آداب و رسوم شهرهای ایران در ماه رمضان
آداب و رسوم ماه مبارك رمضان یكی از مباحث مهم فرهنگ مردم ایران است و از آنجا كه این آداب و رسوم ریشه دینی دارد توجه همگان را به خود جلب كرده است.
به گزارش باشگاه خبرنگاران؛ در ماه رمضان، مردم به شكل هماهنگ برای انجام تكالیف شرعی آماده می‌شوند و برای به جای آوردن این وظایف، هر جمعیت و گروهی با آداب و تشریفات خاص خود مراسم رمضان را برگزار میكنند.
این ماه از دیرباز، حال و هوای ویژهای را برای مردم این مرز و بوم به ارمغان آورده است. در شهرهای مختلف ایران هم آداب و رسوم گوناگونی در این ماه برگزار می‌شده است. مطلب حاضر، به گوشه‌ای از آداب و سنن ماه رمضان در شهرهای مختلف می‌پردازد.
* بانوان مومن یزدی و ختم قرآن کریم
در ماه مبارک رمضان جلسات قرائت قرآن مجید در سطح مساجد یا منازل برای مردان و زنان مؤمن این دیار از شور و هیجان ویژهای برخوردار است.
از روز نخست ماه مبارک رمضان، بیشتر بانوان در منزل یکی از داوطلبان و یا در مکتبخانه‌هایی گرد هم جمع شده و هر فردی جای خود را مشخص می‌کند.
در طول 30 روز ماه مبارک رمضان هر روز یک جزء از کلام وحی قرائت می‌شود تا کل قرآن مجید ختم شود.
بانوان مؤمن یزدی اعتقاد دارند که در جلسات ختم قرآن مجید در طول ماه مبارک رمضان در پایان، سوره توحید به هر کسی برسد در کارش گشایش و زندگی اش توأم با خیر و برکت در طول سال خواهد بود.
* "پیراهن فاطمه" آذربایجانی حاجت می دهد!
در این ماه نیز برخی از آداب و سنت‌های مردم آذربایجان شرقی متمایز از دیگر مناطق كشور و منحصر به این خطه از ایران اسلامی است.
در آذربایجان شرقی، دو سنت "قاباخلاما" و "كیسه‌دوزی" با گذشت قرون همچنان پابرجاست و به خصوص قاباخلاما با جدیت اجرا می‌شود.
علی فلسفی، كارشناس مردم‌شناسی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی گفت: به طور كلی مردم آذربایجان شرقی از نیمه ماه شعبان، خود را برای استقبال از ماه رمضان آماده میكنند.
آخرین جمعه ماه رمضان، 27 ماه رمضان یا آخرین پنجشنبه این ماه، روزی است كه در نقاط مختلف استان، زنان و دختران گرد هم می‌آیند و هر خانواده برای خود كیسه‌ای می‌دوزد.
سپس مقداری پول در این كیسه‌ها می‌گذارند، بر آن دعا می خوانند، فوت میكنند و آن را تا سال دیگر در صندوقچه خود نگاه می‌دارند. این كیسه را "بركت كیسه سی" یا كیسه بركت می‌نامند و اعتقاد دارند بدین صورت، هرگز دچار فقر و بی‌پولی نخواهند شد.
در برخی از روستاهای آذربایجان شرقی، در روز جمعه آخر ماه رمضان، زنانی كه بچه دار نمی‌شوند، هنگام عصر به مسجد می‌روند و دو ركعت نماز حاجت به جا می‌آورند.
سپس از مسجد خارج می‌شوند و به منزل هفت زن كه اسم آنها فاطمه است، می روند و از هركدام یك تكه پارچه می‌گیرند. آنها از پارچه‌های یاد شده، پیراهنی بچه گانه به نام «پیراهن فاطمه» می‌دوزند و نزد خود نگاه می‌دارند و عقیده دارند تا ماه رمضان سال آینده حتماً بچه دار خواهند شد.
* خانه تکانی زنان ترکمن در ماه رمضان
تركمن‌های ایران به لحاظ كثرت آداب و رسوم در زندگی روزمره، دارای فرهنگی بسیار غنی هستند. این مردم به‌دلیل داشتن پیشینه فرهنگی بسیار كهن، تقریباً برای هر مناسبتی، مراسم خاصی دارند كه یكی از این مناسبت‌ها، ماه مبارك رمضان است. فرارسیدن این ماه، سبب خوشحالی هر تركمن می‌شود. آنها در ماه رمضان از مرد و زن و پیر و جوان با شور و شعفی بسیار، غیر از به جا آوردن فرایض، در تمامی مراسمی كه ویژه این ماه است، شركت میكنند.
