به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران مرکز فارس، سلولهای بنيادی خون بند ناف همانند سلولهای بنيادی خونساز مغز استخوان به سلولهای زیر تقسيم میشوند:

سلولهای قرمز، که اکسيژن را به تمام بدن حمل می کنند.

سلولهای سفيد، که در سيستم ايمنی فعالانه شرکت دارند.

پلاکتها که به انعقاد خون کمک می کنند.

همچنين قادر به ساخت انواع سلولهای ديگر و ترميم و نگهداری سلولها در هنگام جراحت می باشند.

اولين پيوند خون بند ناف در سال 1988 ميلادي در فرانسه و توسط دکتر گلوکمن به يک کودک مبتلا به کم خوني فانکوني (يک نوع کم خوني مادرزادي) انجام گرفت و به اين ترتيب تا به امروز صد ها پيوند موفق خون بند ناف صورت گرفته است و مراکز بزرگ ذخيره اين سلولها در کشور هاي مختلف جهان تاسيس گرديده است. مرورآمار منتشر شده نشان مي دهد که هر ساله حدود 30000 بيمار با بيماريهايي که با پيوند سلولهاي بنيادي مغز استخوان، قابل درمان هستند در سال شناسائي مي شوند و حدود 75 درصد اين بيماران قادر به يافتن يک داوطلب مناسب براي اهداء خون مغز استخوان نيستند. از سوي ديگر جستجوي مراکز ثبت اهدا کنندگان مغز استخوان زمان بسياري به خود اختصاص مي دهد به اين ترتيب ذخيره خون بندناف زمان را کوتاه وميزان اهدا کننده را بيشتر مي سازد و به اين ترتيب زمان را براي مبتلايان به لوسمي هاي حاد، کم خوني ها و نقايص ايمني که در زمان کوتاهي مي ميرند کوتاهتر مي کند.

رویان در سال 1384 با همکاری سازمان گسترش اقدام به راه‌اندازی بانک خون بند ناف نمود.

بانک خون بند ناف چیست و چگونه عمل می کند؟

بانک خون بند ناف فرایندی است که خون خارج شده از بند ناف و جفت نوزاد بعد ازتولد برای استفاده های پزشکی آینده، جمع آوری، منجمد و ذخیره می شود .فرایند جمع آوری خون بند ناف برای نوزاد بدون درد و بی خطر است. بعد از تولد نوزادتان
(چه از طریق طبیعی یا از طریق عمل سزارین ) و کلمپ و قطع کردن بند ناف، ماما یا دکتر یا پرستار یک سوزن را داخل رگ نافی در قسمتی از بند ناف که هنوز به جفت متصل است وارد می کند. سوزن به احشای داخلی نوزاد آسیب نمی زند. همین که خون به سمت بیرون جریان یافت در یک کیسه خون جمع آوری می شود. عموما کل فرایند کمتر از ده دقیقه طول می کشد. زمانی که خون در کیسه بسته بندی می شود به یک بانک خون بند ناف فرستاده می شود. در آنجا پردازش شده و برای ذخیره سازی طولانی مدت منجمد می شود.

نگهداری سلول‌های بنیادی بند ناف به دو صورت ممکن است:

بانک خون عمومی وبانک خون خصوصی.

زمانی که خانواده‌ها خون بندناف فرزندانشان را اهدا می‌کنند مالکیتی بر روی نمونه ندارند و همان‌گونه که سازمان انتقال خون نیز نمونه‌های ذخیره شده خود را به صورت رایگان در اختیار بیماران قرار می‌دهد، این نمونه‌های ذخیره شده در بانک عمومی را به صورت رایگان در اختیار بیماران نیازمند قرار می گیرد. دولت و خیرین از بانک‌های خون بند ناف عمومی حمایت می‌کنند.

اما در بانک‌های خصوصی و خانوادگی نمونه‌ها برای خود خانواده نگهداری می‌شود، ومی‌توان این نمونه را تا زمانی که خانواده‌ها تمایل دارند در بانک نگهداری کرد. البته این سلول ها دارای همان ترکیب ژنتیکی سلول‌های نوزاد هستند و نمی‌توان برای مواردی مانند سرطان خون از آن استفاده کرد.

استاندارد جهانی برای ذخیره‌سازی خون بند ناف بین 15 تا 20 سال است، اما از نظر علمی بهترین زمان برای استفاده از سلولهای بنیادی خون بند ناف پنج سال اول نگهداری آن است.

در حال حاضر بیش از 7000 نمونه در بانک خون بندناف عمومی و بیش از 35هزار نمونه در بانک خون بند ناف خصوصی ذخیره شده است .

شش استان اول در زمینه ذخیره سلول‌های بنیادی خون بند ناف

شش استان اول در زمینه ذخیره سلول‌های بنیادی خون بند ناف: تهران در سال 91 حدود 4000 نمونه، اصفهان 1200 نمونه، خراسان 1000نمونه، فارس 850 نمونه، خوزستان 500 نمونه و مازندران 470 نمونه را در بانک خون بندناف‌های خصوصی خود ذخیره و نگهداری کرده‌اند.

چرا خون بند ناف خیلی با ارزش است ؟

یک مزیت مهم استفاده از سلول های بندناف این است که بر خلاف پیوند مغز استخوان نیازی نیست که گیرنده پیوند کاملاً با دهنده تطبیق داشته باشد. به عبارت دیگر برای بیماران بیشتری می توان سلول های اهدایی مناسب را یافت.

در حالی که در مورد مغز استخوان تنها هنگامی که دست کم هفت پروتئین از هشت پروتئین سلولی در اهداکننده با پروتئین های بیمار مشابه باشند، پیوند امکان‌پذیر است، در مورد خون بندناف تطبیق تنها چهار پروتئین از شش پروتئین کفایت می کند.

