همه آنچه که از یک مرگ حیات بخش نمی دانیم!
پس از تائيد مرگ مغزي با حضور بستگان بيمار مرگ مغزي و متخصص پزشكي قانوني و روانشناس و هماهنگ كننده و مددكار واحد پيوند جلسه‌اي برگزار مي‌شود و مدارك توسط نماينده پزشكي قانوني تائيد مي‌شود و رضايت نهايي برداشت اعضاء در حضور نماينده پزشكي قانوني از خانواده بيمار مرگ مغزي گرفته مي‌شود.
به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، مرگ، پايان زندگي است يامي‌تواند به آغازي زيبا تبديل شود؟آيا تا به حال با بيماري كه نيازمند دريافت عضو پيوندي مي‌باشد و فاصله بين بودن و نبودنش يك قدم است برخورد كرده‌ايد؟
آيا خانواده‌اي را پس از فوت عزيزشان به علت فراهم نشدن به موقع عضو پيوندي ملاقات نموده‌ايد؟آيا مي‌دانيد در درمان نارسايي برخي از اعضاء همچون قلب و ريه، پيوند تنها درمان موثر است؟
آيا مي‌دانيد هر فرد پس از مرگ با اهداي اعضا خويش مي‌تواند سبب نجات يا ارتقاي سلامتي بيش از 50 نفر شود و چه آغازي زيباتر از اين مي‌توان متصور شد!
افتراق مرگ مغزي از حالت‌هاي مشابه:
كما
در واقع يك نوع اختلال كاركرد مغز است. شخص دچار كاهش شديد سطح هوشياري مي‌شود و به هيچ نوع از تحريكات پيرامونش پاسخ نمي‌دهد.برخي عملكردهاي مغز بيمار كمايي قابل برگشت است و شانس بهبودي وجود دارد، علي رغم اينكه ممكن است ماه‌ها يا سال‌ها در همان حالت بيهوشي باقي بماند.
زندگي نباتي:
اين وضعيت تقريباً هميشه در پي كما رخ مي‌دهد.با وجود اينكه شخص بيدار است و چشمانش باز است، يكسري حركات غير ارادي انجام مي‌دهد ولي هيچ عملكرد ذهني شناختي ندارد و با محيط اطراف خود ارتباطي برقرار نمي‌كند.
مرگ مغزي
معمولاً به دنبال ضربه شديد به سر از جمله در تصادفات رانندگي يا سقوط از ارتفاع، غرق‌شدگي، مسموميت، سكته مغزي و خونريزي داخل مغز ايجاد مي‌شود.
هرگونه آسيب‌شديد به مغز مي‌تواند منجر به تورم بافت آن شود. از آنجايي كه مغز در يك فضاي بسته (استخوان جمجمه) قرار دارد و جايي براي افزايش حجم ندارد، به اجبار به بخش هاي پايين‌تر سيستم عصبي(ساقه مغز) فشار آورده و مانع از رسيدن جريان خون به قسمت هاي بالايي شده و بيش از پيش مانع اكسيژن رساني مي‌شود.
امروزه به كمك دستگاه‌هاي پيشرفته تنفس مصنوعي، پس از مرگ مغزي قلب تا مدتي به فعاليت خود ادامه مي‌دهد و به اعضاي ديگر اكسيژن مي‌رساند، در حاليكه بافت مغز و ساقه مغز( كه وظيفه كنترل تنفس و ضربان قلب را بر عهده دارند) از اين ماده حياتي محروم مانده و دچار تخريب غيرقابل برگشت مي‌شوند.
قلب تا زمانيكه بيمار به دستگاه تنفس مصنوعي وصل است و اكسيژن دريافت مي‌كند، به ضربان خود ادامه مي‌دهد و به محض جدا كردن بيمار از دستگاه، قلب از كار خواهد افتاد.بيمار مرگ مغزي هيچگونه احساسي از جمله درد و اندوه نداشته و امكان بهبودي و بازگشت مرگ مغزي به هيچ عنوان وجود ندارد.
مراحل اهداء عضو
جهت خارج كردن عضوهاي قابل پيوند از بيمار مرگ مغزي و انتقال آن به بدن فرد نيازمند پيوند، مراحل زير به ترتيب انجام مي‌شود:
مرحله شناسايي
كليه بيمارستان‌ها اعم از دولتي و خصوصي طبق قانون جمهوري اسلامي ايران مصوب 25/2/1381 موظفند كليه موارد مرگ مغزي را به اطلاع واحدهاي فراهم‌آوري اعضاء پيوندي برسانند. به علاوه واحد فراهم‌آوري اعضاء پيوندي شناسايي بيماران مرگ مغزي را با پيگيري‌هاي مستمر مسئول شناسايي، ويزيت‌هاي حضوري هماهنگ كننده‌ها از بيمارستان‌هاي تحت پوشش و اطلاع‌رساني رابطين واحد پيوند تحقق مي‌بخشد.
