چرم و ساخت اشیای تزئینی و مفید از آن ، در شهر همدان قدمت بسیار دارد و تاریخ پر فراز و نشیبی از رکود و رونق را پشت سر نهاده است.
در گذشته تولید چرم در شهر همدان از رونق بسیار برخوردار بوده به طوری که چرم همدان و کالاهای چرمی ساخته شده از آن شهرت جهانی داشت. موید این مدعا وجود طومار چرمی در موزه هگمتانه است.
این طومار که سال 1370 از تپه هگمتانه کشف شد از 27 قطعه چرم گوسفند 50 در 70 سانتی متری تشکیل شده است و طبق بررسی های انجام شده مشخص شد این طومار به خط عبری و با مرکب دوده ای نگارش شده است.
نمونه تطبیقی این طومار در موزه فلک الافلاک لرستان وجود دارد.
همچنین صنعت چرم همدان به علت وفور دام ، مواد گیاهی و آب فراوان که در تولید آن سهم بسزایی دارند یکی از مهمترین اقلام بازرگانی محسوب می شده است.
در سال 1311 نخستین کارخانه چرم سازی ماشینی همدان را ارباب اردشیر یگانگی( زرتشتی) در محله منوچهری به مساحت 9 هزار و 400 متر تاسیس کرد.
این کارخانه که با نقشه مهندسان آلمانی ساخته شد نخستین کارخانه چرم سازی مدرن ایران بود.
دکتر ربیعی در کتاب جغرافیای مفصّل ایران می نویسد: «تاریخ واقعی صنعت چرم سازی ایران را باید از تاریخ فعالیت چرم سازی در همدان محاسبه کرد و از آن پس این صنعت بتدریج در کشور توسعه یافت تا آنجایی که از یک کارخانه در سال 1311 به 22 کارخانه در سال 1337 افزایش یافت.»
طبق آمار کتاب جغرافیا و اسامی دهات کشور ، در سال 1329 کارخانه چرم سازی همدان با 90 کارگر ، 15 تن پادوش گاوی ، 45 تن رویه و 38 تن چرم سراجی تولید می کرده است که بعد از ورشکستگی ، زمین و ساختمان ها به تملک دانشگاه بوعلی سینا درآمد.
سپس کارخانه تولید سالامبور و چرم حاج محمد شهباز راه اندازی شد.
برای مثال چارلز عیسوی در کتاب تاریخ اقتصاد ایران می نویسد: «تولید چرم در شهر کوچک همدان رواج زیادی دارد ، زیباترین چرم همدان در آنجا برای دوختن کفش تولید می شد و چرم مرغوب ساغری هم از پوست الاغ با رنگ سبز به عمل می آید که از رنگ هایی که از اکسید مس بدست می آید تولید می شود.
اما با گذشت زمان دباغخانه های همدان از بین رفتند و از 45 کارگاه دباغی سنتی شهرستان همدان ، هم اکنون 4 کارگاه در مناطق دباغخانه ، قانتور، نایب احمد و میدان امام حسن وجود دارد که کیفیت چرم های آنها قابل مقایسه با چرم های قدیمی نیست زیرا دباغهای جدید تجربه دباغهای قدیمی را ندارند، از پوست های برگشتی کارخانه های ماشینی استفاده می کنند و مراحل تولید را بطور کامل و با مدت زمان لازم به پایان نمی رسانند.
همچنین از بازار قدیمی کفش دوزخانه همدان که زمانی جز محصول هنرمندان چرم ساز همدانی در آن محصول دیگری یافت نمی شد اکنون به بازاری مناسب برای فروش کفش های چین ، ترکیه ، ایتالیا و ... تبدیل شده است و اینک این بازار تاریخی تنها با دستان پینه دوز امیدعلی کاظمی پیشکسوت چرم استان ، کاوشیان و علیزاده تاریخ گذشته را به نسل جوان یادآوری می کند.
