به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران زنجان رختشويخانه این اثر منحصر به فرد تاریخی به موزه باستان شناسی و مردم شناسی تبدیل شده است ،دراین محل، لیاس های محلی و سنتی مردم مناطق مختلف ایران، هنرهای دستی و سنتی استان شامل چاروق، ملیله دوزی، معرق، ساخته های چوبی، فرش گلیم، چاقو، نمونه هایی از تولیدات کارگاه های کاشی سنتی، آجر وسفال سلطانیه، اشیای تاریخی و یافته های باستانی و میراث فرهنگی استان به معرض تماشای عموم گذاشته شده است.
بنای رختشویخانه در قلب بافت تاریخی شهر زنجان که منطبق بر حصار قدیمی شهر میباشد، در یک منطقهٔ پرتراکم مسکونی احداث شدهاست. مردم شهر لباس و رخت خود را در آن محل میشستهاند. چنین کاربری برای یک بنای عمومی در جهان مشابه ندارد یا کمنظیر است. این بنا در حال حاضر تعمیر و مرمت شده و به عنوان موزهٔ مردمشناسی مورد استفاده قرار میگیرد و مردم میتوانند از آن بازدید کنند. این بنا در سالهای گذشته به جهت وجود هوای سرد در زمستانها برای بانوان زنجانی ساخته شدهاست.
گفتني است ،این بنا توسط دو برادر به نامهای مشهدی اکبر معمار و مشهدی اسماعیل بنا ساخته شده است و زمین این بنا توسط علی اکبر خان توفیقی اولین شهردار وقت زنجان خریداری شد و در سال ۱۳۴۵ ه.ق توسط او ساخته شده است و هدف از ساخت آن تامین امنیت و آسایش زنان در یک مکان سرپوشیده بودهاست.
سبک این بنا به شیوه اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی نسبت داده مي شود.
بنای تاریخی رختشویخانه زنجان در محل معروف به بابا جامال چوقوری (گودال باباجمال) در قلب بافت تاریخی شهر زنجان قرار گرفته و دسترسی به بنای رختشویخانه از خیابان سعدی از طریق کوچه فرهنگ نیز امکانپذیر است.
از نظر تشابه کاربری چنین بنایی در هیچ قسمتی از ایران به این شکل دیده نشده ولی از نظر معماری با مسجد عباسقلی خان و دروازه ارگ قابل مقایسهاست این بنا به طور عامالمنفعه و شبانهروزی بوده و بابت استفاده از آن هیچ پولی از شهر وندان دریافت نمیشدهاست.
آب این محدوده که دارای فضاهای متعددی است از قنات قلعچه حاجی میربهاالدین تامین میشد. فضاهای این مجموعه را میتوان به دو بخش مدیریت رختشویخانه شامل حیات و قسمت مسکونی و فضای اصلی شستشوی رخت که خود دارای چهار قسمت است تقسیم کرد.
خزینه این رختشویخانه ۱۷ متر طول ۵۵/۱۱ متر عرض و حدود ۸ متر ارتفاع دارد فضایی شبیه تراس مشرف به فضای رختشویخانه وجود دارد که به عبارتی میتوان آن را شاهنشین و محل مدیریت نامید. محل ورودی بنا به شبکه ارتباطی کوچههای شهر را پیدا میکرد و خانمی که گفته میشود همسر معمار این بنا بودهاست کار کنترل و نظارت بر امور رختشویخانه را برعهده داشت و در قبال این کار مبلغی ماهیانه دریافت میکرد. از معماری این فضا چنین استنباط میشود که معمار آشنایی کاملی به شیوه سنتی داشته که توانستهاست با کمک قوسها و نورگیرها فضای دلانگیزی را در قسمت بالای انبار سالن اصلی رختشویخانه و تردد افراد را انجام میدادهاست.
طراحی و اجرای فضای داخلی و اصلی بنای رختشویخانه دورنمای بسیار زیبایی دارد و سالن آن با ۱۱ ستون به طور قرینه به دو قسمت تقسیم شدهاست. این فضا از سالنی به عرض ۷/۱۳ متر طول ۶۲ متر و مساحت زیربنای ۸۵۰ متر مربع برخوردار است. فاصله ۱۱ ستونی که به طور قرینه سالن را به دو قسمت تقسیم کردهاند در جهت قرینه از چهار واحد حوضچه و مجاری آب در حد فاصل حوضچهها تشکیل یافته و حدود آن را سنگهای حجاری شده از جنس تراورتن از یکدیگر مجزا میکند./س