سنندج/
كردستان مهد رسوم و آئين هاي سنتي و بومي كشور
استان كردستان یكی از استان های كردنشین در غرب ايران اسلامي است و شرايط جغرافيايي و ويژگي هاي منحصر به فرد فرهنگي باعث شده كه اين استان مهد مراسم و آئين هاي سنتي و مذهبي در كشور باشد.
به گزارش باشگاه خبرنگاران سنندج، جشن‌ها و آيين‌هايی كه در ميان كردان مرسوم است در برگيرنده جشن‌هاي مذهبي، قومي و باستاني است كه ريشه در باورهاي كهن مردم دارد و اغلب تاريخي و پاره اي اسطوره‌اي است.
استان كردستان كه در يك شرايط جغرافيايي ويژه اي قرار گرفته به دليل شرايط خاص محيطي و همچنين ويژگي هاي فرهنگي جاذبه هاي بسيار زيادي دارد كه در كنار اين جاذبه هاي طبيعي و تاريخي نبايد از مراسم ها و آئين هاي سنتي اين استان كه بر گرفته از مسائل ديني است به سادگي گذشت.
پیرشالیار، سمنو پزان و میرمیرین از جمله مراسمات بومی استان کردستان است که نزد مردم اين استان دارای جایگاه ویژه ای است و به همين دليل سالانه افراد زيادي از نقاط مختلف كشور براي ديدن اين مراسم هاي خاص و منحصر به فرد وارد استان كردستان مي شود.
يكي از مراسم های استان کردستان كه از ديرباز در ميان كردها رواج داشت و هر سال به مناسبت فرا رسيدن نوروز با تشريفات و شكوه خاصي برگزار مي‌شد "ميرميرين" يا امير بهادري است.
در گذشته اين مراسم سنتي از جايگاه ويژه اي برخوردار بود در اين مراسم ضمن تفريح و سرگرمی، انتقاد از برخي حكام زورگوی محلی رايج بود و تمثيل‌های فكاهی از فرمانروای مستبد به صورت كمدی و نشاط انگيز به كار می رفت.
مراسم سمنو پزان نیز یکی دیگر از مراسمات مناطق کرد نشین است و در 15 روز انجام می گرفت و اهالی روستای قلعه قروه معتقدند که سمنو مهریه فاطمه زهرا (س) است.
به گفته اهالی محلي این مراسم که در واقع مراسمی زنانه است نوعی عروسی و پایکوبی به شمار می رود زنان دور سمنو جمع می شوند هلهله می کنند ولي در حال حاضر این مراسم بیشتر تبدیل به مراسم دعا و روضه شده است.
همچنین مراسم پیر شالیار "پير روحاني" نزد مردم اورامان بسيار محترم است و كتابش را به بيگانگان نشان نمي دهند و كلماتش به جاي ضرب المثل به كار مي رود.
جشن بزرگ مردم اورامان در بهمن ماه كه سال‌روز ازدواج اوست برگزار مي شود. اين مراسم هر سال در آغاز فصل چله كوچك در سه مرحله و طي سه هفته انجام مي‌شود.
کلاوریزان فردی، تخم مرغ شکستن، شب یلدا و جشن نوروز از جمله بازی های محلی مناطق کردنشین استان کردستان است.
بازی کلاوریزان به این گونه است که فردی کلاهی را پر از سنگریزه می کند و آن را وارونه روی یک سطح قرار می داد سپس می بایست کلاه را طوری از زمین بردارد که سنگریزه ای برجای نماند اما اگر موفق نمی شد می بایست سنگریزه های باقیمانده در روی زمین را تک تک طوری بردارد که بقیه سنگریزه ها موجود در سطح تکان نخورند در غیر این صورت بازنده اعلام می شد.