مرحله تائيد اوليه
هماهنگ كننده واحد فراهم آوري اعضاء پيوندي در اسرع وقت به بيمارستان مبدا مراجعه مي‌كند و معاينات اوليه جهت تائيد مرگ مغزي را انجام مي‌دهد و در صورت شك به مرگ مغزي نوار مغزي گرفته مي‌شود.
مرحله رضايت انتقال و انتقال
در صورت تائيد اوليه مرگ مغزي، از اولياء دم يا بستگان درجه يك بيمار رضايت انتقال وي جهت انجام آزمايش‌هاي تخصصي براي تائيد قطعي مرگ مغزي گرفته مي‌شود و پس از انجام امور ترخيص، بيمار با يك آمبولانس مجهز به همراه متخصص بيهوشي از بيمارستان مبدا به واحد فراهم آوري اعضاي پيوندي منتقل مي‌شود.
مرحله نگهداري و تائيد
در اين مرحله يك تيم متشكل از چهار پزشك متخصص مورد تائيد وزارت بهداشت(يك متخصص اعصاب، يك متخصص جراحي مغز و اعصاب، يك متخصص داخلي و يك متخصص بيهوشي) در دو مرحله بيمار را ويزيت نموده و با انجام تست‌هاي لازم مرگ مغزي وي را تائيد و يا رد مي‌كنند.
همزمان با انجام اقدامات مربوط به تائيد قطعي مرگ مغزي، بررسي‌هاي لازم جهت تعيين سلامت اعضاي مختلف بدن وي انجام مي‌شود تا اعضاء قابل پيوند شناسايي شوند. در نهايت با اطلاع به مركز مديريت پيوند هماهنگي لازم با بيمارستان‌هاي دريافت كننده اعضاء انجام مي‌شود.
جلسه پزشكي قانوني
پس از تائيد مرگ مغزي با حضور بستگان بيمار مرگ مغزي و متخصص پزشكي قانوني( به عنوان نماينده قوه قضائيه) و روانشناس و هماهنگ كننده و مددكار واحد پيوند جلسه‌اي برگزار مي‌شود و مدارك توسط نماينده پزشكي قانوني تائيد مي‌شود و رضايت نهايي برداشت اعضاء در حضور نماينده پزشكي قانوني از خانواده بيمار مرگ مغزي گرفته مي‌شود.
مرحله برداشت
اعضاء و نسوجي كه خانواده بيمار رضايت برداشت آنها را داده‌اند طي عمل جراحي خارج شده و سپس با دقت به كمك پروتز، عمل ترميم انجام مي‌شود.
مرحله ترخيص
جسد متوفي به خانواده تحويل داده مي‌شود تا جهت امور تدفين اقدام شود.خانواده اهدا كننده بابت اهدا عضو هيچگونه مبلغي دريافت نمي‌نمايد و گيرندگان اعضا پيوندي نيز بابت عضو دريافت شده هزينه‌اي نمي‌پردازند.
هزينه انتقال بيمار به واحد فراهم آوري و نگهداري وي در آن بيمارستان و ترخيص به عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي است
چگونه مي‌توان پس از مرگ اهدا كننده عضو بود؟
1) پر كردن فرم اهداي عضو با مراجعه به مراكز فراهم آوري اعضاي پيوندي در بيمارستان‌هاي وابسته به دانشگاه‌هاي علوم پزشكي سراسر كشور
2) مراجعه به پايگاه اطلاع‌رسانيwww.iran-ehda.com و تكميل قسمت مربوط به اهداي عضو
3) قيد در وصيت‌نامه قانوني
4) آگاه كردن نزديكان در زمان حيات و ترغيب آنها به رضايت از اين عمل پس از مرگ فرد
ملاك اهداء مطابق قوانين جمهوري اسلامي ايران و بسياري ديگر از كشورهاي جهان، تمايل كتبي اولياء دم بيمار مرگ مغزي در جلسه پزشكي قانوني است. به عبارتي در صورت پيش آمدن مورد مرگ مغزي، چه فرد كارت اهداء داشته و چه نداشته باشد مراحل اهداي عضو تنها در صورت رضايت خانواده وي قابل انجام است.