تركمن‌ها حداقل یك هفته قبل از حلول ماه مبارك رمضان، مقدمات ورود به این ماه پرفیض و بركت را فراهم میكنند. زنان بیشتر از روزهای معمول به نظافت خانه و حیاط منزل می‌پردازند و مردان نیز خواربار و ملزومات این ماه را خریداری میكنند. در بسیاری از مناطق تركمن نشین، رسم است كه مردم در آخرین جمعه قبل از حلول ماه رمضان، به شكل دسته جمعی، مسجد محل خود را نظافت كنند.
برخی از خانواده‌ها نیز سجاده‌هایی را از جنس قالیچه و نمد كه به آن "نماز لیق" می گویند، به مسجد محل خود اهدا میكنند. رویت هلال ماه رمضان نیز در میان تركمن‌ها با هیجان خاصی همراه است.
* "سر روزهای" هدیه دختران و پسران کرمانی
مردم كرمان نیز در ماه مبارك رمضان، آداب و رسوم ویژهای را دنبال میكنند و در تزكیه نفس و انجام عبادات و فرایض مقدس این ماه مقید هستند. مردم كرمان سعی میكنند هرگونه جشن و مراسمی را كه تدارك دیده‌اند، قبل از حلول ماه مبارك رمضان در ماه شعبان برگزار كنند.
در قدیم، اوایل ماه مبارك رمضان در میان خانم‌ها به‌ویژه زنان سالخورده رسم بود به خاطر خواصی كه قهوه دارد، پس از حل كردن آن در آب، آن را به پیشانی خود می‌مالیدند. در كرمان بزرگ‌ترها با دادن "سرروزه‌ای" به دختران وپسران كه نوعی هدیه و كادوی مناسب بود، بچه‌هایی را كه به سن تكلیف می‌رسیدند، به انجام فریضه روزه داری ترغیب می‌كردند.
یكی دیگر از رسوم ماه رمضان در برخی مناطق استان كرمان، خواندن "الله رمضونی" پسران و "كلیدزنی" دختران در شب‌های قدر است.
ثبت آداب و رسوم ماه مبارك رمضان در فهرست میراث معنوی كشور، نشان از اهمیت این فرهنگ در میان ایرانیان دارد كه هر كدام به نوعی و با توجه به خاستگاه اعتقادی و آیینی خود، این روزها را گرامی می‌دارند.
* "کاسم سا" سنت رایج لرستان در ماه رمضان
مردم استان لرستان ه‍م‍و‌اره با حلول ماه رمضان، از مدت‌ها قبل، خود را برای ب‍رگ‍ز‌اری آی‍ی‍ن‌‌های ویژه این ماه مبارك آماده میكنند.
یكی از س‍ن‍ت‌‌هاي رایج مردم این دیار كه در ای‍‍ام ماه مبارك رمضان بیشتر م‍ورد توجه ق‍ر‌ار می‌گ‍ی‍رد، ف‍رس‍ت‍‍ادن ب‍خ‍ش‍‍ی از غ‍ذ‌ای افطار و سحر به منزل ه‍م‍س‍‍ای‍گ‍‍ان است كه به اص‍طلاح ع‍‍ام‍ی‍‍ان‍ه به آن "ك‍‍اس‍م سا" میگویند.
بانوان ل‍رس‍ت‍‍ان‍‍ی نیز توجه ویژهای به پ‍خ‍ت غ‍ذ‌ایی‌اف‍ط‍ار و سحر دارند و با پ‍خ‍ت‍ن انواع آش، ش‍ل‍ه زرد، ف‍رن‍‍ی، ح‍ل‍و‌ا و ش‍ی‍رب‍رن‍ج، ج‍ل‍وه‌‌ای خاص به س‍ف‍ره خود می‌ب‍خ‍ش‍ن‍د.
* "روز والون" شیرازی برای تازه عروسان شیرازی
شیرازی‌ها، آخرین جمعه ماه شعبان را "كلوخ‌اندازان" میگویند. در این روز رسم است كه مردم دسته دسته به گردشگاه‌های اطراف شهر می‌روند و آن روز را با خوشی به شام می‌رسانند، چون باور دارند كه رمضان، ماه عبادت است و در این ماه فقط باید عبادت كرد. از چند روز مانده به رمضان، بعضی از خانواده‌ها نذر دارند و افطاری می‌دهند و بیشتر میهمانی‌ها به شكل افطاری برگزار می‌شود.
همچنین رسم است كه پس از افطار، مردم به دید و بازدید می روند و گاهی تا وقت سحر دور هم می‌نشینند، صحبت میكنند و شب چره‌ای شامل تنقلاتی مانند رنگینك، زولبیا و بامیه می‌خورند.