هیله مارانی "تخم مرغ شکستن" از دیگر بازی های است که در دوران قدیم رواج بسیاری داشت این بازی به صورت برد و باخت انجام می شد و در هر مرحله دو نفر با هم روبرو می شدند هر کدام از طرفین تخم مرغی را محکم در دستش نگه می داشت به طوری که یک سر تخم مرغ به طرف بالا باشد و دیده شود سپس فرد دیگری تخم مرغ خود را از طرف سر آن به تخم مرغ طرف مقابل می زد اگر تخم مرغ یکی از آنها ترک بر می داشت این بار دو سر دیگر تخم مرغ را به هم می زدند اگر این بار نیز همان تخم مرغ ترک بر می داشت صاحب این تخم مرغ بازنده محسوب می شد و می بایست تخم مرغ خود را به طرف مقابل بدهد و اگر هر دو ترک برمی داشتند آن طرفی بازنده محسوب می شد که تخم مرغش بیشتر شکسته باشد به این طریق یک فرد ممکن بود در روز چند تخم مرغ را صاحب شود.
از دیگر مراسمات مردم کردستان می توان به شب یلدا در کردستان یا "شه و چله" اشاره کرد شبی که پیش از فرارسیدن‌اش هیجان و شور خاصی را در میان مردم برمی‌انگیزد.
اصلی‌ترین ویژگی شب چله، گردآمدن خانواده‌ها با هماهنگی قبلی در کنار هم است به صورتی که معمولاً یک هفته قبل آن مشخص می‌شود که شب چله این سال در خانه چه کسی جمع شوند.
برگزاری مراسم یلدا، آیینی خانوادگی است و گردهمایی‌ها به خویشاوندان و دوستان نزدیک محدود می شود
و اما یکی از رسوم سنتى و باستانى کردستان، جشن نوروز است اين مراسم ازجمله بازى‌ها و نمايش‌هايى بود که تا دو دهه پيش به عنوان مقدمه نوروز در استان کردستان برگزار مى‌شد.
اين مراسم توسط دو نفر اجرا مى‌شد يکى را کوسه و ديگرى را زن کوسه مى ناميدند. کوسه لباس گشاد و کوتاهى مى‌پوشيد و ريش و سبيل انبوهى مى‌گذاشت و با کلاه بلند و شاخ بر سر و آويختن زنگوله‌اى به دور گردن خود به همراه زن کوسه که لباسى زنانه مى‌پوشيد در کوچه‌ها و معابر به‌راه مى‌افتاد و موجب خنده و شادى اهالى مى شد.
اين جشن‌ها عبارتند از عيد فطر، عيد شب معراج، عيد شب برات، عيد قربان و ماه مبارک رمضان که با نماز آن روز و پوشيدن لباس نو و ديد و بازديد همراه است و نيز جشن مولودى يا عيد تولد پيامبر(ص) اين مراسم توام با پخت غذاهاى نذرى و آتش مخصوص و تقسيم آن در ميان مردم است و همراه آن مراسم ذکر دراويش و نواختن دف و مولودى خواني حمد و ستايش حضرت محمد (ص) و نيايش به درگاه خداوند از جمله کارهای است که در این روز مبارک انجام می شود.
از ديگر رسوم رايج در منطقه، توزيع نذوراتى است که براى برآورده شدن حاجات خود يا اطرافيان خود تهيه مى‌کنند گاهى زنان پارچه‌هاى سبزرنگ نذر مى‌کنند و آنها را به زيارتگاه هاى اطراف شهر يا روستا مى‌برند و به درختان زيارتگاه ها مى‌بندند تا حاجات آنها برآورده شود.
در مجموع می توان گفت استان کردستان یکی از استان های متنوع فرهنگی است که دارای آئین و رسوم زیادی است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان گفت: آیین بوکه بارانه، بازی های بومی محلی با اسب، مراسم نوروز در روستای دیوزناو، ترانه محلی سیاه چمانه اورامان، فن پخت نان در استان کردستان، مهارت تولید فرنجی، مهارت ساخت دف، زیور آلات سنتی، سفالگری فیتله ای، مهارت ساخت نرمه نی و مهارت سفیدگری ازجمله آثار ثبتی است.
