در این راستا معمولا از ابتدای اسفند ماه بخشنامه های بانک مرکزی به سیستم بانکی ابلاغ میشوند تا بانک ها با تجهیز کردن خود به ابزار و امکانات، برای ارائه خدمات بی وقفه به مردم آماده شوند. امسال هم درست در روز نخست آخرین ماه سال، بانک مرکزی با ابلاغ بخشنامه ای بر ارائه خدمات بهتر و تامین نقدینگی مورد نیاز در روزهای پایانی سال ۹۱ و ایام نوروز تاکید کرد.

بر این اساس، کلیه بانک های کشور باید با تجهیز و پشتیبانی فنی دستگاه های خودپرداز و رفع خرابی های احتمالی، اوضاع مناسبی برای مراودات مالی مردم مهیا کنند. علاوه بر این، نظام بانکی موظف است تا خدمات بانکداری الکترونیک را به صورت دائمی و بدون نقص در دسترس همگان قرار دهد و با پاسخگویی مناسب به مشتریان، در اسرع وقت خدمتی بی نقص به مردم ارائه کند.

بدین ترتیب با توجه به اینکه در تمام ایام سال استفاده از بانکداری الکترونیک، نظیر دستگاه های خودپرداز، پایانه های فروش (poz) و پایانه شعب بانک ها با اقبال مردم روبروست، حجم کار به خصوص در ۲۰ روز پایانی سال چند برابر می شود.

تعداد کارتهای بانکی دو برابر جمعیت ایران

بنا بر آخرین آمارهای ارائه شده، در حال حاضر به طور متوسط هر ایرانی ۳ کارت بانکی دارد که شامل ۲ کارت پرداخت و یک کارت پیش پرداخت است. هم اکنون حدود ۱۴۳ میلیون فقره کارت برداشت در دست مردم وجود دارد.

مردم با استفاده از این کارت ها می توانند به جای انتظار در صف بانک ها، برداشت پول، نقل و انتقال پول و حتی پرداخت صورتحساب های مختلف نظیر قبوض آب، برق، گاز، تلفن، عوارض شهرداری و ... را انجام دهند. در زمان خرید کالا و خدمات نیز با استفاده از همین کارت ها می توان از پایانه های فروش (دستگاه های کارت خوان) که در بسیاری از فروشگاه ها نصب شده اند، به جای پرداخت پول نقد، اصطلاحا کارت بکشند.

البته کارت های بانکی در دست مردم به همین ۱۴۳ میلیون فقره خلاصه نمی شود؛ چرا که علاوه بر این، یک میلیون و ۶۰۰ هزار کارت اعتباری و ۶۰ میلیون کارت هدیه یا خرید نیز در دست مردم وجوددارند.

این موضوع نشان میدهدکه خوشبختانه برخلاف سال های گذشته که مردم اعتماد چندانی به ابزار پرداخت الکترونیک نداشتند، در چند سال اخیر استقبال بی نظیری از بانکداری الکترونیکشده است؛ به طوری که در مجموع بیش از ۹۰ درصد قبوض شهری (آب، برق، گاز، تلفن) غیرحضوری و با استفاده از این کارت ها پرداخت می شود.


۲۹ هزار خودپرداز، ۲.۵ میلیون پایانه فروش

در حال حاضر حدود۲۸ هزار و ۷۰۰ دستگاه خودپرداز (ATM) و ۲ میلیون و ۵۵۰ هزار پایانه فروش (POZ) در کشور وجود دارد که این تعداد آماده ارائه خدمات به مردم، به ویژه در روزهای پایانی سال هستند. از مجموع دستگاه های خودپردازی که در کشور نصب شده است، بیش از ۷ هزار و ۴۰۰ دستگاه در استان تهران قرار دارد که بیشترین سهم را در میان استان های کشور داراست. بر این اساس به ازای هر ۷ هزار کارتی که صادر شده است، یک دستگاه خوپرداز وجوددارد که این آمار علت صف های طولانی در مقابل خودپردازها را روشن می کنداما موضوع مهمی که در اینجا وجود دارد این است که بخشی از دستگاه های خودپرداز نیز به دلایل مختلفی از جمله نقص فنی، نداشتن اسکناس، قطعی شبکه و ... گاهی از سرویس خارج اند که در این زمینه بانک ها موظف شده اند تمام مشکلات فنی دستگاه های خودپرداز تحت پوشش خود را برای ایام عید برطرف کنند.

آنچه بر اهمیت این دستگاه ها می افزاید، این است که در تعطیلات نسبتا طولانی نوروز که تنها برخی از شعب کشیک بانک ها فعال هستند، مردم تنها با استفاده از خودپردازها می توانند نیاز خود به نقدینگی و همچنین انجام برخی از امور بانکی را رفع کنند.