خانواده‌هایی كه دختری را شوهر داده باشند، در نخستین ماه رمضان پس از عروسی، خود را موظف می‌دانند افطاری كاملی به نام "روز والون" تهیه كنند و همراه با گل برای عروس بفرستند. در استان فارس چند روز قبل از ماه مبارك رمضان، زنان خانه‌دار به فكر تهیه خواربار، انواع ترشی و ادویه، عرقیات و چاشنی‌های گوناگون می‌افتند. /ص
این ماه از دیرباز، حال و هوای ویژهای را برای مردم این مرز و بوم به ارمغان آورده است. در شهرهای مختلف ایران هم آداب و رسوم گوناگونی در این ماه برگزار می‌شده است. مطلب حاضر، به گوشه‌ای از آداب و سنن ماه رمضان در شهرهای مختلف می‌پردازد.
* بانوان مومن یزدی و ختم قرآن کریم
در ماه مبارک رمضان جلسات قرائت قرآن مجید در سطح مساجد یا منازل برای مردان و زنان مؤمن این دیار از شور و هیجان ویژهای برخوردار است.
از روز نخست ماه مبارک رمضان، بیشتر بانوان در منزل یکی از داوطلبان و یا در مکتبخانه‌هایی گرد هم جمع شده و هر فردی جای خود را مشخص می‌کند.
در طول 30 روز ماه مبارک رمضان هر روز یک جزء از کلام وحی قرائت می‌شود تا کل قرآن مجید ختم شود.
بانوان مؤمن یزدی اعتقاد دارند که در جلسات ختم قرآن مجید در طول ماه مبارک رمضان در پایان، سوره توحید به هر کسی برسد در کارش گشایش و زندگی اش توأم با خیر و برکت در طول سال خواهد بود.
* "پیراهن فاطمه" آذربایجانی حاجت می دهد!
در این ماه نیز برخی از آداب و سنت‌های مردم آذربایجان شرقی متمایز از دیگر مناطق كشور و منحصر به این خطه از ایران اسلامی است.
در آذربایجان شرقی، دو سنت "قاباخلاما" و "كیسه‌دوزی" با گذشت قرون همچنان پابرجاست و به خصوص قاباخلاما با جدیت اجرا می‌شود.
علی فلسفی، كارشناس مردم‌شناسی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی گفت: به طور كلی مردم آذربایجان شرقی از نیمه ماه شعبان، خود را برای استقبال از ماه رمضان آماده میكنند.
آخرین جمعه ماه رمضان، 27 ماه رمضان یا آخرین پنجشنبه این ماه، روزی است كه در نقاط مختلف استان، زنان و دختران گرد هم می‌آیند و هر خانواده برای خود كیسه‌ای می‌دوزد.
سپس مقداری پول در این كیسه‌ها می‌گذارند، بر آن دعا می خوانند، فوت میكنند و آن را تا سال دیگر در صندوقچه خود نگاه می‌دارند. این كیسه را "بركت كیسه سی" یا كیسه بركت می‌نامند و اعتقاد دارند بدین صورت، هرگز دچار فقر و بی‌پولی نخواهند شد.
در برخی از روستاهای آذربایجان شرقی، در روز جمعه آخر ماه رمضان، زنانی كه بچه دار نمی‌شوند، هنگام عصر به مسجد می‌روند و دو ركعت نماز حاجت به جا می‌آورند.
سپس از مسجد خارج می‌شوند و به منزل هفت زن كه اسم آنها فاطمه است، می روند و از هركدام یك تكه پارچه می‌گیرند. آنها از پارچه‌های یاد شده، پیراهنی بچه گانه به نام «پیراهن فاطمه» می‌دوزند و نزد خود نگاه می‌دارند و عقیده دارند تا ماه رمضان سال آینده حتماً بچه دار خواهند شد.
* خانه تکانی زنان ترکمن در ماه رمضان
تركمن‌های ایران به لحاظ كثرت آداب و رسوم در زندگی روزمره، دارای فرهنگی بسیار غنی هستند. این مردم به‌دلیل داشتن پیشینه فرهنگی بسیار كهن، تقریباً برای هر مناسبتی، مراسم خاصی دارند كه یكی از این مناسبت‌ها، ماه مبارك رمضان است. فرارسیدن این ماه، سبب خوشحالی هر تركمن می‌شود. آنها در ماه رمضان از مرد و زن و پیر و جوان با شور و شعفی بسیار، غیر از به جا آوردن فرایض، در تمامی مراسمی كه ویژه این ماه است، شركت میكنند.
تركمن‌ها حداقل یك هفته قبل از حلول ماه مبارك رمضان، مقدمات ورود به این ماه پرفیض و بركت را فراهم میكنند. زنان بیشتر از روزهای معمول به نظافت خانه و حیاط منزل می‌پردازند و مردان نیز خواربار و ملزومات این ماه را خریداری میكنند. در بسیاری از مناطق تركمن نشین، رسم است كه مردم در آخرین جمعه قبل از حلول ماه رمضان، به شكل دسته جمعی، مسجد محل خود را نظافت كنند.