میمنت آبادی اظهار داشت: آیین باران خواهی بوکه بارانه از قدمت هزارن ساله برخوردار است که دختران خردسال در سال های خشکسالی اجرا می کردند، اکنون این آیین در برخی از شهرستان ها از سوی دختران و با خواندن ترانه های محلی انجام می شود.
وی افزود: از آنجا که اسب کرد یکی از اصیل ترین نژادهای اسب و جزو دام هایی به شمار می رود که در اوقات فراغت مورد استفاده مردم قرار می گیرد و با توجه به اینکه بازی های متنوعی با اسب انجام می شود این بازی ها در فهرست میراث معنوی به ثبت رسید.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان بیان کرد: مراسم نوروز در روستای دیوزناو کردستان اول اسفند برگزار می شود و شرایط زیست محیطی و اقلیمی منطقه به گونه ای است که دراین منطقه بهار در اول اسفند کاملا مشهود است.
میمنت آبادی یادآور شد: یکی از اصیل ترین موسیقی های نوایی کردستان سیاه چمانه است که تنها به منطقه اورامانات اختصاص دارد، سیاه چمانه دارای متنی آزاد است و در دستگاه های موسیقی ایران نمی گنجد، اکنون این نوای موسیقی کهن در حال منسوخ شدن است به همین علت با عنوان میراث در خطر ثبت معنوی شد.
وی ادامه داد: فن پخت نان در استان که نامزد ثبت جهانی است، یکی از ارزش های شاخص در کردستان به شمار می رود که همراه با آداب و رسوم متنوعی اجرا می شود .
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان گفت: فرنجی یک نوع نمد به شمار می رود که فن ساخت آن ابتدایی است و از پشم بره شش ماهه استفاده می شود.
میمنت آبادی اظهار داشت: مهارت بافت جوراب و پاپوش هم در فهرست آثار معنوی جای گرفت، با توجه به اینکه کردستان در منطقه سردسیری قرار دارد، جوراب های پشمی در 10 مرحله به دست بانوان تولید می شود .
وی افزود: ارغوان بافی نیز که به ثبت معنوی رسید، از شاخه های ارغوان در طبیعت ساخته و تبدیل به کالاهای مختلفی می شود./س
استان كردستان كه در يك شرايط جغرافيايي ويژه اي قرار گرفته به دليل شرايط خاص محيطي و همچنين ويژگي هاي فرهنگي جاذبه هاي بسيار زيادي دارد كه در كنار اين جاذبه هاي طبيعي و تاريخي نبايد از مراسم ها و آئين هاي سنتي اين استان كه بر گرفته از مسائل ديني است به سادگي گذشت.
پیرشالیار، سمنو پزان و میرمیرین از جمله مراسمات بومی استان کردستان است که نزد مردم اين استان دارای جایگاه ویژه ای است و به همين دليل سالانه افراد زيادي از نقاط مختلف كشور براي ديدن اين مراسم هاي خاص و منحصر به فرد وارد استان كردستان مي شود.
يكي از مراسم های استان کردستان كه از ديرباز در ميان كردها رواج داشت و هر سال به مناسبت فرا رسيدن نوروز با تشريفات و شكوه خاصي برگزار مي‌شد "ميرميرين" يا امير بهادري است.
در گذشته اين مراسم سنتي از جايگاه ويژه اي برخوردار بود در اين مراسم ضمن تفريح و سرگرمی، انتقاد از برخي حكام زورگوی محلی رايج بود و تمثيل‌های فكاهی از فرمانروای مستبد به صورت كمدی و نشاط انگيز به كار می رفت.
مراسم سمنو پزان نیز یکی دیگر از مراسمات مناطق کرد نشین است و در 15 روز انجام می گرفت و اهالی روستای قلعه قروه معتقدند که سمنو مهریه فاطمه زهرا (س) است.
