تاريخچه اسكواش در جهان و ايران

به گزارش خبرنگار ورزشي باشگاه خبرنگاران، زنداني هاي زندان «فليت» براي سرگرمي با راكت توپ را به ديوار مي زدند كه بعدها موجب پيدايش بازي به نام «راكتس » شد و در ميان دانش آموزان مدارس گسترش يافت.

سپس در سال 1830 شاگردان مدرسه هارو (Haroo) انگلستان بازي اسكواش را اختراع كردند. آنها با بهم فشردن يا له كردن لاستيك (اسكواش يعني له كردن و در اصل صداي توپ با راكت و اصابت و برگشت توپ صداي اسكواش را به گوش مي رساند) توپي ساختند و با راكت تنيس آن را به ديوار مي زدند و اين امر موجب شد به علت شكستن شيشه ها تا مدتي متوقف شود.

اما در سال 1860 يا 1864 نخستين كورت اسكواش درمدرسه اي در انگلستان ساخته شد و به طور رسمي بازي اين رشته آغاز شد. اين رشته در مدرسه ها و دانشگاه ها انجام مي شد و تنها برخي از ثروتمندان در خانه «اتاقكي » كورتي داشتند. در ابتدا اين رشته به دو صورت بازي مي شد يكي در انگلستان كه با توپ نرم در اتاقكي به پهناي 21 پا (حدود 630 سانتي متر ) و ديگري در آمريكاي شمالي با توپ سخت در كورت به پهناي 5/18 پا (حدود 545 سانتي متر ).

البته طول در هر دو 32 پا (حدود 960 سانتي متر) بود. در سال 1883 نخستين زمين اختصاصي در آكسفورد انگليس ساخته شد و اين رشته به تدريج در انگلستان و آمريكاي شمالي گسترش يافت و به ديگر كشورها را پيدا كرد.

در سال 1907 نخستين انجمن ملي اسكواش در آمريكا تأسيس شد. به سال 1908 در انگلستان كميته اسكواش در انجمن راكت تنيس تأسيس شد و در سال 1928 به صورت مستقل به شكل انجمن درآمد. در سال 1911 انجمن اسكواش در كانادا شكل گرفت و اين انجمن ها قوانين بازي را وضع و به صورت رسمي اعلام كردند.

در سال 1920 نخستين دوره قهرماني حرفه اي اسكواش ميان دو باشگاه كوئين و جانسون انگلستان انجام گرفت.

از سال 1920 تا 1930 رقابت هاي اسكواش به شدت رشد يافت و همه گير شد. اما بعد از اين سال كمي متوقف شد چرا كه توپ هاي با شتاب كم به بازار آمد و اين امر موجب شد كه حرفه اي ها انگيزه خود را از دست بدهند. با معرفي توپ هاي كم جهش و كم تحرك، مي خواستند اين ورزش براي همه قابل دسترس باشد ولي اين امر موجب شد تعداد كمي به سمت اين ورزش بروند. در طول جنگ جهاني دوم توپ هاي مخصوص ساخته نشد.

 اما از سال 1960 به بعد توپ مخصوص دوباره با سرعت بالا به بازار آمد و دوباره اين رشته فعال شد و رقابت ها پيگيري شد.
در سال 1980 رقابت هاي اسكواش به صورت حرفه اي و آماتور تقسيم شد.

با بررسي 13 دوره از قهرماني آسيا به اين نتيجه مي رسيم كه در بخش مردان، پاكستان تا سال 2000 تنها قهرمان بي رقيب اين دوره از بازي ها بوده است و بعد از اين كشور سنگاپور، مالزي، هنگ كنگ و هند است. اما پاكستان از سال 2000 تاكنون قهرماني را به مالزي واگذار كرده است.

در بخش زنان هم ابتدا سنگاپور قهرماني را در دست داشت اما از سال 1998 قهرماني را به مالزي واگذار كرده است.

اسكواش تا سيزدهمين دوره از بازي هاي آسيايي كه در بانكوك برگزار شد، حضور نداشت. اما در همين دوره كه در سال 1998 برگزار شد به اين بازي ها اضافه شد.  در اين سال در بخش مردان زاراك جهان خان از پاكستان قهرمان شد و در بخش زنان قهرماني به نيكول ديويد از مالزي رسيد.
در چهاردهمين دوره بازي هاي آسيايي در سال 2002 بوسان كره در بخش مردان اونگ بنگ هي از مالزي و در بخش زنان ربكا چي يو از هنگ كنگ قهرمان شدند.
در پانزدهمين دوره بازي هاي آسيايي در سال 2006 دوحه قطر محمد ارلان اسكاندر از مالزي در قسمت مردان و نيكول ديويد از مالزي در قسمت زنان صاحب عنوان قهرماني شدند.
    
اسکواش در ایران

اسكواش حدود سال 1320 با ورود كاركنان انگليسي شركت نفت به آبادان و ساخت اسكواش براي بازي و تفريح خود و اعضاي خانواده آنها وارد ايران شد. در سال 1345 در استان هاي خوزستان و تهران سالن هاي تمريني وجود داشت كه بعدها گسترش يافت و در شهرهاي آبادان، اهواز و مسجد سليمان نيز اسكواش راه اندازي شد.