برخی از خانواده‌ها نیز سجاده‌هایی را از جنس قالیچه و نمد كه به آن "نماز لیق" می گویند، به مسجد محل خود اهدا میكنند. رویت هلال ماه رمضان نیز در میان تركمن‌ها با هیجان خاصی همراه است.
* "سر روزهای" هدیه دختران و پسران کرمانی
مردم كرمان نیز در ماه مبارك رمضان، آداب و رسوم ویژهای را دنبال میكنند و در تزكیه نفس و انجام عبادات و فرایض مقدس این ماه مقید هستند. مردم كرمان سعی میكنند هرگونه جشن و مراسمی را كه تدارك دیده‌اند، قبل از حلول ماه مبارك رمضان در ماه شعبان برگزار كنند.
در قدیم، اوایل ماه مبارك رمضان در میان خانم‌ها به‌ویژه زنان سالخورده رسم بود به خاطر خواصی كه قهوه دارد، پس از حل كردن آن در آب، آن را به پیشانی خود می‌مالیدند. در كرمان بزرگ‌ترها با دادن "سرروزه‌ای" به دختران وپسران كه نوعی هدیه و كادوی مناسب بود، بچه‌هایی را كه به سن تكلیف می‌رسیدند، به انجام فریضه روزه داری ترغیب می‌كردند.
یكی دیگر از رسوم ماه رمضان در برخی مناطق استان كرمان، خواندن "الله رمضونی" پسران و "كلیدزنی" دختران در شب‌های قدر است.
ثبت آداب و رسوم ماه مبارك رمضان در فهرست میراث معنوی كشور، نشان از اهمیت این فرهنگ در میان ایرانیان دارد كه هر كدام به نوعی و با توجه به خاستگاه اعتقادی و آیینی خود، این روزها را گرامی می‌دارند.
* "کاسم سا" سنت رایج لرستان در ماه رمضان
مردم استان لرستان ه‍م‍و‌اره با حلول ماه رمضان، از مدت‌ها قبل، خود را برای ب‍رگ‍ز‌اری آی‍ی‍ن‌‌های ویژه این ماه مبارك آماده میكنند.
یكی از س‍ن‍ت‌‌هاي رایج مردم این دیار كه در ای‍‍ام ماه مبارك رمضان بیشتر م‍ورد توجه ق‍ر‌ار می‌گ‍ی‍رد، ف‍رس‍ت‍‍ادن ب‍خ‍ش‍‍ی از غ‍ذ‌ای افطار و سحر به منزل ه‍م‍س‍‍ای‍گ‍‍ان است كه به اص‍طلاح ع‍‍ام‍ی‍‍ان‍ه به آن "ك‍‍اس‍م سا" میگویند.
بانوان ل‍رس‍ت‍‍ان‍‍ی نیز توجه ویژهای به پ‍خ‍ت غ‍ذ‌ایی‌اف‍ط‍ار و سحر دارند و با پ‍خ‍ت‍ن انواع آش، ش‍ل‍ه زرد، ف‍رن‍‍ی، ح‍ل‍و‌ا و ش‍ی‍رب‍رن‍ج، ج‍ل‍وه‌‌ای خاص به س‍ف‍ره خود می‌ب‍خ‍ش‍ن‍د.
* "روز والون" شیرازی برای تازه عروسان شیرازی
شیرازی‌ها، آخرین جمعه ماه شعبان را "كلوخ‌اندازان" میگویند. در این روز رسم است كه مردم دسته دسته به گردشگاه‌های اطراف شهر می‌روند و آن روز را با خوشی به شام می‌رسانند، چون باور دارند كه رمضان، ماه عبادت است و در این ماه فقط باید عبادت كرد. از چند روز مانده به رمضان، بعضی از خانواده‌ها نذر دارند و افطاری می‌دهند و بیشتر میهمانی‌ها به شكل افطاری برگزار می‌شود.
همچنین رسم است كه پس از افطار، مردم به دید و بازدید می روند و گاهی تا وقت سحر دور هم می‌نشینند، صحبت میكنند و شب چره‌ای شامل تنقلاتی مانند رنگینك، زولبیا و بامیه می‌خورند.
خانواده‌هایی كه دختری را شوهر داده باشند، در نخستین ماه رمضان پس از عروسی، خود را موظف می‌دانند افطاری كاملی به نام "روز والون" تهیه كنند و همراه با گل برای عروس بفرستند. در استان فارس چند روز قبل از ماه مبارك رمضان، زنان خانه‌دار به فكر تهیه خواربار، انواع ترشی و ادویه، عرقیات و چاشنی‌های گوناگون می‌افتند. /ص
