به گزارش گروه استانها باشگاه خبرنگاران ماهیان خاویاری از گونه های با ارزش اقتصادی دریای خزر هستند که دریک دهه گذشته پرورش ماهیان خاویاری به ویژه گونه فیل در مازندران آغاز شده  است.
 
کاهش چشمگیر استحصال خاویار در دریای خزر سبب شده تا در دو دهه اخیر با همت  کارشناسان شیلات، طرح پرورش ماهیان خاویاری با هدف حفظ ذخایر دریای خزر مورد توجه قرار گرفته است.
 
درحال حاضر مجوز دو مجتمع پرورش ماهیان خاویاری در مازندران صادر شده که در زمینه تکثیر و تولید ماهیان خاویاری فعالیت دارند.
 
مجتمع پرورش قره برون ساری فعالیت خود را از سال 1382 به طور رسمی در زمینه پرورش ماهی قزل آلا رنگین کمان آغاز کرد و   در سال 1385این شرکت توانست پروانه تاسیس، جهت احداث واحد پرورش ماهیان خاویاری را اخذ کند و در فروردین سال بعد فعالیت خود را در زمینه ماهیان خاویاری به طور رسمی آغاز کند.
 
مدیرعامل شرکت پرورش ماهیان خاویاری قره برون ساری در این زمینه می گوید: ماهیان خاویاری دریای مازندران شامل پنج گونه بوده که فیل ماهی، قره برون، چالباش، ازون برورن از جمله آن است.
 
اسحاق اسدی افزود: پرورش ماهیان خاویاری می توانند کسری دریای مازندران را جبران کنند و می تواند رشد چشمگیری در تولید ثروت ملی و اشتغال استان داشته باشد.
 
وی اظهار داشت: از سال 80 شروع به احداث یک واحد پرورش قزل آلا در منطقه شده که 10 نیروی کار دارد و سالانه 200 تن گوشت قزل آلا تولید می کند و در سال 85 نیز یک واحد 60 تنی را به انجام رساندیم و در سال 90 تنها واحد تکثیر ماهیان خاویاری کشور در ساری بهره برداری شده است.
 
وی عنوان کرد: با توجه به توان تولید دو میلیون تن بچه ماهی، در حال حاضر ما سالانه 500 هزار قطعه بچه ماهی تولید می کنیم و اگر بتوانیم دو میلیون قطعه بچه ماهی تولید کنیم در اشتغال پایین دستی نقش آفرینی زیادی خواهیم داشت.
 
اسدی یادآورشد: این مجتمع دارای 72 استخر و مجهز به مدرنترین تجهیزات است و 100 هزار ماهی فیل ماهی، 50 هزار ماهی قره برون، 50 هزار قطعه چالباش و .. نگهداری می شود که سرمایه ملی هستند.
 
وی عنوان کرد: هزینه نگهداری ماهی درطی سالها شش میلیارد تومان بوده ولی فروش سالانه پارسال 80 تن گوشت ماهی خاویاری، 200 تن قزل آلا بوده که 47 تن ماهی خاویاری به عراق و آذربایجان صادر شد.
 
اسدی با اشاره به احداث مجتمع پرورش ماهیان خاویاری در چپکرود ساری یادآورشد: هزینه احداث واحد چپکرود 60 میلیارد ریال بوده و 200 فارغ التحصیل در  آن مشغول کار هستند و 70 درصد عملیات ساخمانی این طرح انجام شده است.
 
مدیرعامل شرکت پرورش ماهیان خاویاری قره برون یادآورشد: ارزی که حاصل از فروش خاویار این مجتم عاید کشور می شود 50 میلیارد تومان در سال است.
 
وی تصریح کرد: فضا برای تولید هزار تن گوشت و 25 تن خاویار نیاز به 700 هکتار زمین داشت که اکنون این میزان تولید در پنج هکتار جا سازی شده است.
 
وی با بیان اینکه سفرای کشورهای خارجی خواهان برقراری و تعامل با این مراکز در زمینه پرورش ماهیان خاویاری هستند، یادآورشد: مشکل نگهداری ماهیان خاویاری در آینده از جمله مسائل فراروی است که نیاز به همکاری متولیان امر برای توسعه زیرساختها داریم.
 
اسدی با اشاره به اینکه 20 میلیارد تومان از محل صندوق توسعه کشاورزی اختصاص داده شد که 16 میلیارد تومان اعتبارات اساسی و بقیه جاری است، خواهان آن شد که اعتبارات جاری نیز به سمت اعتبارت اساسی رود.
 
 
این شرکت اولین بچه ماهی خاویاری را از مرکز شهید بهشتی رشت وارد کرده ولی در ادامه به علت دشواری در تهیه بچه ماهی از مزاکز دولتی شرکت تصمیم به ساخت یک واحد تکثیر ماهیان خاویاری در روستای سمندک کرد که این پروژه در بهمن ماه سال 1390 افتتاح شد.
 