با وجود این پیشینه کهن ، این صنعت دست ساز اما چندان با پیشرفت ها و فناوری های روز همگام نبوده و در سالهای اخیر نیز با وجود پیشرفتهای این صنعت در جهان ، فعالان این حوزه در کشور و به خصوص استان همدان با چالش‌هایی برای توسعه این صنعت روبرو بوده اند و برای پیدا کردن جایگاه خود در بازارهای داخلی و بین المللی راهی طولانی در پیش دارند.
نگاهی به وضعیت دست اندرکاران این حرفه بیانگر تلاش مضاعف آنان در زنده نگهداشتن این صنعت در استان همدان است که انتظار می رود مسئولان استان قبل از آنکه این افراد با مشکل جدی مواجه شوند چاره اندیشی کنند.
یکی از مشکلات تولیدکنندگان این محصول، نبود اتحادیه صنفی است که موجب شده واسطه‌ها و عناصر غیرمسئول و فرصت طلب اجازه فعالیت به کارگاه های سنّتی ندهند.
معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی استان همدان تشکیل اتحادیه را مستلزم وجود حداقل هفت تعاونی هماهنگ دانست و گفت: در حال حاضر تعاونی های چرم در همدان فعال اند اما به علت نبود هماهنگی اتحاد بین هفت تعاونی صورت نگرفته است.
خانم عباسی افزود: با تلاشهای انجام شده از سال 1375 تاکنون با استفاده از هنرمندان پیشکسوت این رشته به هنر آموزان آموزش های لازم داده شده و تعداد کارگاه های تولید چرم به 586 کارگاه افزایش یافته است.
در سال 1370 ، 480 چرم کار در 30 کارگاه در استان همدان فعالیت می کردند.
خانم عباسی چرم را از مصنوعات اشتغال زا و با ارزش افزوده بالای 35 درصد بیان کرد و حداقل سرمایه مورد نیاز برای ایجاد کارگاه های صنعت چرم را 5 میلیون و حداکثر 50 میلیون تومان اعلام کرد.
هم اکنون، هزار و 148 نفر در استان همدان در 586 کارگاه فعال چرم در حال فعالیت هستند که بیشترین تعداد این کارگاه ها در شهرستان همدان با 246 کارگاه و 728 هنرمند است./ع
در گذشته تولید چرم در شهر همدان از رونق بسیار برخوردار بوده به طوری که چرم همدان و کالاهای چرمی ساخته شده از آن شهرت جهانی داشت. موید این مدعا وجود طومار چرمی در موزه هگمتانه است.
این طومار که سال 1370 از تپه هگمتانه کشف شد از 27 قطعه چرم گوسفند 50 در 70 سانتی متری تشکیل شده است و طبق بررسی های انجام شده مشخص شد این طومار به خط عبری و با مرکب دوده ای نگارش شده است.
نمونه تطبیقی این طومار در موزه فلک الافلاک لرستان وجود دارد.
همچنین صنعت چرم همدان به علت وفور دام ، مواد گیاهی و آب فراوان که در تولید آن سهم بسزایی دارند یکی از مهمترین اقلام بازرگانی محسوب می شده است.
در سال 1311 نخستین کارخانه چرم سازی ماشینی همدان را ارباب اردشیر یگانگی( زرتشتی) در محله منوچهری به مساحت 9 هزار و 400 متر تاسیس کرد.
این کارخانه که با نقشه مهندسان آلمانی ساخته شد نخستین کارخانه چرم سازی مدرن ایران بود.
دکتر ربیعی در کتاب جغرافیای مفصّل ایران می نویسد: «تاریخ واقعی صنعت چرم سازی ایران را باید از تاریخ فعالیت چرم سازی در همدان محاسبه کرد و از آن پس این صنعت بتدریج در کشور توسعه یافت تا آنجایی که از یک کارخانه در سال 1311 به 22 کارخانه در سال 1337 افزایش یافت.»
طبق آمار کتاب جغرافیا و اسامی دهات کشور ، در سال 1329 کارخانه چرم سازی همدان با 90 کارگر ، 15 تن پادوش گاوی ، 45 تن رویه و 38 تن چرم سراجی تولید می کرده است که بعد از ورشکستگی ، زمین و ساختمان ها به تملک دانشگاه بوعلی سینا درآمد.