این تفاوت به خاطر آن است که خون بند ناف دارای سلول های ایمنی کمتر و ضعیف تری نسبت به مغز استخوان است، بنابراین احتمال کمتری وجود دارد که عارضه حمله سلول های پیوندی در بافت سالم بیمار (واکنش بافت پیوندی علیه میزبان) رخ دهد.

بنابراین برای بیمارانی که باید در میان افراد غریبه به دنبال فرد سازگار باشند، ممکن است استفاده از خون بندناف بی خطرتر باشد.زمان انتظار برای یک واحد خون بند ناف بطور متوسط 3 هفته است (در مقایسه با 4 ماه برای مغز استخوان). سرعت عمل برای این بیماران مهم است زیرا بیماریها به سرعت پیشرفت می کنند. جمع آوری خون بند ناف بدون درد است و عوارض جانبی ندارد. جمع آوری مغز استخوان می تواند دردناک باشد و نیاز به بستری شدن دارد و می تواند عوارض جانبی جدی از قبیل واکنش به عفونت را ایجاد کند. خون بند ناف نسبت به مغز استخوان احتمال کمتری دارد که با ویروسهایی که می تواند سبب ذات الریه یا سینه پهلو در بیماران پیوند شده شود آلوده گردد .

برخی از والدین نگرانند که اگر بند ناف خیلی زود بعد از زایمان کلمپ شود نوزادشان به خون و سلولهای بنیادی نیاز داشته باشد ( یک مرحله لازم برای جمع آوری خون بند ناف) و به نوزادشان آسیب برسد. اما برای اکثریت نوزادان ، کلمپ بند ناف بطور کوتاه بعد از تولد مناسب است و در برخی نمونه ها می تواند حتی خطرات جدی و شرایط مرگ آور را کاهش دهد. برای مثال اگر یک نوزاد نارس متولد شده یا تاخیر در رشد داخل رحمی دارد، جذب خون اضافی در بند نافش می تواند با خون خیلی زیاد خاتمه داده شود_ یک شرایط شناخته شده مثل افزایش حجم خون که می تواند علت مشکلات گردش خون و حتی نارسایی قلبی باشد . برای نوزادانی که مادرانشان دیابت حاملگی دارند کلمپ کنترل نشده خون بند ناف می تواند باعث تشنج شود. تنها نوزادانی می توانند از خون اضافی در بند نافشان استفاده کنند آنهایی هستند که خون از دست داده اند و اغلب در نمونه هایی است که جفت خیلی زود از دیواره رحم جدا شده است یا وقتی که رگهای خونی جنین هنگام ورود به کانال زایمانی از جفت یا بند ناف جدا شود. در این موقعیت پزشکان سریعا خون بند ناف را از جفت دوشیده و به نوزاد می دهند تا به فراهم کردن حجم خون و انتقال سلولهای قرمز خون کمک کنند .

چه نمونه هايي اجازه ذخيره يابي مي يابند؟

از آنجا که سلامت نمونه ها قبل از انجام فريز و نگهداري حائز اهميت مي باشد آزمايشهای زير بر روي هر نمونه قبل از انجماد

صورت مي گيرد

بر روي خون جمع آوري شده چه مراحلي انجام مي شود؟

ابتدا حجم نمونه دريافتي ثبت شده و در صورت نياز شمارش اوليه مي گردد. سپس سلول هاي قرمز از مجموعه خوني جدا شده و حجم نمونه کاهش مي يابد. سلول هاي جدا شده در حضور مواد ضد انجماد مناسب، درون کيسه هاي مخصوص انجماد قرار گرفته و بطور تدريجي فريز مي شوند. نمونه ها پس از گذر از مراحل مختلف کنترل کيفي و پس از تاييد آزمايشات مربوطه، در تانک هاي نيتروژن قرار داده شده و در دماي 190- درجه سانتيگراد منجمد و به مدت 15 سال نگهداري مي گردند.

بعد از اتمام فرايند ذخيره سازي، کارت مخصوصي که حاوي اطلاعات نمونه فريز شده و نتيجه آزمايشهای بعمل آمد است به آدرس اعضا فرستاده خواهد شد. تمامي نمونه ها در بدو ورود واجد شناسنامه شده و اطلاعات بطور محرمانه نگهداري مي شوند هر نمونه خون پس از ورود به بانک بند ناف واجد يک شناسنامه می گردد.

جمع آوری و ارسال نمونه:

فرآيند جمع آوری خون بند ناف کاملا استريل و توسط کيسه های مخصوص به هنگام جداسازی جفت از طريق رگ اصلی بند ناف صورت می گيرد. اين عمل توسط پزشکان، ماماها و يا کارشناسان بانک خون بند ناف قابل انجام است. خون جمع آوری در حداقل زمان ممکن (24 ساعت) توسط والدين به بانک خون بند ناف تحویل داده می شود.

پیوند سلول های خون ساز بندناف هنوز بسیار کمتر از پیوند سلول های خون ساز مغز استخوان رایج است،اما تحقیقات می دهد که استفاده از این سلول ها می تواند در 70 بیماری مختلف از سرطان‌های خون و لنفاوی گرفته تا برخی کم‌خونی های ارثی به کار رود، تحقیقات امید بخش جدید نشان می دهند که خون بند ناف ممکن است برای درمان افراد با شرایط گوناگونی مثل دیابت ، آسیب های طناب نخاعی ،نارسایی قلبی ، سکته استفاده شود

در حال حاضر در کشورمان فقط بیماریهایی که منشاء خونی دارند از جمله تالاسمی ، سرطان خون و کم خونی ها با استفاده از سلولهای بنیادی خون بند ناف قابل درمان هستند ./س

.