به گزارش خبرنگارباشگاه خبرنگاران تبریز، هرچند گورستان مزبور با سنگ قبرهاي حجاري شده مي تواند خود يك مجموعه زيبا و ديدني اين شهرستان به حساب آيد، ليكن معروفيت آن بيشتر به سبب وجود بناي غار مانندي است كه زيارتگاه مردم محل به شمار مي رود.

در بنا سنگ نبشته و كتيبه اي كه تاريخ بناي اوليه را نشان دهد وجود ندارد ، ليكن پاره اي از مورخين و باستان شناسان معتقدند كه اين مجموعه با توجه به واحدهاي مختلف و حالت غار مانندش به يك معبد مهري شباهت دارد كه محل برگزاري مراسم خاص مهرپرستان بوده و بناي آن احتمالا در زمان اشكانيان و ساسانيان انجام يافته است .

در قسمتي از دهكده گورستان بزرگ قديمي وجود دارد كه پر است از قبوري كه بر روي آنها صندوقهاي سنگي منقوش و يا قوچ سنگي نهاده شده است. بر روي عده‌اي از سنگها تصاوير تير و كمان و نيزه و شمشير و سپر حك گرديده است. تاريخ اين گونه سنگها بين قرن هشت تا يازده هجري است. از نمونه‌هاي جالب اين گونه سنگها مي‌توان به صندوق سنگي منقش قبر زمان بيگ فرزند كدخدا ميرزا بيگ متوفي در سال 1085 هـ.ق اشاره كرد. در كنار قبرستان و بر لب يك نهر پر آب درخت تنومند و كهنسال ناروني خودنمائي مي‌كند و توجه عموم را بخود جلب مي‌سازد. در جنوب اين درخت مجموعة جالب بناي امامزاده معصوم قرار دارد.

درچند متري درخت نارون و در مقابل آن راهرو پهني با شيب متوسط در سنگ كنده شده است. دو سوي راهرو را ديواره سنگي طبيعي فرا گرفته كه قسمتي از آن نيز داراي پوشش سنگي است. عرض اين راهرو در جلو 20/7 متر و در انتها 20/6 متر و عمق قسمت سرپوشيده آن حدود 70/4 متر است. در انتهاي راهرو سرپوشيده ورودي مستطيل شكلي به عرض80/1 متردر سنگ كنده شده است كه با عبور از آن به محوطه وسيع و جالبي وارد مي شويم . در سمت چپ راهرو و نزديك مدخل ورودي تالار بزرگ، اطاق چهار گوش كوچكي وجود دارد كه تمامي آن را در سنگ كنده‌اند. سقف اين اطاق به گونه‌اي جالب بصورت يك گنبد در صخره ايجاد شده است. شيوه كار چنين است كه ديوار چهار سوي اطاق از يك محل معين بطور مورب بطرف مركز سقف ادامه يافته و پس از ايجاد يك پايه يا پاطاق، سقف مدور بشكل يك چشمه طاق آجري متناسب و كم خيز برروي آب احداث گشته است. در وسط سقف مزبور نورگيري نيز بمنظور روشن ساختن فضاي داخل اطاق ترتيب داده‌اند. در ضلع غربي اطاق نوعي قوس تيزه‌دار و شكسته ديده مي شود كه به قوسهاي بناي صخره‌اي تپه رصد‌خانه مراغه شباهت بسيار دارد.

تالار بزرگ با عبور از در ورودي واقع در انتهاي راهرو سرپوشيده به محوطه سرپوشيدة مستطيل شكل وسيعي وارد مي‌شويم كه درازاي آن حدود دوازده متر و پهناي آن نزديك 30/6 متراست. در وسط دو ضلع شرقي و غربي تالار دو فرورفتگي مقابل هم وجود دارد كه فرورفتگي سمت غرب بشكل ذوزنقه و فرورفتگي سمت شرق شبيه نيم دايره است. از انتهاي فرورفتگي غربي بوسيله راهروئي به پهناي30/1 متر و به درازاي 10/3 متر به اطاق مدوري بقطر20/5 متر راه مي يابيم كه تمامي آن از سنگ كنده شده است. مقابل فرورفتگي نيمدايره شكل سمت شرقي را به كمك سنگهاي لاشه تيغه كرده‌اند. در سمت جنوب فرورفتگي شرقي، حفره‌اي وجود دارد كه از آن به راهروئي داخل مي‌شويم كه با يك قوس نيمدايره به محوطه اصلي امامزاده راه مي‌يابد.

