به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران، کردها به طور اخص در دوره صفوی از غرب ایران برای دفاع از سر حدات شمالی کشور در برابر اقوام مهاجم ازبک، افغان و ترکمن به شمال خراسان کوچانده شدند. به دلیل نظام کوچندگی به ویژه ارتفاعات هزار مسجد و دامنه های شمالی آن با داشتن مراتع مستعد زمستانی و تابستانی به تدریج سبب جذب کردهای کوچرو شد.
حملات ترکمنان همزمان با توسعه طلبی روسها در آسیای مرکزی، رفته رفته استفاده از مراتع زمستانی برای طوایف کرد دشوار شد و این خود اسباب عقب نشینی جمعیت کرد کوچ نشین به ارتفاعات شاه جهان شد. این ارتفاعات که در جنوب هزار مسجد واقع است، مراتع بسیار خوب تابستانی را در اختیار آنها قرار می داد؛ هر چند که کوهپایه های جنوبی منطقه سبزوار و اسفراین به سبب تأثیر پذیرفتن از آب و هوای صحرایی کویر از کیفیت خوبی برخوردار نبود.
هم اکنون منطقه اسفراین به انضمام سبزوار و درگز دارای قرارگاه هایی برای جذب کوچ نشینان است. شهرستان اسفراین هم اکنون محل ییلاق و قشلاق چندین طایفه مستقل همچون باجوانلو، باچکانلو، بریمانلو، توپکانلو، قهرمانلو، ملوانلو، میلانلو و ناصری است. دهستانهای بام، رویین، زرق آباد، صفی آباد،‌ فرطان و میلانلو محل رفت و آمد آنهاست.
ایزدی رئیس اداره امور عشایر شهرستان اسفراین در این خصوص گفت: عشایر شهرستان اسفراین از ایل زعفرانیه در 7 طایفه قهرمانلو، توپکانلو، باچوانلو، میلانلو، ملیانلو، دیرانلو، خودکانلو می باشند که اکثریت به لهجه کردی صحبت می کنند و حدودا یک سوم عشایر ترک زبانند که مسلط به زبان کردی نیز هستند.
وی افزود: عشایر این شهرستان با یکدیگر متحد هستند و در موارد عزا و عروسی انسجام و همکاری لازم را دارند. مثلا در مراسم عروسی به روش سنتی مهمانان را دعوت و با مراسم ویژه ای مراسم خواستگاری، عقد و ازدواج را با بزرگان و معتمدان هماهنگ کرده و کمک مالی نیز به خانواده زوجه می کنند.
در مراسم عزا و مصیبت ها نیز همدردی با مصیبت دیدگان کرده و کمکهای مالی نیز به آنها می کنند.
عشایر این شهرستان از قدیم الایام پیرو ائمه اطهار و خاندان عصمت و طهارت هستند و ارادت خود را از طریق نذورات و هیئتهای مذهبی در اماکن متبرکه امامزادگان شهرستان و امام هشتم نشان داده اند.
وی با اشاره به اینکه مناطق قشلاقی عشایر شهرستان اسفراین، مرواه تپه در استان گلستان و شهرستان جوین در خراسان رضوی و میاندشت شهرستان اسفراین است و محل ییلاق عشایر این شهرستان کوه های شاه جهان و تخته میرزا است.
ایزدی در پاسخ به این سؤال که ایلراهها به منظور دسترسی عشایر با هزینه کمتر به محل اطراق گاهها و جلوگیری از آتش سوزی و مهار آن و دسترسی آسان به محل حوادث همچنین دسترسی تیم بهداشت و درمان به مناطق و ارائه خدمات و ایجاد فضاهای بهداشتی احداث شده اند. ایلراههای احداث شده خارج از زیستگاههای حیات وحش و مناطق حفاظت شده محیط زیست بوده و هیچگونه آسیبی به منابع طبیعی و زیستگاههای حیات وحش وارد نمی کند.
رئیس اداره امور عشایر شهرستان اسفراین با اشاره به مشکلات و چالشهای عشایر این شهرستان،‌ تصریح کرد: تخریب مراتع و ایلراهها و تصرف آن، عدم تخصیص اعتبارات از محل تسهیلات بانکی در مواقع ضروری و خشکسالیها و نبود مراتع ییلاقی مناسب برای تعدادی از دامداران از مشکلات عشایر اسفراین است.
وی افزود: عشایر به دلیل اینکه زندگی و معیشت شان وابسته به طبیعت است نه تنها مخرب طبیعت نیستند بلکه حافظ آن نیز می باشند اسکان عشایر برای اشخاصی که مرتع ییلاقی ندارند و سرگردان هستند به منظور جلوگیری از برخی جرایم کاری صحیح و مورد استقبال عشایر است.
ایزدی در پایان خاطر نشان کرد: با توجه به اینکه فرزندان عشایر علاقه زیادی به ادامه زندگی کوچندگی ندارند به احتمال زیاد در 15 الی 20 سال آینده یکجانشین خواهند شد و این نوع زندگی میراثی کهن که از دوران به آنها عادت کرده اند.
عشایر کرد قهرمانلو که از مراوه تپه استان گلستان به کوههای شاه جهان کوچ کرده اند در مورد مشکلاتشان چنین گفتند: امسال صاف نبودن ایلراهها به دلیل نبود اعتبار و نبود منبع آب در بعضی مناطق عشایری مشکلاتی را در مسیر کوچ برایمان به وجود آورده بود،‌ نداشتن چادر و گرانی علوفه نیز از دیگر مشکلاتی است که با آن روبرو هستیم.
از دوران کودکی به کوچ نشینی عادت کرده ایم ولی به دلیل اینکه فرزندانمان مجبورند برای تحصیل به شهر روند این جدایی در کنار خستگی که زندگی کوچ نشینی دارد؛ اسکان را ترجیح می دهیم.
همچنین عشایر کرد مینانلو که از مراوه تپه به کوههای تخته میرزا کوچ کرده اند مشکلاتی چون نبود خدمات بهداشتی مثل درمانگاه و دستشویی، نبود آب بهداشتی و لوله کشی آب و نداشتن امکاناتی مانند تراکتور و... را عنوان کرده و از مسئولین تقاضای مساعدت کردند./ل
گزارشی از هراتیان