معرفي طبل مهاجر هشت گوش از سازهاي اصيل ايراني
اولین گروه معاودین عراقی پس از استقرار در شهرهای مختلف ایران در سال 1349 شمسی، برخی سازهای فرهنگ شان را نیز در کشورمان رواج دادند که از مهمترین آنها می توان به«طبل هشت گوش»اشاره کرد.
به گزارش باشگاه خبرنگاران به نقل ز پایگاه اطلاع رسانی موسیقی ایران(نای)، محمدرضا درویشی در کتاب دایره المعارف سازهای ایران درباره«طبل هشت گوش» آورده است: موسیقی مذهبی شیعیان در شهرهای جنوبی و مرکزی عراق تا سی – چهل سال قبل گسترده و متنوع بود. با تغییر شرایط سیاسی عراق در اواخر دهه شصت میلادی و محدود شدن و گاه ممنوع شدن بسیاری از آئین های عزاداری عاشورا بسیاری از انواع موسیقی های مذهبی شیعیان نیز مشمول این محدودیت و ممنوعیت شد و اجرای آنها به تدریج منسوخ شد.
به موازات این ممنوعیت، حکومت شروع به اخراج گروهی از شیعیان این کشور کرد. اولین گروه معاودین عراقی پس از استقرار در شهرهای مختلف ایران(1349 شمسی) شروع به ساختن اماکن مذهبی مانند حسینیه و مسجد کردند که حسینیه کربلایی های تهران که در سال 1350 ساخته شد از آن جمله است.
با استقرار شیعیان عراقی در ایران مراسم عزاداری عاشورا توسط ایشان با همان آداب و مناسکی که در عراق اجرا می شد در ایران رواج یافت و بدین سان آوازها، نوحه ها، سازها و بسیاری از پدیده های آئینی ایشان اکنون در خارج از عراق و در ایران به حیات خود ادامه می دهد. از جمله سازهای استفاده شده توسط معاودین عراقی در ایران که بعدها رایج شد«طبل هشت گوش» است.
اين طبل پوست صدايي است كه در نوع خود منحصر به فرد است و ويژگي هاي ظاهري و ساختاري آن با سازهاي هم خانواده دهل در نواحي مختلف ايران كاملا متفاوت ، و به اين شرح اند: بدنه طبل استوانه اي نيست و هشت گوش است؛ ارتفاع بدنه كم است به گونه اي كه بيشتر به يك قاب(چار چوب) شباهت دارد؛ پوست با چسپ و ميخ به بدنه نصب مي شود؛ با يك مضراب به صدا در مي آيد و هميشه از يك طرف آن استفاده مي شود.
بدنه اين ساز متشكل از هشت قطعه چوب به طول تقريبي ده سانتي متر است كه به هم متصل شده و يك قاب هشت گوش را تشكيل داده اند. براي استحكام قاب غالبا يك قطعه چوب از داخل به دو ضلع مقابل هم متصل مي شود تا مقاومت بدنه يا قاب در مقابل فشار پوست افزايش يابد و بر دو طرف بدنه نيز پوست كشيده مي شود.
در برخي نمونه ها فقط يك طرف بدنه پوست دارد و سمت ديگر باز است. در اين نمونه ها طبل هشت گوش در گروه پوست صداهاي يك طرفه(يك طرف باز) قرار مي گيرد. اين پوست صدا را با مضرابي از جنس ني خيزران مي نوازند و سر مضراب(محل برخورد با پوست) عصا مانند است.
طبل هشت گوش تكنيك هاي اجرايي پيچيده اي ندارد و معمولا تقارن هاي ساده ريتميك را اجرا مي كند. اين طبل ها ضربان هاي اصلي ريتم را اجرا مي كنند و نقاره ها به اجراي تقسيمات ضرب مي پردازند.
از اين پوست صدا فقط در مراسم عزاداري محرم استفاده مي شود. سازهاي دسته هاي عزاداري معمولا چند طبل هشت گوش، چند نقاره، چند سنج و يك يا دو شيپور هستند. طبل هشت گوش كه از سال 1350 در ايران رايج شده، در گذشته در كربلا و چند شهر ديگر عراق متداول بوده است. از اين طبل در مراسم زنجير زني نيز استفاده مي شود.