وی بیان داشت: در سال اول لارو خوابیده از مرکز شهید رجایی به این مرکز منتقل شد و امسال نیز تکثیر ماهی چالباش و قره برون با موفقیت در این شرکت انجام شد و افتخارات کسب شده توسط شرکت قره برون شامل تولید هیبرید قره برون و چالباش برای اولین بار در ایران،  تولید کننده نمونه کشوری در سال های 85و86 در تولید ماهیان سرد آبی (واحد حسین آباد)، تولید کننده برتر استان در تولید ماهیان خاویاری در سال 1389 و کار آفرین برتر استان در سال 1390 بوده که دارای مجوز تولید 500 هزار قطعه بچه ماهی خاویاری و 60 تن گوشت است.
 
تولید 10 هزار مولد ماده فیل 6 ساله، 50 هزار ماهی به وزن های 1 تا 3 کیلوگرم، 100 هزار ماهی قره برون به وزن 10 گرم، فروش 200 تن گوشت فیل ماهی در کشور  و از جمله اقدامات این مجتمع است.
 
به گزارش مهر، همچنین مدرنترین مزرعه پرورش ماهی خاویاری رامسر نیز ماه جاری افتتاح شد که در ارتقای توان تولید و پرورش ماهیان خاویاری در استان نقش آفرینی می کند.
 
علی اصغر گلین مقدم مدیر پروژه مدرن ترین مزرعه پرورش ماهی خاویاری رامسر گفت: این پروژه با زحمتهای پدرم بهروز گلین مقدم شروع شد و با ظرفیت اسمی 30 تن تولید در سال و ظرفیت عملی 80 تن در دو فاز اجرایی شد.
 
وی افزود: با دشواری زیاد توانستیم بصورت زیر زمینی آب دریا را به مزرعه بیاوریم و ماهیان در آب دریا پرورش می یابند.
 
گلین مقدم اضافه کرد :محل تامین بچه ماهی این مزرعه از بخش دولتی بوده و زیر بنای آن 2500 متر مربع است و میزان آب مصرفی 300 لیتر بوده و هفت نفر بصورت مستقیم در این پروژه مشغول بکار شدند.
 
وی گفت : میزان تسهیلات دریافت شده از اعتبارات دولتی 10میلیارد ریال بوده و آورده ما 5 میلیارد ریال در این پروژه است.
 
نسل ماهیان خاویاری روبه کاهش
 
گونه های ماهیان دریای خزر از جمله گونه های منحصر بفرد و نادر به شمار می روند که نسل آنان در دهه های اخیر رو به کاهش رفته است. «تاس ماهی» در شمار گونه‌هایی است که در تمامی نقاط دریای خزر یافت می‌شود و تخم خاویار آن را مردم به گویش خود، «طلایی» می‌نامند؛ که از رتبه سوم ارزش برخوردار است و در فاصله 12 تا 16 سالگی به سن تخم‌دهی می‌رسد و بالغ می‌شود. از طول 1 تا 2 متر برخوردار است و از وزن 60 تا 100 کیلوگرم.
 
قره ‌برون(تاس‌ماهی ایران، بینی‌سیاه)، در حال حاضر، گونه‌ای مستقل به شمار می‌رود؛ چرا که پیش‌تر، آن‌را زیرگونه‌ای از ماهی روس می‌دانستند و اکنون از رتبه دوم ارزش برخوردار است. در حال حاضر برای تکثیر مصنوعی از گونه «روسی» پیشی گرفته و همچنین از آن بزرگ‌تر است و دارای کیفیت خاویاری برتر نیز هست.
 
از نظر ظاهری تا اندازه‌ای شبیه گونه روسی خودش است، با رنگی تیره‌تر و با رنگ‌دانه‌های سفید که تا بینی او ادامه دارد و از نظر ظاهری از تاس‌ماهی روس جدایش می‌سازد.وزنش به 60 تا 130 کیلوگرم می‌رسد و درازایش از یک متر تا 2 متر؛ که در فاصله 12 تا 14 سالگی بالغ می‌شود.
 
فیل‌ماهی، بهترین ماهی آب‌های داخلی است که کیفیت ممتازش، رتبه اول را به خود اختصاص داده و نام دیگرش بلوگا است؛ و نمونه‌هایی از آن با وزنی تا 1400 کیلوگرم و سنی بیش از 100 سال، از سوی صیادان، به تور انداخته شده است. این‌گونه ماهی، هر 2 یا 3 سال یک بار، تخم‌ریزی می‌کند و بین 14 و 17 سالگی بالغ می‌شود و به نام بهترین خاویار، رتبه گران‌ترین ماهی و خاویار جهان را دارا است. از قامتی 5/1 متر تا 4 متر برخوردار است و تا امروز، رکورد صید آن در ایران، 620 کیلوگرم بوده است.
 
ماهی اوزون برون (دراکول) کوچک‌ترین ماهی خاویار دریای خزر است که در ایران به اشتباه کلیه ماهیان خاویاری را به نام اوزون برون می‌نامند. از نقطه نظر کیفی در رتبه آخر قرار دارد چرا که از خاویار ریزتر و ارزانتری بهره می‌برد.
 
این گونه از نظر تکثیر مصنوعی با مشکلاتی مواجه‌است و تعداد آن نیز در شرایط طبیعی رو به کاهش می‌رود. در ترجمه نام آن بینی دراز است. در فاصله ۸ تا۱۲ سالگی بالغ می‌شود. قامتی معادل ۱ تا ۱٫۵ متر و وزنی سبک‌تر در قیاس با دیگر ماهیان این خانواده در دریای خزر دارد./ش