به گفته اهالی محلي این مراسم که در واقع مراسمی زنانه است نوعی عروسی و پایکوبی به شمار می رود زنان دور سمنو جمع می شوند هلهله می کنند ولي در حال حاضر این مراسم بیشتر تبدیل به مراسم دعا و روضه شده است.
همچنین مراسم پیر شالیار "پير روحاني" نزد مردم اورامان بسيار محترم است و كتابش را به بيگانگان نشان نمي دهند و كلماتش به جاي ضرب المثل به كار مي رود.
جشن بزرگ مردم اورامان در بهمن ماه كه سال‌روز ازدواج اوست برگزار مي شود. اين مراسم هر سال در آغاز فصل چله كوچك در سه مرحله و طي سه هفته انجام مي‌شود.
کلاوریزان فردی، تخم مرغ شکستن، شب یلدا و جشن نوروز از جمله بازی های محلی مناطق کردنشین استان کردستان است.
بازی کلاوریزان به این گونه است که فردی کلاهی را پر از سنگریزه می کند و آن را وارونه روی یک سطح قرار می داد سپس می بایست کلاه را طوری از زمین بردارد که سنگریزه ای برجای نماند اما اگر موفق نمی شد می بایست سنگریزه های باقیمانده در روی زمین را تک تک طوری بردارد که بقیه سنگریزه ها موجود در سطح تکان نخورند در غیر این صورت بازنده اعلام می شد.
هیله مارانی "تخم مرغ شکستن" از دیگر بازی های است که در دوران قدیم رواج بسیاری داشت این بازی به صورت برد و باخت انجام می شد و در هر مرحله دو نفر با هم روبرو می شدند هر کدام از طرفین تخم مرغی را محکم در دستش نگه می داشت به طوری که یک سر تخم مرغ به طرف بالا باشد و دیده شود سپس فرد دیگری تخم مرغ خود را از طرف سر آن به تخم مرغ طرف مقابل می زد اگر تخم مرغ یکی از آنها ترک بر می داشت این بار دو سر دیگر تخم مرغ را به هم می زدند اگر این بار نیز همان تخم مرغ ترک بر می داشت صاحب این تخم مرغ بازنده محسوب می شد و می بایست تخم مرغ خود را به طرف مقابل بدهد و اگر هر دو ترک برمی داشتند آن طرفی بازنده محسوب می شد که تخم مرغش بیشتر شکسته باشد به این طریق یک فرد ممکن بود در روز چند تخم مرغ را صاحب شود.
از دیگر مراسمات مردم کردستان می توان به شب یلدا در کردستان یا "شه و چله" اشاره کرد شبی که پیش از فرارسیدن‌اش هیجان و شور خاصی را در میان مردم برمی‌انگیزد.
اصلی‌ترین ویژگی شب چله، گردآمدن خانواده‌ها با هماهنگی قبلی در کنار هم است به صورتی که معمولاً یک هفته قبل آن مشخص می‌شود که شب چله این سال در خانه چه کسی جمع شوند.
برگزاری مراسم یلدا، آیینی خانوادگی است و گردهمایی‌ها به خویشاوندان و دوستان نزدیک محدود می شود
و اما یکی از رسوم سنتى و باستانى کردستان، جشن نوروز است اين مراسم ازجمله بازى‌ها و نمايش‌هايى بود که تا دو دهه پيش به عنوان مقدمه نوروز در استان کردستان برگزار مى‌شد.
اين مراسم توسط دو نفر اجرا مى‌شد يکى را کوسه و ديگرى را زن کوسه مى ناميدند. کوسه لباس گشاد و کوتاهى مى‌پوشيد و ريش و سبيل انبوهى مى‌گذاشت و با کلاه بلند و شاخ بر سر و آويختن زنگوله‌اى به دور گردن خود به همراه زن کوسه که لباسى زنانه مى‌پوشيد در کوچه‌ها و معابر به‌راه مى‌افتاد و موجب خنده و شادى اهالى مى شد.