داشتن كارت اهداء عضو يك فعاليت فرهنگي است كه به واسطه آن فرد اعلام مي‌دارد كه مايل به اهداء اعضاي خود در صورت بروز مرگ مغزي است.
در اين صورت تصميم‌گيري براي خانواده راحت‌تر بوده و تجربه نشان داده است كه حتي در صورت عدم تمايل قلبي خانواده به اهداء عضو در صورتي‌كه آن فرد از قبل تمايل خود را به اهداي عضو اعلام كرده باشد خانواده به خواسته عزيز خود احترام گذاشته وآرزوي او را برآورده مي‌كنند.
كدام بيماري‌هاي زمينه‌اي مانع اهداء عضو فرد خواهند شد؟
بيماري‌هاي عفوني مانند ايدز و برخي از بد خيمي‌ها مانع از اهداي عضو مي‌شوند. البته همه اين شرايط در زمان فوت شخص مجدداً ارزيابي مي شوند.
آيا داشتن كارت اهداي عضو تاثيري در كيفيت مراقبت‌هاي پزشكي در زمان حادثه خواهد داشت؟
خير، در زمان حادثه كليه اقداماتي كه براي حفظ جان بيمار لازم است انجام خواهد شد. امكان اهداي عضو فقط زماني در نظر گرفته مي شود كه ديگر هيچ اقدام نجات بخشي امكان پذير نبوده و مرگ مغزي تائيد شده باشد.همچنين بايد متذكر شد كه تيم پزشكان درمان‌گر از تيم پزشكان تشخيص- دهنده مرگ مغزي كاملاً مجزا مي‌باشند.
آيا اهداي عضو از نظر شرعي و ديني ايرادي ندارد؟
خير، تمام اديان بر اين باورند كه عمل اهداي عضو يك حركت خداپسندانه و عشق به هم نوع محسوب مي‌شود. همانطور كه در سوره مباركه مائده آيه 32 آمده است:«هركه نفسي را حيات بخشد مانند آن است كه همه مردم را حيات بخشيده است.»
چه اعضاء و نسوجي پس از مرگ مغزي قابل پيوند هستند؟
اعضاي قابل پيوند عبارتند از: قلب، ريه، كليه، پانكراس، كبد و روده
نسوج قابل پيوند عبارتند از: قرنيه، دريچه قلب، پوست، تاندون، غضروف، مغز استخوان و...
خوشبختانه در صورت رضايت خانواده بيمار مرگ مغزي، پزشكان مجرب ايراني قادر به انجام عمل پيوند همه اعضاء و نسوج فوق به بيماران نيازمند جهت رهايي آنان از زجر و رنج ناتواني هستند و كليه امكانات آن نيز در ايران وجود دارد.
آيا خانواده‌اي را پس از فوت عزيزشان به علت فراهم نشدن به موقع عضو پيوندي ملاقات نموده‌ايد؟آيا مي‌دانيد در درمان نارسايي برخي از اعضاء همچون قلب و ريه، پيوند تنها درمان موثر است؟
آيا مي‌دانيد هر فرد پس از مرگ با اهداي اعضا خويش مي‌تواند سبب نجات يا ارتقاي سلامتي بيش از 50 نفر شود و چه آغازي زيباتر از اين مي‌توان متصور شد!
افتراق مرگ مغزي از حالت‌هاي مشابه:
كما
در واقع يك نوع اختلال كاركرد مغز است. شخص دچار كاهش شديد سطح هوشياري مي‌شود و به هيچ نوع از تحريكات پيرامونش پاسخ نمي‌دهد.برخي عملكردهاي مغز بيمار كمايي قابل برگشت است و شانس بهبودي وجود دارد، علي رغم اينكه ممكن است ماه‌ها يا سال‌ها در همان حالت بيهوشي باقي بماند.
زندگي نباتي:
اين وضعيت تقريباً هميشه در پي كما رخ مي‌دهد.با وجود اينكه شخص بيدار است و چشمانش باز است، يكسري حركات غير ارادي انجام مي‌دهد ولي هيچ عملكرد ذهني شناختي ندارد و با محيط اطراف خود ارتباطي برقرار نمي‌كند.
مرگ مغزي
معمولاً به دنبال ضربه شديد به سر از جمله در تصادفات رانندگي يا سقوط از ارتفاع، غرق‌شدگي، مسموميت، سكته مغزي و خونريزي داخل مغز ايجاد مي‌شود.
