کیست چیست؟

کیست ساختاری بسته و کیسه‌ مانند است که حاوی مایعات، گاز یا مواد شبه‌ جامد است و بخش عادی یک بافت به حساب نمی‌آید، تولد کیست‌ها بسیار متداول و ممکن است در هر جای بدن و در هر سنی اتفاق بیفتد.

کیست‌ها در اندازه‌های مختلف ایجاد می‌شوند و ممکن است فقط زیر میکروسکوپ قابل ملاحظه باشند و یا تا جایی رشد کنند که جایگزین اندام‌ها و بافت‌های طبیعی بدن شوند.

علت‌های به وجود آمدن کیست

انسدادهای ساده در جریان مایع، عفونت‌ها، تومورها، مشکلات التهابی مزمن، مشکلات ژنتیکی و نقص در رشد اندام‌ها در جنینی می‌تواند از دلایل ظهور کیست شود.

آیا کیست‌ها موجب ابتلا به سرطان می‌شوند؟

بیشتر کیست‌ها خوش‌خیم هستند اما بعضی به‌علت اندازه و محل‌شان علائمی از خود نشان می‌دهند که به ندرت پیش می‌آید با تومورهای بدخیم یا سرطان‌ها یا عفونت‌های جدی در ارتباط باشند، اگر نگران هرگونه تورم یا توده در بدنتان هستید حتماً به یک پزشک متخصص مراجعه کنید تا با انجام آزمایش‌های لازم، وجود کیست و سبب آن را مشخص کند.

بیشتر کیست‌ها خوش‌خیم هستند و سبب مشکل جدی در درازمدت نمی‌شوند اما کیست‌هایی که با عفونت‌های بدخیم یا حاد در ارتباط هستند، احتمال بهبودی بسیار ضعیفی دارند.

نشانه‌های بیماری

جابه‌جایی‌های چند روزه عادت ماهانه‌، رشد چند تار موی زائد روی چانه یا قفسه سینه و افزایش آکنه‌ها می‌تواند، نشانه وجود این بیماری در افراد باشد، این بیماری معمولاً از ابتدا با نامرتبی عادت ماهانه آغاز می‌شود به این ترتیب که عادت ماهانه یک تا دو هفته عقب می‌افتد.

رده سنی مبتلایان

بیشتر افراد مبتلا به بیماری زمانی به پزشک مراجعه می‌کنند که با علائم آن مواجه می‌شوند، دختران جوان مبتلا به این بیماری که تازه عادت ماهانه شده‌اند و معمولاً هم لاغر هستند، کمتر متوجه علائم آن می‌شوند، بنابراین بیشتر مراجعان در رابطه با این بیماری در سن بالای 16 سال قرار دارند، این افراد 16 تا 17 ساله معمولاً باید عادت ماهانه آن‌ها بعد از چهار تا پنج سال مرتب شده باشد، اما باز هم شاهد بی‌نظمی‌های عادت ماهانه هستند و آمنوره دارند در کل می‌توان گفت که رده سنی مبتلایان بیشتر بین 16 تا 36 سال است.

رویش موهای زاید

افزایش هورمون‌های مردانه ممکن است به بروز علایم فیزیکی مانند رویش موهای بلند و ضخیم در صورت، سینه، زیر شکم، پشت، بالای بازوها و بالای پاها منجر شود، جوش صورت و آکنه هم ممکن است در عده‌ای دیده شود، البته تمام خانم‌هایی که دچار عارضه کیست تخمدان هستند، تمام علایم مردانه را نشان نمی‌دهند و آزمایش‌های خون برای تشخیص سطح بالای هورمون مردانه می‌تواند به درمان کمک کند.

نقش وراثت و بیماری‌های مادرزادی و ورزش در ابتلا به بیماری

بیماری پلی‌کیستیک می‌تواند جنبه ارثی و مادرزادی داشته باشد به‌ویژه در خانواده‌هایی که دچار چاقی موروثی نیز هستند در حال حاضر شیوع آن نسبت به 30 سال پیش خیلی بیشتر شده است در قدیم این بیماری فقط در بیماران چاق دیده می‌شد اما امروزه حتی لاغرها هم ممکن است دچار کیست‌های بسیار مقاوم به درمان شوند.

امروزه کمتر کسی پیدا می‌شود که در سونوگرافی‌اش این کیست‌ها دیده نشود و نشانه‌ای از این بیماری نداشته باشد، کسانی که به طور مرتب ورزش می‌کنند و غذای فست‌فود و چرب نمی‌خورند و مراقب اندام خود هستند دچار این علائم نمی‌شوند.