اين جشن‌ها عبارتند از عيد فطر، عيد شب معراج، عيد شب برات، عيد قربان و ماه مبارک رمضان که با نماز آن روز و پوشيدن لباس نو و ديد و بازديد همراه است و نيز جشن مولودى يا عيد تولد پيامبر(ص) اين مراسم توام با پخت غذاهاى نذرى و آتش مخصوص و تقسيم آن در ميان مردم است و همراه آن مراسم ذکر دراويش و نواختن دف و مولودى خواني حمد و ستايش حضرت محمد (ص) و نيايش به درگاه خداوند از جمله کارهای است که در این روز مبارک انجام می شود.
از ديگر رسوم رايج در منطقه، توزيع نذوراتى است که براى برآورده شدن حاجات خود يا اطرافيان خود تهيه مى‌کنند گاهى زنان پارچه‌هاى سبزرنگ نذر مى‌کنند و آنها را به زيارتگاه هاى اطراف شهر يا روستا مى‌برند و به درختان زيارتگاه ها مى‌بندند تا حاجات آنها برآورده شود.
در مجموع می توان گفت استان کردستان یکی از استان های متنوع فرهنگی است که دارای آئین و رسوم زیادی است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان گفت: آیین بوکه بارانه، بازی های بومی محلی با اسب، مراسم نوروز در روستای دیوزناو، ترانه محلی سیاه چمانه اورامان، فن پخت نان در استان کردستان، مهارت تولید فرنجی، مهارت ساخت دف، زیور آلات سنتی، سفالگری فیتله ای، مهارت ساخت نرمه نی و مهارت سفیدگری ازجمله آثار ثبتی است.
میمنت آبادی اظهار داشت: آیین باران خواهی بوکه بارانه از قدمت هزارن ساله برخوردار است که دختران خردسال در سال های خشکسالی اجرا می کردند، اکنون این آیین در برخی از شهرستان ها از سوی دختران و با خواندن ترانه های محلی انجام می شود.
وی افزود: از آنجا که اسب کرد یکی از اصیل ترین نژادهای اسب و جزو دام هایی به شمار می رود که در اوقات فراغت مورد استفاده مردم قرار می گیرد و با توجه به اینکه بازی های متنوعی با اسب انجام می شود این بازی ها در فهرست میراث معنوی به ثبت رسید.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان بیان کرد: مراسم نوروز در روستای دیوزناو کردستان اول اسفند برگزار می شود و شرایط زیست محیطی و اقلیمی منطقه به گونه ای است که دراین منطقه بهار در اول اسفند کاملا مشهود است.
میمنت آبادی یادآور شد: یکی از اصیل ترین موسیقی های نوایی کردستان سیاه چمانه است که تنها به منطقه اورامانات اختصاص دارد، سیاه چمانه دارای متنی آزاد است و در دستگاه های موسیقی ایران نمی گنجد، اکنون این نوای موسیقی کهن در حال منسوخ شدن است به همین علت با عنوان میراث در خطر ثبت معنوی شد.
وی ادامه داد: فن پخت نان در استان که نامزد ثبت جهانی است، یکی از ارزش های شاخص در کردستان به شمار می رود که همراه با آداب و رسوم متنوعی اجرا می شود .
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان گفت: فرنجی یک نوع نمد به شمار می رود که فن ساخت آن ابتدایی است و از پشم بره شش ماهه استفاده می شود.
میمنت آبادی اظهار داشت: مهارت بافت جوراب و پاپوش هم در فهرست آثار معنوی جای گرفت، با توجه به اینکه کردستان در منطقه سردسیری قرار دارد، جوراب های پشمی در 10 مرحله به دست بانوان تولید می شود .
وی افزود: ارغوان بافی نیز که به ثبت معنوی رسید، از شاخه های ارغوان در طبیعت ساخته و تبدیل به کالاهای مختلفی می شود./س