خوشبختانه در دو سال اخیر رشد صعودی و فزاینده پایانه های فروش در فروشگاه های سطح کشور نیز به کمک دستگاه های خودپرداز آمده است و بخشی از بار مسئولیت خودپردازها را کارت خوانها برعهده گرفته اند. در حال حاضر حدود ۲ میلیون و ۵۵۰ هزار پایانه فروش در فروشگاه های کشور نصب شده است که از این تعداد، ۸۰۰ هزار دستگاه در استان تهران قرار دارد و ۳۲ درصد از کل پایانه های فروش را تشکیل می دهد.

این دستگاه ها از سال گذشته تحت مدیریت واحد شبکه شاپرک (شبکه پرداخت الکترونیکی کارت) درآمده اندو بخش زیادی از نیاز مردم به پول نقد را برطرف می کنند. با استفاده از حدود ۲۴۰ میلیون کارتی که در اختیار مردم قرار دارد، امکان پرداخت الکترونیکی هزینه ها یا خدمات وجود دارد. در این میان قطع بودن شبکه یکی از مشکلات اساسی این پایانه ها است که به خصوص در ایام تعطیل و روزهای شلوغ این مشکل بیشتر به چشم می آید.

به گفته مقامات بانک مرکزی، این بانک در نیمه دوم بهمن ماه سال جاری، برای افزایش ظرفیت تراکنش پایانه های فروشگاهی تغییراتی در زیرساخت این شبکه داد.

در کنار این دو ابزار، بیش از ۵۳ هزار پایانه در شعب بانک ها نیز وجود دارند که از این رقم ۱۳ هزار و ۳۵۷ دستگاه در استان تهران نصب شده است. البته برای استفاده از این پایانه ها باید به داخل شعب بانکی مراجعه کرد که طبیعتا در ایام تعطیل این امکان حذف می شود. بنا بر آمار ارائه شده بانک مرکزی، آمار تراکنش (هر بار کارت کشیدن) خودپردازها در شهریور ماه سال جاری حدود ۳۵۷ میلیون بود که ۹۰ میلیون از این میزان، در تهران انجام شده است.

در پایانه های فروش نیز در این ماه حدود ۲۱۰ میلیون تراکنش در کل کشور و ۶۶ میلیون تراکنش در استان تهران ثبت شده است. آمار ارائه شده در مهر ماه ۹۱ نیز نشان می دهد که مبلغ تراکنش های انجام شده در پایانه های فروش، بیش از ۷۹۷ هزار میلیارد ریال بوده است.

راه اندازی شعب کشیک بانک ها

در کنار تجهیز و پشتیبانی فنی ابزارهای بانکداری الکترونیک، در نیمه دوم اسفند ماه تمام بانک های کشور ساعات کار شعب خود را افزایش می دهند تا پاسخگوی افزایش تقاضاهای مردم برای استفاده از خدمات بانکی باشند.

از سوی دیگر در تعطیلات رسمی نوروز نیز بخشی از شعب منتخب بانک ها به عنوان شعب کشیک فعال هستند؛ البته ساعت کاری شعب کشیک معمولا در روز و ابین ساعات ۹ تا ۱۲ خواهد بود که مردم می توانند با مراجعه به پایگاه اینترنتی بانک مورد نظر خود، جزییات فعالیت نوروزی آن را دریافت کنند.

معضلی به نام اسکناس نو

اسکناس نو در ایام عید طرفداران بسیاری پیدا می کند؛ به هر حال عیدانه ای که بزرگترها به کوچکترها می دهند، باید اسکناس نو باشد؛ ولی تهیه آن هر ساله سخت و دشوار است.

بسیاری از دلالان هم در روزهای پایانی سال در کنار خیابان ها برای فروش اسکناس نو بساط می کنندو از این راه سود خوبی می برند. در سال گذشته هر بسته اسکناس نو بیش از ۷ هزار تومان برای این دلالان سود داشت.

معمولا اواسط اسفند ماه بانک مرکزی برای تامین اسکناس نو بخشنامه ای ابلاغ و چند بانک را مامور تامین آن می کند؛ ولی مشکلی که وجود دارد این است که به دلیل محدودیت و همچنین دلال بازی، اسکناس نو به همه نمی رسد اما اینکه دلالان این حجم اسکناس نو را از کجا می آورند، سوالی است که باید مسئولان بانکی به آن پاسخ دهند.

بر این اساس، مردم باید پس از معرفی بانک هایی که مامور توزیع اسکناس نو هستند، با مراجعه به آنها اقدام به تهیه آن کنند؛ البته معمولا به جز کسانی که در سیستم بانکی دوست و آشنا دارند، سر بقیه مردم بی کلاه می ماند.