نخستين فدراسيون اسكواش ايران در سال 1353 به رياست عباسقلي بختيار تأسيس شد، اما يكسال بعد منحل شد تا اين كه در سال 1372 دوباره به رياست غلامحسين فرزامي فدراسيون فعال شد. در سال 1994 به عضويت فدراسيون آسيايي درآمد. از سال 1382 رياست اين فدراسيون برعهده حميد قاسمي است.

اسكواش در بيش از 12 استان مانند يزد، كيش، تهران، مركزي، كرمانشاه، خوزستان، گلستان، فارس، زنجان، اصفهان، گيلان و خراسان فعال است و دو بخش مردان و زنان به اين رشته مي پردازند. كه استان گلستان فعال ترين هيأت در اين رشته است كه عنوان برترين هيأت سال 85 را نيز به خود اختصاص داده است.

در ايران رقابت هايي در بخش مردان و زنان، با عنوان جام فجر - جام رمضان، اسكواش قهرماني ايران، اسكواش قهرماني در چند رده سني و المپياد مدارس انجام مي گيرد. سه دوره رقابت هاي اسكواش آزاد قهرماني بزرگسالان و دو دوره اسكواش قهرماني ايران انجام شده است.

ليگ رده هاي سني در ايران برگزار مي شود و قرار است با تشكيل اتحاديه اسكواش و برنامه ريزي باشگاه هاي كشور، ليگ برتر اسكواش نيز در ايران راه اندازي شود.

طبق اعلام فدراسيون اسكواش بيش از دو هزار اسكواش باز به صورت سازمان يافته وجود دارند اما پيش بيني مي شود با ورزشكاراني كه به اين رشته مي پردازند، شمار آنها به بيش از پنج هزار نفر برسد.

در ايران رقابت هاي جهاني اسكواش حرفه اي زنان و مردان برگزار مي شود.
جالب است بدانيد ايران طراح اسكواش باز در پارك ها و مدارس است. اين اسكواش تنها داراي يك ديوار در روبه رو است و 2 ديوار ديگر را ندارد. اين نوع اسكواش باكمترين هزينه قابل استفاده است و موجب مي شود كه به صورت همگاني اين رشته درآيد. استان گلستان در اين رشته پيشتاز است.
گفتني است ايران تنها يك كورت شيشه اي دارد كه در كيش قرار دارد. رشته اسكواش ورزشي است كه در بهبود سلامت افراد نقش دارد و براي پرداختن به اين ورزش به تركيب بدني، استقامت قلبي و ريوي، استقامت عضلاني، قدرت عضلاني و انعطاف پذيري نياز است.

از اين ورزش مي توان افزون بر بعد قهرماني، در بعد همگاني به صورت تفريحي و لذت بردن از اوقات فراغت استفاده كرد. اين ورزش به دليل دارا بودن ويژگي هاي سرعت، دقت، فكر و امكان رقابت هيجان انگيز و يادگيري سريع آن داراي جاذبه هاي تفريحي زيادي است.

قوانین و مقررات اسکواش:

سكواش به وسيله دو نفر به صورت انفرادي يا به صورت چهار نفره (دوبل) در زمين يا كورت كه داراي 4 ديوار است و با يك توپ پلاستيكي توخالي انجام مي شود. ابعاد زمين يك نفره و 2 نفره با هم متفاوت است. زمين اسكواش يك نفره داراي 750/9 متر طول، 4/6 متر عرض، 655/11 متر قطر و 640/5 متر ارتفاع است. ابعاد زمين اسكواش دو نفره نيز شامل 75/9 متر طول، 520/7 متر عرض، 375/12 متر قطر و 640/5 متر ارتفاع است.

كورت داراي 4 ديوار است. دو ديوار در پهلو، دو ديوار عقب و جلو. ديوارها با خط هاي به ضخامت 50 ميلي متر خط كشي شده است كه ارتفاع خط ديوار جلو 57/4 است. اين ديوار داراي خط سرويس است كه از كف زمين ارتفاعش 78/1 متر تا 83/1 متر است. خط بورد ديگر خطي است كه بر ديوار جلو كشيده شده است و ارتفاع آن از زمين 430 ميلي متر است. ديوار عقب 13/2 متر است.
كف زمين هم معمولاً از جنس كفپوش غيرلغزنده است كه داراي خط كشي هايي است: شامل شورت لاين، هاف كورت لاين و 2 مكان سرويس در چپ و راست زمين. اين خط ها در قسمت عقب زمين متصل به ديوار عقبي است.

راكت اسكواش

دو نوع راكت وجود دارد يكي راكت هاي سنتي كه از چوب درخت زبان گنجشك ساخته مي شود كه در اوايل بازي ها بيشتر از اين راكت استفاده مي شد و براي استفاده از اين راكت توپ حتماً بايد به وسط صفحه راكت مي خورد و براي زدن، نيروهاي بيشتري صرف مي شد. اما بعد از سال 1980 راكت ها از مواد مركب مانند فلز، گرافيت، كولار، تيتانيوم، يا برساخته مي شود و موجب شده است تا راكت در دست راحت تر و سبك تر باشد. راكت هاي مدرن داراي طول 6/68 سانتي متر، عرض 5/21 سانتي متر است و طول فريم (قاب) آن 39 سانتي متر است. وزن مجاز راكت حداكثر بايد 255 گرم باشد و به طور معمول ميان 110 تا 200 گرم است.