هرگونه آسيب‌شديد به مغز مي‌تواند منجر به تورم بافت آن شود. از آنجايي كه مغز در يك فضاي بسته (استخوان جمجمه) قرار دارد و جايي براي افزايش حجم ندارد، به اجبار به بخش هاي پايين‌تر سيستم عصبي(ساقه مغز) فشار آورده و مانع از رسيدن جريان خون به قسمت هاي بالايي شده و بيش از پيش مانع اكسيژن رساني مي‌شود.
امروزه به كمك دستگاه‌هاي پيشرفته تنفس مصنوعي، پس از مرگ مغزي قلب تا مدتي به فعاليت خود ادامه مي‌دهد و به اعضاي ديگر اكسيژن مي‌رساند، در حاليكه بافت مغز و ساقه مغز( كه وظيفه كنترل تنفس و ضربان قلب را بر عهده دارند) از اين ماده حياتي محروم مانده و دچار تخريب غيرقابل برگشت مي‌شوند.
قلب تا زمانيكه بيمار به دستگاه تنفس مصنوعي وصل است و اكسيژن دريافت مي‌كند، به ضربان خود ادامه مي‌دهد و به محض جدا كردن بيمار از دستگاه، قلب از كار خواهد افتاد.بيمار مرگ مغزي هيچگونه احساسي از جمله درد و اندوه نداشته و امكان بهبودي و بازگشت مرگ مغزي به هيچ عنوان وجود ندارد.
مراحل اهداء عضو
جهت خارج كردن عضوهاي قابل پيوند از بيمار مرگ مغزي و انتقال آن به بدن فرد نيازمند پيوند، مراحل زير به ترتيب انجام مي‌شود:
مرحله شناسايي
كليه بيمارستان‌ها اعم از دولتي و خصوصي طبق قانون جمهوري اسلامي ايران مصوب 25/2/1381 موظفند كليه موارد مرگ مغزي را به اطلاع واحدهاي فراهم‌آوري اعضاء پيوندي برسانند. به علاوه واحد فراهم‌آوري اعضاء پيوندي شناسايي بيماران مرگ مغزي را با پيگيري‌هاي مستمر مسئول شناسايي، ويزيت‌هاي حضوري هماهنگ كننده‌ها از بيمارستان‌هاي تحت پوشش و اطلاع‌رساني رابطين واحد پيوند تحقق مي‌بخشد.
مرحله تائيد اوليه
هماهنگ كننده واحد فراهم آوري اعضاء پيوندي در اسرع وقت به بيمارستان مبدا مراجعه مي‌كند و معاينات اوليه جهت تائيد مرگ مغزي را انجام مي‌دهد و در صورت شك به مرگ مغزي نوار مغزي گرفته مي‌شود.
مرحله رضايت انتقال و انتقال
در صورت تائيد اوليه مرگ مغزي، از اولياء دم يا بستگان درجه يك بيمار رضايت انتقال وي جهت انجام آزمايش‌هاي تخصصي براي تائيد قطعي مرگ مغزي گرفته مي‌شود و پس از انجام امور ترخيص، بيمار با يك آمبولانس مجهز به همراه متخصص بيهوشي از بيمارستان مبدا به واحد فراهم آوري اعضاي پيوندي منتقل مي‌شود.
مرحله نگهداري و تائيد
در اين مرحله يك تيم متشكل از چهار پزشك متخصص مورد تائيد وزارت بهداشت(يك متخصص اعصاب، يك متخصص جراحي مغز و اعصاب، يك متخصص داخلي و يك متخصص بيهوشي) در دو مرحله بيمار را ويزيت نموده و با انجام تست‌هاي لازم مرگ مغزي وي را تائيد و يا رد مي‌كنند.
همزمان با انجام اقدامات مربوط به تائيد قطعي مرگ مغزي، بررسي‌هاي لازم جهت تعيين سلامت اعضاي مختلف بدن وي انجام مي‌شود تا اعضاء قابل پيوند شناسايي شوند. در نهايت با اطلاع به مركز مديريت پيوند هماهنگي لازم با بيمارستان‌هاي دريافت كننده اعضاء انجام مي‌شود.
جلسه پزشكي قانوني
پس از تائيد مرگ مغزي با حضور بستگان بيمار مرگ مغزي و متخصص پزشكي قانوني( به عنوان نماينده قوه قضائيه) و روانشناس و هماهنگ كننده و مددكار واحد پيوند جلسه‌اي برگزار مي‌شود و مدارك توسط نماينده پزشكي قانوني تائيد مي‌شود و رضايت نهايي برداشت اعضاء در حضور نماينده پزشكي قانوني از خانواده بيمار مرگ مغزي گرفته مي‌شود.
