لاك پشت هاي دريايي جزو رده خزندگان هستند. موجوداتي با جثه اي بزرگ و با قدمت 275 ميليون ساله از عصر دايناسورها تاكنون زندگي مي كنند. آنها با مهاجرت هاي طولاني اكثر سواحل اقيانوسها و درياها شنا مي كنند. پنج گونه لاک پشت دریایی سبز، لاک پشت دریایی عقابی، لاک پشت دریایی سرخ، لاک پشت دریایی زیتونی و لاک پشت دریایی چرمی در آبهاي خليج فارس زندگي مي كنند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست هرمزگان گفت: ساحل جزیره هنگام یکی از سایت های مهم تخم گذاری لاک پشت دریایی است که باید با کمک جوامع محلی در حفظ و پاکیزگی آن کوشا باشیم. تنها دو گونه لاک پشت عقابی و سبز جهت لانه گزینی و تخم گذاری به سواحل استان خصوصا جزایر مراجعه می کنند.

مجید وفادار در گفتگو با خبرنگار مهر بیان داشت: پراکنش دو گونه فوق در استان در بيشتر نواحي گرمسيري جهان يافت مي شود و در قسمتهاي مركزي اقيانوس اطلس و اقيانوس آرام و هند پراكنش دارند، در آبهاي كم عمق سواحل صخره اي در خليج ها و خورها زيست كرده، پراكنش مناسبتري نسبت به ساير گونه ها در خليج فارس و درياي عمان دارند.

وی اظهارداشت: در سواحل جزاير هرمز، لارك، قشم، كيش، فارور و بني فارور و مناطق كم عمق ساحلي جمعيت هايی از اين دو گونه مشاهده مي شود. عمده مكانهاي تخم ريزي آنها در استان جزاير هرمز، هنگام، فارور، شيدور، لاوان و كيش گزارش شده است.

مهاجرت لاك پشت هاي دريايي

لاك پشتهاي دريايي موجوداتي هستند كه اكثر زندگيشان را در محيط هاي دريايي مي گذرانند و تنها پيوندشان با ساير خزندگان لانه سازي آنها در نواحي ساحلي و در مواردي محدود آفتابگيري در خشكي برای گرم شدن است. به همين دليل نيز آنها كاملا با محيط هاي آبي سازگاري پيدا كرده و تكامل يافته اند. لاك پشت هاي دريايي از بسياري جهات از لحاظ زيستگاه و مهاجرت به پستانداران بزرگ دريايي و ماهيان بزرگ شباهت دارند.

تمام لاك پشت هاي دريايي بلافاصله بعد از درآمدن از تخم به سوي دريا حركت مي كنند و معمولا اين امر بعد از تاريكي هوا است. فعالانه به محض رسيدن به دريا از ساحل جدا شده و به سمت دريا شنا مي كنند سپس مهاجرتي تقريبا آرام همراه با جريان آب را بسوي نواحي عميق تر همراه با جريانهاي اقيانوسي آغاز مي كنند.

بعد از گذشت چندين سال لاك پشتهاي جوان بزرگ شده و جسما حجيم تر مي شوند و فعالانه به نواحي عميق ساحلي در نواحي گرم و حاره اي به عنوان موطني كه در آنجا تكامل مي يابند بر مي گردند.

لاك پشتهاي جواني كه در مناطق وابسته به كف در بعضي نواحي گرم زندگي مي كنند به صورت گروهي مهاجرت فصلي به نواحي چرا انجام مي دهند( معمولا" نواحي چرا در عرضهاي جغرافيايي بالاتر قرار دارند و اين مهاجرت در فصل تابستان صورت مي گيرد.) و به عرض هاي جغرافيايي پائين تر در ماه زمستان مهاجرت مي كنند در حالي كه آنهايي كه در مناطق حاره اي زندگي مي كنند بيشتر حركتشان محلي است و از آن منطقه بيرون نمي روند.

وقتي كه به دوران بلوغ مي رسند اين لاك پشتهاي بالغ شده به نواحي چراي بالغين نقل و مكان مي كنند. در بعضي جمعيتها زيستگاه افراد بالغ از لحاظ جغرافيايي مجزا از جايگاه جوانان در حال تكامل است. در جمعيتهاي ديگر ممكن است با يكديگر تلاقي كنند، در دوران بلوغ به محض اينكه فصل لانه گزيني فرا مي رسد بالغين مهاجرتي را از مناطق تغذيه اي به مناطق توليدمثلي انجام مي دهند.

بيشتر جفت گيري ها در نواحي نزديك به سواحل لانه گزيني صورت مي گيرد تا مناطقي كه از لحاظ ميزان مواد مغذي غني هستند. بعد از جفت گيري ماده ها تا حد ممكن به سواحل لانه گزيني نزديك مي شوند نواحي آميزشي ممكن است از سواحل لانه گزيني جدا باشند يا اصولا از سواحل دور باشد كه اين بستگي به جمعيت لاكپشتها دارد در فصل لانه گزيني ماده ها معمولا در مجاورت جايگاه تخم گذاري هستند و اين نيز بستگي به اين دارد كه به موقع جايگاه مناسبي براي لانه سازي پيدا كنند يا خير .

لانه گزيني لاك پشتان دريايي

لاكپشتهای دریایی معمولا در آبهاي صاف و روشن ساحلي جزاير و قاره ها زندگي مي كنند. لانه سازي آنها به طور عمده از اسفند ماه تا اواخر ارديبهشت ماه بوده و اين عمل معمولا در طول شب صورت مي گيرد. اصولا ماده ها سواحل شنی و ماسه ای را برای لانه سازی و تخم گذاری انتخاب می کنند. ممکن است در یک فصل تعداد 3-2 لانه در ساحل ایجاد کنند. تعداد تخمها به طور متوسط به 135 تا 160 عدد مي رسد.