در جانب جنوبي تالار با بالا رفتن از دو پله به يك صفه به پهناي 10/2 متر و درازاي 30/3 متر مي‌رسند و از انجا با يك پله و عبور از يك ورودي مستطيل شكل به محوطه اصلي امامزاده وارد مي‌شوند.

در قسمتي از ديوار غربي تالار بزرگ كتيبه زيبائي بخط ثلث كنده شده كه بيشتر آن فروريخته است و باقي ماندة آن كلماتي از آيه 129 سورة آل عمران را در بردارد.

محوطه اصلي امامزاده عبارت است از يك اطاق دايره شكل بقطر 90/5 متر كه در جانب جنوبي آن با ارتفاع يك پله از كف محرابي مستطيل شكل به درازا و پهناي 2*60/2 متر با سقف كاو و هلالي شكل وجود دارد. ازار‏‏‏‎‎ة اين ستايشگاه سنگي است و به ارتفاع دو متر با دقت خاص حجاري و صاف شده است. از آنجا به بعد به اطاق گنبد مي‌رسيم كه گنبد كم خيز آن نزديك به هيئت مخروطي بوده است. سالها پيش قسمتي از پوشش سنگي گنبد فرو ريخته و بجاي آن گنبدي كم خيز و عرقچيني از آجر ساخته‌اند. وضع كلي بناي اين قسمت از امامزاده بخوبي مي‌رساند كه به نيايشگاهي بسيار قديمي تعلق داشته است.

اين مجموعه با توجه به واحدهاي مختلف آن و حالت غار مانندش بيش از هر چيز به بناي يك معبد مهري شباهت دارد، معبدي كه تماماً در عمق زمين كنده شده است و جز ورودي دالان مانند، سراشيبي مقابلش راه ديگري نداشته است. وجود قسمتهايي چون محل لباس كن روحانيون، محل تعليم گروندگان به آئين مهر و محل فعاليتهاي نجومي علماي زرتشتي و بالاخره محل برگزاري مراسم باشكوه خاص مهر پرستان نشانگر عظمت و ارزش اين معبد در مقايسه با ساير معابد مي باشد.

اين بنا به احتمال فراوان در حدود قرن هشتم دچار تغييراتي شده و از جمله سقف اصلي ستايشگاه مورد دست كاري قرار گرفته است. هم اكنون زناني كه براي عبادت به اين معبد روي مي‌آورند در موقع ورود برمحل بقعه كه يك صندوق چوبي در وسط آن است و بر روي آن پارچه سياهي انداخته‌اند و زير آن قبري وجود دارد كه اهل محل آن را قبر امامزاده معصوم مي نامند و از راههاي دور با نذور فراوان به زيارت آن مي‌آيند.

مجموعه بناي نيايشگاه ورجوي را از نظر حجم كار و دقت هنرمندان و كساني كه در امرحجاري آن صورت پذيرفته مي‌توان جزء نمونه‌هاي ارزنده ستايشگاههاي كهن دانست. طبق تحقيقات و بررسيهاي ديگر معلوم شده است كه در اين معبد آرامگاه يكي از علماي بنام و باتقوي مراغه و در ازمنة گذشته يعني آخوند ملامعصوم مراغه‌اي مي باشد كه بعد از وفاتش در اين معبد دفن شده است.

این نیایشگاه به شماره 1556 در فهرست آثارملی به ثبت رسیده است/س