مرحله برداشت
اعضاء و نسوجي كه خانواده بيمار رضايت برداشت آنها را داده‌اند طي عمل جراحي خارج شده و سپس با دقت به كمك پروتز، عمل ترميم انجام مي‌شود.
مرحله ترخيص
جسد متوفي به خانواده تحويل داده مي‌شود تا جهت امور تدفين اقدام شود.خانواده اهدا كننده بابت اهدا عضو هيچگونه مبلغي دريافت نمي‌نمايد و گيرندگان اعضا پيوندي نيز بابت عضو دريافت شده هزينه‌اي نمي‌پردازند.
هزينه انتقال بيمار به واحد فراهم آوري و نگهداري وي در آن بيمارستان و ترخيص به عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي است
چگونه مي‌توان پس از مرگ اهدا كننده عضو بود؟
1) پر كردن فرم اهداي عضو با مراجعه به مراكز فراهم آوري اعضاي پيوندي در بيمارستان‌هاي وابسته به دانشگاه‌هاي علوم پزشكي سراسر كشور
2) مراجعه به پايگاه اطلاع‌رسانيwww.iran-ehda.com و تكميل قسمت مربوط به اهداي عضو
3) قيد در وصيت‌نامه قانوني
4) آگاه كردن نزديكان در زمان حيات و ترغيب آنها به رضايت از اين عمل پس از مرگ فرد
ملاك اهداء مطابق قوانين جمهوري اسلامي ايران و بسياري ديگر از كشورهاي جهان، تمايل كتبي اولياء دم بيمار مرگ مغزي در جلسه پزشكي قانوني است. به عبارتي در صورت پيش آمدن مورد مرگ مغزي، چه فرد كارت اهداء داشته و چه نداشته باشد مراحل اهداي عضو تنها در صورت رضايت خانواده وي قابل انجام است.
داشتن كارت اهداء عضو يك فعاليت فرهنگي است كه به واسطه آن فرد اعلام مي‌دارد كه مايل به اهداء اعضاي خود در صورت بروز مرگ مغزي است.
در اين صورت تصميم‌گيري براي خانواده راحت‌تر بوده و تجربه نشان داده است كه حتي در صورت عدم تمايل قلبي خانواده به اهداء عضو در صورتي‌كه آن فرد از قبل تمايل خود را به اهداي عضو اعلام كرده باشد خانواده به خواسته عزيز خود احترام گذاشته وآرزوي او را برآورده مي‌كنند.
كدام بيماري‌هاي زمينه‌اي مانع اهداء عضو فرد خواهند شد؟
بيماري‌هاي عفوني مانند ايدز و برخي از بد خيمي‌ها مانع از اهداي عضو مي‌شوند. البته همه اين شرايط در زمان فوت شخص مجدداً ارزيابي مي شوند.
آيا داشتن كارت اهداي عضو تاثيري در كيفيت مراقبت‌هاي پزشكي در زمان حادثه خواهد داشت؟
خير، در زمان حادثه كليه اقداماتي كه براي حفظ جان بيمار لازم است انجام خواهد شد. امكان اهداي عضو فقط زماني در نظر گرفته مي شود كه ديگر هيچ اقدام نجات بخشي امكان پذير نبوده و مرگ مغزي تائيد شده باشد.همچنين بايد متذكر شد كه تيم پزشكان درمان‌گر از تيم پزشكان تشخيص- دهنده مرگ مغزي كاملاً مجزا مي‌باشند.
آيا اهداي عضو از نظر شرعي و ديني ايرادي ندارد؟
خير، تمام اديان بر اين باورند كه عمل اهداي عضو يك حركت خداپسندانه و عشق به هم نوع محسوب مي‌شود. همانطور كه در سوره مباركه مائده آيه 32 آمده است:«هركه نفسي را حيات بخشد مانند آن است كه همه مردم را حيات بخشيده است.»
چه اعضاء و نسوجي پس از مرگ مغزي قابل پيوند هستند؟
اعضاي قابل پيوند عبارتند از: قلب، ريه، كليه، پانكراس، كبد و روده
نسوج قابل پيوند عبارتند از: قرنيه، دريچه قلب، پوست، تاندون، غضروف، مغز استخوان و...
خوشبختانه در صورت رضايت خانواده بيمار مرگ مغزي، پزشكان مجرب ايراني قادر به انجام عمل پيوند همه اعضاء و نسوج فوق به بيماران نيازمند جهت رهايي آنان از زجر و رنج ناتواني هستند و كليه امكانات آن نيز در ايران وجود دارد.