رابطه کیست تخمدان با نازایی

در این افراد معمولاً سطح هورمون‌های هیپوفیزی LH و FSH دچار اختلال می‌شوند به این ترتیب که نسبت هورمون LH به FSH بیشتر از دو می‌شود، علاوه بر این فاکتور مهم دیگری به نامAMH Anti Mullerian Hormone نیز وجود دارد که میزان طبیعی این هورمون معمولًا بین پنج تا 5,5 است، اما میزان آن در مبتلایان به بیماری پلی‌کیستیک حتی تا 12 هم می‌رسد در سونوگرافی نیز به ویژه اگر به طریق واژینال انجام شود، معمولًا فولیکول‌های زیر 10 میلی‌متری بسیار زیادی دور تا دور تخمدان مشاهده می‌شود.

برخی پزشکان به بیماران ترس واهی می‌دهند مبنی براینکه مبتلایان به این بیماری هیچ‌وقت باردار نمی‌شوند درحالی که ممکن است حتی عادت ماهانه بیمار مرتب و علائم شدید نداشته باشد این اظهار نظر بیمار را وحشت‌زده می‌کند در صورتی که باید در مورد بیماری پلی‌کیستیک به خوبی توضیح داده شود و به آن رسیدگی شود در بسیاری از موارد مبتلایان به این بیماری یا با رژیم یا با درمان در نهایت باردار می‌شوند.

تشابه بعضی علامت‌ها با کم‌کاری تیروئید

کم‌کاری غده تیروئید سبب کاهش ترشح هورمون تیروئید می‌شود، این حالت هم می‌تواند به قطع قاعدگی منجر شود، وجود توده در قسمت غده فوق کلیوی نیز موجب افزایش هورمون‌های مردانه در بدن می‌شود، بنابراین در صورت رد سایر دلایل قطع و نامنظمی قاعدگی پزشک بهتر می‌تواند، کیست تخمدان را تشخیص دهد.

تأثیر کاهش وزن بر کیست‌ها

یک پزشک متخصص زنان در این زمینه گفت: برای درمان این بیماری جدا از کاهش وزن و ورزش مرتب می‌توان برحسب علائم بیمار از درمان‌های دارویی نیز استفاده کرد.

استفاده از داروهای ضد دیابت

طیبه صدیقی تصریح کرد: یکی از این داروها متفورمین یا همان داروی ضد دیابت است، متفورمین ورود قند را به سلول تسهیل می‌کند و این امر سبب می‌شود، فرد همیشه گرسنه نباشد و احساس سیری کند و موجب می‌شود، وزن بیمار کاهش پیدا کند، این کاهش وزن موجب می‌شود که متابولیسم هورمون‌ها بهبود یابد و چربی بدن کاهش پیدا کند در نتیجه هورمون‌های جنسی کمتر داخل این چربی‌ها تجمع پیدا می‌کنند.

وی افزود: بارها دیده شده که با تجویز متفورمین برای چند ماه قاعدگی بیمار مرتب شده یا بیماری که نازایی داشته خود ‌به خود باردار شده است.

روش‌های درمان

این پزشک متخصص گفت: اگر هیچ یک از روش‌های درمانی از جمله استفاده از متفورمین، دگزامتازون، رژیم غذایی، ورزش و ... جواب نداد و بیمار نتوانست وزنش را پایین بیاورد و عادت ماهانه‌اش را منظم کند، مجبور می‌شویم از لاپاراسکوپی استفاده کنیم.

صدیقی عنوان کرد: در لاپاراسکوپی فولیکول‌هایی که ریز هستند را معمولًا با الکترود می‌سوزانند، البته در گذشته پزشکان یک قطعه از تخمدان را بر می‌داشتند و این سبب می‌شد که سطح هورمون‌های مردانه افت کند و فرد باردار شود.

راه برطرف کردن موهای زائد و آکنه

وی ادامه داد: برای رفع موهای زائد یا هیرسوتیسم نیز می‌توان از داروهای بسیار ساده مانند اسپیرونولاکتون استفاده کرد البته این دارو موجب افزایش ادرار می‌شود و علاوه بر کاهش موهای زائد رشد موهای سر را نیز بهبود می‌بخشد.

این پزشک متخصص زنان گفت: اگر بیمار آکنه داشته باشد، معمولاً از داروهای ضد آکنه موضعی یا حتی داکسی‌سایکلین می‌توان استفاده کرد، اگر هم آکنه خیلی شدید باشد، گاهی اوقات بیمار مجبور می‌شود، تحت‌نظر متخصص پوست از دارویی به‌نام روآکوتان استفاده کند که حاوی اسیدرتینوئیک است، البته این دارو باید با توجه به آزمایش‌های کبدی مصرف شود.

ابتلا به کیست در دختران بیشتر است

صدیقی تصریح کرد: ابتلا بە کیست تخمدانی در دختران بسیار است بە‌ویژه افرادی کە در ابتدای سن باروری هستند و تخمک‌های آن‌ها رشد کامل را دارند.

