به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران مشهد ، حجت الاسلام محمد حسین گلکار، معاونت فرهنگی مؤسسه مطالعات راهبردی علوم معارف اسلام در چهاردهمین نشست توانمندسازی همیاران کانون های فراغت مشهد که با موضوع «اصول و مبانی تفکر سیستمی» و با حضور دبیران مناطق کانون های فراغت مشهد و کارشناسان دبیرخانه کانون های فراغت در فرهنگسرای غدیر برگزار شد، به تشریح و تحلیل اصول و مبانی تفکر سیستمی و تأثیر گذاری انسان بر عالم هستی و همچنین تأثیر پذیری از آن پرداخت.

حجت الاسلام گلکار تأکید کرد: برای انجام فعالیت های فرهنگی در سطح جامعه، باید ابتدا لایۀ فرهنگی دین را استخراج و فعال کرده و سپس بر اساس آن به مدل سازی و در نهایت به عملیاتی کردن آن در سطح جامعه بپردازیم که برای تحقق این مهم باید جایگاه لایۀ فرهنگی دین در تمدن و تمدن سازی اسلامی مشخص باشد.

ضرورت تدوین سیستم معرفتی برای تحقق تمدن سازی دینی

استاد حوزه و دانشگاه به اصول و نیازهای شکل گیری یک تمدن اشاره و خاطرنشان کرد: برای شکل گیری هر تمدن باید سیستم های معرفتی، قانونی و فرهنگی که جوابگوی انسان های تحت تکلف آن تمدن هستند، شکل بگیرد که در این میان ابتدا باید سیستم معرفتی و در ادامه سیستم قانونی مبتنی بر سیستم معرفتی و در پایان سیستم فرهنگی مبتنی بر سیستم قانونی شکل بگیرد؛ از این رو برای انجام فعالیت های فرهنگی در قالب تمدن سازی دینی قبل از فرهنگ سازی باید نظام قانونی و قبل از نظام قانونی باید سیستم معرفتی و فکری تدوین شده باشد.

معاونت فرهنگی مؤسسه مطالعات راهبردی علوم معارف اسلام با تأکید بر اینکه تفکر سیستمی بهترین الگو برای تدوین نظام معرفتی صحیح است، ابراز کرد: در هر سیستمی از جمله سیستم تفکر صحیح شاخصه هایی چون عناصر ورودی، نقطه شروع فعال سازی سیستم، برنامه حرکت، نقطه مرکزی پردازشگر و خروجی و هدف ما باید مشخص باشد.

وی ذهن و عملکرد صحیح ذهن را نقطه شروع و فعال سازی تفکر سیستمی عنوان کرد و افزود: ذهن برای فهمیدن هر موضوعی چهار مرحلۀ مقایسه، تجزیه، ترکیب و انتزاع را برای کشف رابطه ها طی می کند و هرچه محدوده و گسترۀ کشف رابطه ها وسیع تر باشد، فهم عمیق تری از موضوع به دست می آید.

به گفتۀ حجت الاسلام گلکار خروجی و هدف تفکر سیستمی شناخت واقعیت ها، دوری از توهم و حداقل رسیدن به فهم کاربردی است که برای رسیدن به این خروجی مطلوب باید بر روی نقطه مرکزی پردازشگر، که همان "ذهن مسئله یاب شبکه ای" است، تمرکز کرد.

نیازِ انسان، سر منشاء تفاوت بین سوال و مسئله است

وی به تفاوت مسئله با سوال اشاره کرد و با بیان اینکه ذهن ما در تفکر باید به دنبال پاسخ مسئله ها حرکت کند نه پاسخ سوال ها، گفت: این اولویت و نیاز انسان است که سوال را به یک مسئله تبدیل می کند؛ در واقع ممکن است یک سوال مدت های طولانی در ذهن انسان باشد اما تا زمانی که احساس نیاز به پاسخ آن را احساس نکند و به عبارتی آن سوال به مسئله تبدیل نشود، به دنبال پاسخش نمی رود.

معاونت فرهنگی مؤسسه مطالعات راهبردی علوم معارف اسلام تصریح کرد: زمانی می توانیم تفکر صحیحی داشته باشیم که ابتدا مسئله های موضوع مورد تفکر را کشف کرده و سپس به دنبال پاسخ آن برویم.

استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: در اولین قدم در مرحلۀ تمرکز بر ذهن مسئله یاب شبکه ای باید تمام مسئله های موجود در رابطه با موضوع مورد تفکر و سوال هایی که به دنبال آن ایجاد می شود را کشف و تهیه کنیم زیرا تفکر صحیح باید پاسخگوی تمام مسئله های مرتبط با موضوع مورد تفکر باشد.

وی با تأکید بر اینکه مسئله به دنبال نیاز ایجاد می شود، گفت: برای کشف مسئله ها به شکل روش مند و موجه توسط ذهن مسئله یاب، باید در قدم اول شبکه نیازهای موضوع مورد تفکر را استخراج و کشف کنیم.

حجت الاسلام گلکار در ادامه به بیان مراحل کشف نیازهای مرتبط با موضوع مورد تفکر پرداخت و ابراز کرد: تصور وضعیت مطلوب، ادراک کمال بودن آنچه مشاهده شده است، برخورد با مشگل نفس، ادراک مشگل و نقصی که در نفس وجود دارد و احساس نیاز به کسب کمال و میل به حرکت به سمت آن مراحلی هستند که برای کشف نیاز باید طی شوند.

عالم هستی، مقیاس تفکر سیستمی قرار بگیرد / تأثیر تصمیم های انسان بر عالم هستی

وی به گسترۀ مورد استفاده برای موضوع مورد تفکر اشاره و عنوان کرد: برای اینکه در نگاه به مسئله و موضوعات مختلف از جمله موضوعات فرهنگی یک یا چند زاویه و بُعد مورد غفلت قرار نگیرد باید گسترۀ تفکر سیستمی که خودش را در گسترۀ مسئله یابی و نیازشناسی نشان می دهد را برابر با گسترۀ کل هستی و تمام محورهای تأثیر گذار و تأثیر پذیر بر موضوع مورد تفکر قرار دهیم.

معاونت فرهنگی مؤسسه مطالعات راهبردی علوم معارف اسلام با بیان اینکه حرکت در نظام هستی به سمت برآیند نیروها شکل می گیرد، گفت: نظام هستی، یک شبکه است و همۀ ذرات هستی با هم در ارتباط بوده و بر یکدیگر تأثیر می گذارند.

استاد حوزه و دانشگاه اظهار کرد: انسان در نظام هستی با کل عالم از جمله عالم دنیا، عالم برزخ، عالم قیامت، مأورای طبیعه و ... در ارتباط است، بر آن ها اثر می گذارد و از آن ها تأثیر می پذیرد؛ در نتیجه هر تصمیمی که می گیرد بر کل عالم هستی اثر می گذارد و نیرو وارد می کند و متناسب با کمیّت و کیفیت آن تصمیم، از سمت عالم هستی نیز بر او نیرو وارد می شود که برآیند این نیروها بر ارادۀ انسان، مسیر حرکت او را مشخص می کند.

وی تأکید کرد: از این رو در تفکر سیستمی باید گسترۀ تفکر را به اندازۀ مقیاس همۀ عالم هستی و ارتباط های تأثیرگذار و تأثیرپذیر موجود در آن قرار دهیم؛ همچنین باید توجه داشت که حرکت در این مسیر به تنظیم قانون ارتباطات نیاز دارد که این قانون فقط توسط عقل شناخته و انتخاب می شود /س