سپس کارخانه تولید سالامبور و چرم حاج محمد شهباز راه اندازی شد.
برای مثال چارلز عیسوی در کتاب تاریخ اقتصاد ایران می نویسد: «تولید چرم در شهر کوچک همدان رواج زیادی دارد ، زیباترین چرم همدان در آنجا برای دوختن کفش تولید می شد و چرم مرغوب ساغری هم از پوست الاغ با رنگ سبز به عمل می آید که از رنگ هایی که از اکسید مس بدست می آید تولید می شود.
اما با گذشت زمان دباغخانه های همدان از بین رفتند و از 45 کارگاه دباغی سنتی شهرستان همدان ، هم اکنون 4 کارگاه در مناطق دباغخانه ، قانتور، نایب احمد و میدان امام حسن وجود دارد که کیفیت چرم های آنها قابل مقایسه با چرم های قدیمی نیست زیرا دباغهای جدید تجربه دباغهای قدیمی را ندارند، از پوست های برگشتی کارخانه های ماشینی استفاده می کنند و مراحل تولید را بطور کامل و با مدت زمان لازم به پایان نمی رسانند.
همچنین از بازار قدیمی کفش دوزخانه همدان که زمانی جز محصول هنرمندان چرم ساز همدانی در آن محصول دیگری یافت نمی شد اکنون به بازاری مناسب برای فروش کفش های چین ، ترکیه ، ایتالیا و ... تبدیل شده است و اینک این بازار تاریخی تنها با دستان پینه دوز امیدعلی کاظمی پیشکسوت چرم استان ، کاوشیان و علیزاده تاریخ گذشته را به نسل جوان یادآوری می کند.
با وجود این پیشینه کهن ، این صنعت دست ساز اما چندان با پیشرفت ها و فناوری های روز همگام نبوده و در سالهای اخیر نیز با وجود پیشرفتهای این صنعت در جهان ، فعالان این حوزه در کشور و به خصوص استان همدان با چالش‌هایی برای توسعه این صنعت روبرو بوده اند و برای پیدا کردن جایگاه خود در بازارهای داخلی و بین المللی راهی طولانی در پیش دارند.
نگاهی به وضعیت دست اندرکاران این حرفه بیانگر تلاش مضاعف آنان در زنده نگهداشتن این صنعت در استان همدان است که انتظار می رود مسئولان استان قبل از آنکه این افراد با مشکل جدی مواجه شوند چاره اندیشی کنند.
یکی از مشکلات تولیدکنندگان این محصول، نبود اتحادیه صنفی است که موجب شده واسطه‌ها و عناصر غیرمسئول و فرصت طلب اجازه فعالیت به کارگاه های سنّتی ندهند.
معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی استان همدان تشکیل اتحادیه را مستلزم وجود حداقل هفت تعاونی هماهنگ دانست و گفت: در حال حاضر تعاونی های چرم در همدان فعال اند اما به علت نبود هماهنگی اتحاد بین هفت تعاونی صورت نگرفته است.
خانم عباسی افزود: با تلاشهای انجام شده از سال 1375 تاکنون با استفاده از هنرمندان پیشکسوت این رشته به هنر آموزان آموزش های لازم داده شده و تعداد کارگاه های تولید چرم به 586 کارگاه افزایش یافته است.
در سال 1370 ، 480 چرم کار در 30 کارگاه در استان همدان فعالیت می کردند.
خانم عباسی چرم را از مصنوعات اشتغال زا و با ارزش افزوده بالای 35 درصد بیان کرد و حداقل سرمایه مورد نیاز برای ایجاد کارگاه های صنعت چرم را 5 میلیون و حداکثر 50 میلیون تومان اعلام کرد.
هم اکنون، هزار و 148 نفر در استان همدان در 586 کارگاه فعال چرم در حال فعالیت هستند که بیشترین تعداد این کارگاه ها در شهرستان همدان با 246 کارگاه و 728 هنرمند است./ع