این پزشک خاطرنشان کرد: کیست در دختران اغلب با مصرف دارو قابل درمان است، اما بە طور طبیعی نگرانی از احتمال اختلال در بارداری برای این اشخاص بە‌وجود می‌آید.

تأثیر بارداری بر کیست

یک ماما همچنين اظهار داشت: حاملگی و بچه‌دار شدن و حتی شیردهی از ایجاد کیست در تخمدان جلوگیری می‌کند و به زنان پیشنهاد می‌شود که سریع‌تر باردار شوند و بچه‌دار شدن را به سنین آخر باروری موکول نکنند، کیست تخمدان بر روند تخمک‌گذاری تأثیر می‌گذارد و می‌تواند تخمک‌گذاری را دچار مشکل‌ و اختلال کند.

تأثیر داروی ضدبارداری بر کیست‌ها

محبوبه شریعتی خاطرنشان کرد: زنانی که‌ از قرص‌های ‌ضدبارداری استفاده می‌کنند، کمتر دچار کیست تخمدان می‌شوند.

وی ادامه داد: از عوارض وجود کیست در تخمدان‌ها چاقی، رشد موی اضافی غیرعادی در بدن و اختلاف زمان عادت ماهانه و جوش‌زدن است.

شریعتی با بیان اینکه پاره شدن کیست و یا احتمال پیچ خوردگی آن‌ سبب درد شدید شکم، تهوع و تب می‌شود، گفت: کیست‌ها ممکن است آن قدر رشد کنند که سبب بزرگ شدن شکم شوند.

علائم وجود کیست‌ها

این کارشناس مامایی افزود: احساس درد ناگهانی شکم، تهوع و استفراغ، قاعدگی نامنظم و درد به هنگام‌ مقاربت از جمله علائم وجود کیست است البته بیشتر کیست‌های تخمدان هرگز مشخص نشده و پیش از اینکه فرد متوجه شود برطرف می‌شود و البته بهترین‌ راه برای تشخیص وجود کیست در تخمدان‌ها انجام سونوگرافی است.

شریعتی با اشاره به اینکه کیست‌ها انواع مختلف دارند که ممکن است در بدن ایجاد شود، گفت: کیست‌های سینه که بخشی از بیماری پرولیفراتیو «فیبروکیستی» خوش‌خیم هستند، بیماری سینه فیبروکیستی، کیست‌های تخمدان، از جمله کیست‌های درموئید، نوع مشخصی از تومور تخمدان که معمولاً حاوی کیست و سایر بافت‌ها است، کیست‌های غده تیروئید، کیست بیکر مربوط به پشت زانو از مهمترین نوع کیست‌ها هستند.

وی کیست‌های گانگلیونی مفاصل و تاندون‌ها، کیست‌های غدد داخل پلک که شالازیون نامیده می‌شود، کیست‌های چرب غدد کوچک پوست، کیست‌های اپیدرمال پوست، که گاهی‌اوقات به نام کیست گنجایشی اپیدرمال خوانده می‌شود و معمولاً روی صورت، کف سر، گردن و ... دیده می‌شود، کیست‌های بارتولین که بزرگ‌شدگی غدد کوچک نزدیک دریچه واژن هستند را از دیگر کیست‌ها ذکر کرد.

شریعتی اظهار داشت: کیست‌های پینه‌آل که کیست‌های داخل غده پینه‌آل داخل مغز هستند، کیست‌های پانکراس که مجموعه‌ای از مایعات داخل پانکراس هستند و بعضی کیست‌های پانکراس کیست‌های واقعی‌ هستند که با سلول‌هایی پوشیده شده‌اند که مایع ترشح می‌کنند نیز از دیگر انواع کیست‌ها به شمار می‌رود.

این کارشناس مامایی اظهار داشت: دیگر کیست‌های پانکراس کیست کاذب هستند و سلول‌های پوششی خاصی ندارند، بیماری کلیوی پلی‌کیستی که مشکلی ارثی است که در آن کلیه‌ها کیست‌های متعددی می‌آورند، کیست‌های تارلو که کیست‌های مننژی یا پری‌نورال هم نامیده می‌شوند در استخوان خاجی قرار می‌گیرند.

رابطه عفونت‌ها و کیست‌ها

شریعتی افزود: عفونت‌ها و التهاب‌هایی مثل آبسه‌ها و جوش‌های پوستی هم می‌توانند سبب کیست باشند، کیست‌های عنکبوتی که بین مغز یا نخاع و غشای عنکبوتیه قرار می‌گیرند که یکی از سه غشایی است که مغز و نخاع را می‌پوشاند./ج1