به گزارش خبرنگارباشگاه خبرنگاران تبریز ، در فاصله ده متري برج مدور، برج ده ضلعي بسيار زيبايي خودنمايي ميكند كه به گنبد كبود يا مقبره مادر هلاكو معروف ميباشد. برخي آنرا مربوط به دوره سلجوقي دانسته و تاريخ بناي آن را به سال 593 نسبت ميدهند. علي‌‌‌رغم شهرتي كه اين بنا به عنوان آرامگاه مادر هلاكوخان يافته است، هيچ ارتباطي با مغول ندارد و چنانچه از كتيبه‌ها و سنگ قبر برمي‌آيد مدفن يك مسلمان است نه يك مسيحي و از نظر تاريخي نيز به قبل از حمله مغول تعلق دارد و از طرف دیگربا توجه به اين امر كه مذهب هلاكوخان بودايي و مذهب دوقوز خاتون مادر وي مسيحي بود بنابراين انتساب اين بنا به وي بعيد مي نمايد. چنين به نظر ميرسد كه اين گنبد را در اواخر قرن ششم هجري ساخته باشند.
تاريخ احداث اين بنا مي‌بايستي در حد فاصل زماني ميان برپايي مقبره معروف به مؤمنه خاتون در نخجوان و تاريخ استيلاي هلاكوخان بر مراغه يعني بين سالهاي 582 و 656 هجري (7 – 1186 تا 9 – 1258 م .) بوده باشد . قسمتي از كتيبه بالاي در عمارت و اثر باقيمانده از آن تاريخ 593 هـ. (1196 – 1197 ميلادي) را به دست مي‌دهد. بنابراين گنبد كبود حدود ده سال پس از نمونه اوليه خود يعني مقبره مؤمنه خاتون ساخته شده است و نظير آن، برجي است چند وجهي و كشيده قامت كه هر ضلع آن با طاقنمايي مسطح و بلند آذين شده است. در قسمت فوقاني هر طاقنما سه رديف مقرنس ديده مي‌شود. كاشيهاي فيروزه‌اي، تقريباً به همان ترتيبي كه بر تمام سطوح نماي خارجي ديوارها به كار رفته اين قسمت را نيز آذين كرده است.
گنبد كبود از نظر تركيب كلي مشابه ساير مزارهاي موجود در مراغه است، به اين معني كه مركب از شبستاني است مرتفع بر زيربنايي كه از سنگ ساخته شده و سردابي در ميان دارد.
كتيبه‌اي كه داخل شبستان بالايي، گلوگاه گنبد را دور ميزند به خط ريحان بر نوار پهني از گچ سفيد گچبري شده است. در سرداب عمارت سنگ يكپارچه‌اي وجود دارد كه در ديوار ساختمان كار گذاشته شده و متعلق به ساختمان اوليه است. بر اين سنگ يكپارچه سنگ قبري تكيه داشته كه در حال حاضر وجود ندارد. بر سنگ موجود آرابسكهايي با غناي بسيار و يك كتيبه حك شده است.
اين گنبد برجي است ده ضلعي كه زواياي ده گانه آن ستوني مدور با تزئينات تخميري تعبيه شده كه تا زير طاق هاي موجود ادامه مي يابد. زير قوس طاق نماها با سه رديف مقرنس ساده و تزئينات پركار معقلي زيبا يافته است. پلان داخلي بنا به صورت ده ضلعي است كه هر ضلع آن۶/۲ متر و مشتمل بر طاق نماي بلند ميباشد. در زير گنبد يك حاشيه از كتيبه گچبري به چشم ميخورد كه اطراف مقبره را دور ميزند. اين كتيبه به خط نسخ ميباشد و قسمتي از آيه اول سوره ۶۷ قرآن مجيد را بر آن نوشته اند. تمام فضاي داخلي مقبره با گچبري و نقاشي و كتيبه ها مزين بوده كه قسمت اعظم آن از بين رفته، فقط آثار كمي از تزئينات برجاي مانده است.
در زير طاق اصلي ، سردابه برج قرار دارد كه در ديوار جنوبي آن كتيبه اي وجود دارد كه آيه ۲۶و ۲۷ سوره ۵۵ را بر آن گچبري كرده اند.
گفتنی است :این گنبد به شماره 135 در فهرست آثارملی به ثبت رسیده است/س