توپ اسکواش

وپ هاي اسكواش از دو تكه لاستيك كه به هم چسبيده است ساخته مي شود كه كروي است و داخل آن توخالي است.

رنگ توپ سياه و سبز است اما براي رقابت هاي كورت شيشه اي براي ديده شدن توپ از رنگ هاي سفيد يا زرد استفاده مي كنند.

توپ هاي اسكواش داراي چند سطح مختلف هستند كه با خال هاي رنگي سطح آنها مشخص مي شود.
- توپ داراي خال آبي كه داراي حركت جهشي و بسيار تندي است و بازيكن حركاتش كند است. (براي آموزش به كار مي رود)
- توپ داراي خال قرمز كه حركتش از خال آبي كندتر است ولي حركات بازيكن تندتر است (براي اصلاح تكنيك به كار مي رود)
- توپ داراي خال سفيد حركت و جهش آن كندتر از دوتاي بالايي است در نتيجه حركات بازيكن تندتر است.
- توپ داراي خال زرد توپي است كه احتياج به ضربه هاي قوي و حركات تندتري دارد.
- توپ داراي دو خال زرد كه خيلي كندتر از خال تك زرد است كه در مناطق خيلي گرم استفاده مي شود.

اين توپ در سال 2000 توليد شد. البته توپ هايي نيز وجود دارند كه خال آنها نارنجي است و در مكزيك، دنور، ژوهانسبورگ استفاده مي شود و در آمريكاي شمالي از توپ هايي كه داراي خال سبز هستند براي زدن در ارتفاع بالا استفاده مي شود.

وزن توپ ها نيز ميان 3/23 تا 5/25 گرم است و قطر آن 5/39 تا 5/41 ميلي متر است.

قوانين بازي اسكواش

اسكواش دربازي خانم ها 2 گيم از 3 گيم است و بازي آقايان 3 گيم از 5 گيم است. قبل از بازي هر دو بازيكن 5 دقيقه وقت براي گرم كردن دارند. بازيكنان با زدن سرويس بازي را آغاز مي كنند و با انداختن سكه زننده سرويس مشخص مي شود.

 انتخاب سرويس از«باكس» چپ يا راست در موقع زدن نخستين سرويس در اختيار زننده سرويس است. اگر نخستين امتياز را گرفت به طور اجباري جاي سرويس عوض مي شود. بازيكني كه زودتر به 9 امتياز برسد آن گيم را برده است. امروزه مردان تا امتياز 15 هم بازي مي كنند كه بيشتر درآمريكا مرسوم است. در رقابت هاي قهرماني آزاد انگلستان براي مردان و زنان امتياز 9 محسوب مي شود و به طور كلي شمردن امتيازات مانند رشته واليبال است.

درحقيقت بازيكن توپ را با راكت مي زند و توپ بايد پيش از برخورد با زمين با ديوار رو به رو برخورد كند و هنگام برگشت از ديوار رقيب دوباره ضربه بزند.

كسي كه دو بار پيروزي به دست آورد برنده است. و وقتي رقيب نتواند توپ را در برگشت مهار كرده و ضربه بزند، امتياز از دست داده است.

اين رشته زماني كه كورت شيشه اي اختراع شد، پوشش تصويري تلويزيوني آن زياد شد و موجب شد طرفداران زيادي پيدا كند. چهار ديوار اين كورت به گونه اي است كه از بيرون داخل آن كاملاً پيداست ولي بازيكني كه داخل آن قرار دارد تماشاگران را به صورت مات مي بيند.

 اسکواش ساحلی

اسکواش ساحلي نوع مفرح ورزش اسکواش جهت برگزاري بازي هاي دوستانه وتفريحي درکنارسواحل دريا مي باشد. طي دوهفته گذشته براي آشنايي علاقمندان اين نوع بازي اسکواش، کميته روابط بين الملل مکاتبات مستمري را بافدراسيون جهاني وبعضي شرکتهاي سازنده اين نوع کورتها انجام داد که نتيجه آن به شرح ذيل مي باشد .

 کورت اسکواش ساحلي داراي

ديواره روبرو به ابعاد( عرض :3مترو 20سانتي متر – ارتفاع :3متر)
ديواره هاي جانبي  بانحراف 30درجه نسبت به ديواره روبرو : (طول تا 3مترو 5/97 سانتي متر – ارتفاع بصورت شيبدار: از3مترتا 1مترو90سانتي متر)
ابعاد کف : بصورت ذوزنقه 3مترعرض ديواره

*975/4متر ( طول)*7/4 مترعرض روبرو
کف تا طول 2متربصورت شيبدار مي باشد.
بازيکنان بطورکل برروي ماسه هستند وناحيه درون کورت به نوعي پا نمي خورد.