تغذيه لاك پشتان دريايي

گرچه انواع متعددي از موجودات کفزي به عنوان غذاي مصرفي آنها مشخص شده اما اسفنجها بخش مهمي ازغذاي آنهارابه خوداختصاص ميدهند.با توجه به اين که آنها از تعداد محدودي ازگونه هاي اسفنج به عنوان غذا استفاده مي کنند مي توان گفت که درجه بالايي از قابليت انتخاب غذايي در اين جانوران وجود دارد. تغذيه زياد لاک پشت ها از اسفنج ها ممکن است تنوع زيستي و زنجيره هاي غذايي بسترهاي مرجاني را از طريق ايجاد فضاي آزاد در اين بسترها براي ته نشيني لارو موجودات کفزي ،تحت تاثير قرار داده و فرصت را برای جایگزینی لارو مرجانها فراهم کند.

وفایی در ادامه گفتگو با مهر عنوان کرد: همزمان با آغاز فصل تخمگذاري لاك پشتان دريايي از اواسط اسفندماه 1391 عمليات پايش، زيست سنجي و نشانه گذاري لاك پشتان دريايي توسط كارشناسان بخش محيط زيست دريايي و شهرستانهاي ساحلي استان در سواحل و جزاير هرمزگان آغاز شده و تا پایان زمان تخمگذاری ادامه می یابد.

عمليات بيومتري (زيست سنجي) و نشانه گذاري (Tagging) همه ساله در فصل تخمگذاري لاك پشتان دريايي در سراسر جهان صورت گرفته و از نتايج آن در حفاظت و حمايت از جمعيت و زيستگاه اين موجودات دريايي استفاده مي گردد.

مدیرکل محیط زیست هرمزگان افزود: كار پلاك گذاري از سال 1385 توسط سازمان حفاظت محيط زيست و در ابتدا در جزاير شيدور و هندورابي آغاز و از سال1390 بطور جدي در ساير جزاير و آبهاي خليج فارس و درياي عمان ادامه يافته است. در استان هرمزگان نيز اين عمليات توسط سازمان حفاظت محيط زيست و با همكاري سازمانهاي منطقه آزاد قشم و كيش و برخي از سازمانهاي مردم نهاد و گروهاي علمي و دانشگاهي صورت مي گيرد.

وی با تاکید بر اقدامات انجام شده در خصوص لاک پشتان دریائی به تهيه دستورالعمل مشاهده لاك پشتان دريايي در سواحل استان هرمزگان، حلقه گذاري و بيومتري لاك پشتان دريايي در جزاير قشم، هرمز و شيدور، بيومتري نمونه هاي مرده مشاهده شده در سواحل و ارسال گزارش مرگ و مير آن به سازمان مركزي، تهيه كليد شناسايي لاك پشتان دريايي خليج فارس و دريايي عمان، بررسي و تهيه آمار لانه گزيني لاك پشتان دريايي با همكاري ادارات تابعه ساحلي و مناطق آزاد قشم و كيش، برگزاری جلسات آموزش ساحل نشینان جزایر و شهرهای ساحلی استان، تیمار لاک پشتان دریایی صدمه دیده و رهاسازی در محیط دریا، تهيه انواع پوستر و بروشور جهت آموزش به جوامع محلي و عموم مردم، تهيه فيلم مستندبا عنوان لاك پشت پوزه عقابي. پلاك گذاري لاك پشتان دريايي جزاير شيدور و هندورابي، نصب رد ياب هاي ماهواره ايي برروي تعدادي از لاك پشتان عقابي جزيره شيدور، پاکسازی صخره های مرجانی اطراف لارک از زباله و تورهای بجا مانده با همکاری محیط زیست منطقه آزاد قشم، انجام طرحهاي پژوهشي و حمایت از پایان نامه های دانشجویی دراين خصوص، اشاره کرد.

عوامل تهديد و انقراض لاك پشتان دريايي

نفت وارد شده به دريا از طريق ايجاد مسموميت حاد و مزمن عامل نابودي لاك پشتان دريايي است. همچنین فعاليت هاي صيد و صيادي، زباله، ساخت و ساز در سواحل هم از جمله عوامل مرگ لاک پشتان است.

احداث جاده هاي ساحلي در مناطق مناسب تخمگذاري و برهم خوردن آرامش و امنيت محيط، گسترش شهرها و افزايش آلودگي نوري در سواحل و زيستگاههاي لاك پشتان دريايي، صيد بالغين، فاضلاب هاي شهري و شكارچيان طبيعي در زمره عوامل مرگ و میر این گونه گزنده آبهای گرم است.

علاوه بر آن مواردي همچون تردد شناورها، انفجارات برای اكتشاف منابع، آلودگي حرارتي، تخريب آبسنگ هاي مرجاني، پديده ذوب شدن يخهاي قطبي و افزايش سطح درياها، فرسايش سواحل و مانورهاي دريايي نيز به شكل هاي گوناگون عامل انقراض اين موجودات هستند.

وی ادامه داد: با جلوگیری از دستکاری در طبیعت و محل تخم گذاری لاک پشتان دریائی، پاکیزگی سواحل، جلوگیری از صید، تغییر در تورهای صید میگو می توان گامی موثر در حفاظت از لاک پشتان دریائی برداشت.