از طبل هشت گوش با الگوي عراقي در شوشتر و دزفول و در يكي از هيئت هاي عزاداري محرم با سرپرستي عبدالمجيد دباغ كه در سال 1330 تاسيس شده است نيز استفاده مي شود.
جنس و مواد به كار رفته در بدنه طبل هشت گوش را«چوب توت، كاج يا بلوط» براي بدنه، «پوست بز» براي پوست طبل و «ني خيزران» به عنوان مضراب استفاده مي كنند.
به موازات این ممنوعیت، حکومت شروع به اخراج گروهی از شیعیان این کشور کرد. اولین گروه معاودین عراقی پس از استقرار در شهرهای مختلف ایران(1349 شمسی) شروع به ساختن اماکن مذهبی مانند حسینیه و مسجد کردند که حسینیه کربلایی های تهران که در سال 1350 ساخته شد از آن جمله است.
با استقرار شیعیان عراقی در ایران مراسم عزاداری عاشورا توسط ایشان با همان آداب و مناسکی که در عراق اجرا می شد در ایران رواج یافت و بدین سان آوازها، نوحه ها، سازها و بسیاری از پدیده های آئینی ایشان اکنون در خارج از عراق و در ایران به حیات خود ادامه می دهد. از جمله سازهای استفاده شده توسط معاودین عراقی در ایران که بعدها رایج شد«طبل هشت گوش» است.
اين طبل پوست صدايي است كه در نوع خود منحصر به فرد است و ويژگي هاي ظاهري و ساختاري آن با سازهاي هم خانواده دهل در نواحي مختلف ايران كاملا متفاوت ، و به اين شرح اند: بدنه طبل استوانه اي نيست و هشت گوش است؛ ارتفاع بدنه كم است به گونه اي كه بيشتر به يك قاب(چار چوب) شباهت دارد؛ پوست با چسپ و ميخ به بدنه نصب مي شود؛ با يك مضراب به صدا در مي آيد و هميشه از يك طرف آن استفاده مي شود.
بدنه اين ساز متشكل از هشت قطعه چوب به طول تقريبي ده سانتي متر است كه به هم متصل شده و يك قاب هشت گوش را تشكيل داده اند. براي استحكام قاب غالبا يك قطعه چوب از داخل به دو ضلع مقابل هم متصل مي شود تا مقاومت بدنه يا قاب در مقابل فشار پوست افزايش يابد و بر دو طرف بدنه نيز پوست كشيده مي شود.
در برخي نمونه ها فقط يك طرف بدنه پوست دارد و سمت ديگر باز است. در اين نمونه ها طبل هشت گوش در گروه پوست صداهاي يك طرفه(يك طرف باز) قرار مي گيرد. اين پوست صدا را با مضرابي از جنس ني خيزران مي نوازند و سر مضراب(محل برخورد با پوست) عصا مانند است.
طبل هشت گوش تكنيك هاي اجرايي پيچيده اي ندارد و معمولا تقارن هاي ساده ريتميك را اجرا مي كند. اين طبل ها ضربان هاي اصلي ريتم را اجرا مي كنند و نقاره ها به اجراي تقسيمات ضرب مي پردازند.
از اين پوست صدا فقط در مراسم عزاداري محرم استفاده مي شود. سازهاي دسته هاي عزاداري معمولا چند طبل هشت گوش، چند نقاره، چند سنج و يك يا دو شيپور هستند. طبل هشت گوش كه از سال 1350 در ايران رايج شده، در گذشته در كربلا و چند شهر ديگر عراق متداول بوده است. از اين طبل در مراسم زنجير زني نيز استفاده مي شود.
از طبل هشت گوش با الگوي عراقي در شوشتر و دزفول و در يكي از هيئت هاي عزاداري محرم با سرپرستي عبدالمجيد دباغ كه در سال 1330 تاسيس شده است نيز استفاده مي شود.
جنس و مواد به كار رفته در بدنه طبل هشت گوش را«چوب توت، كاج يا بلوط» براي بدنه، «پوست بز» براي پوست طبل و «ني خيزران» به عنوان مضراب استفاده مي كنند.
