این بحران‌های طبیعی زندگی مردم را نیز با مخاطرات جدی روبرو کرده و در بسیاری از موارد جان و مال آنان را تهدید می‌کند.

حال اگر در این بین زیرساخت‌های شهری و تجهیزات امدادرسانی آسیب‌پذیر بوده و مردم نیز اطلاعات کافی در خصوص مقابله با این بحران‌ها را نداشته باشند، در مواقع بحران با مشکلات عدیده‌ای روبرو خواهیم بود.

البته بحران‌ها مختص حوادث طبیعی که در طبیعیت رخ می‌دهد نیست بلکه در موارد دیگری از قبیل صنعت نیز ممکن است با بحران روبرو شویم که  دلیل عمده بروز چنین بحران‌هایی عدم وجود نیروهای متخصص در بخش ایمنی محیط انجام پروژه ها است.

از سوی دیگر هر روز با گسترش شهرها و توسعه سکونتگاه‌های انسانی روبرو هستیم که خود این امر نیز تأثیر بسزایی در افزایش میزان بحران دارد.

از جمله حوادثی که با ورود به شهرها ممکن است با آنها روبرو شویم شامل خطر ریزش ساختمان، تصادفات، سقوط از ارتفاع، سقوط در داخل چاه، ریزش زمین، آلودگی‌های صوتی و رادیویی، ریزش پل‌ها، ورود گرد و غبار آلوده به هوای شهر، آلودگی‌های مربوط به هوا و مشکلات ترافیک است.

ریزش داربست، خطر گاز گرفتگی، آتش‌سوزی، شکستن شاخه‌های درخت، خطر افتادن برج‌ها، زلزله، خطرات بهداشتی مثل موش، جانوران موزی و دفع زباله از دیگر حوادثی است که در شهرها شاهد رخداد آنها هستیم.

بنابر این طرح‌های مدیریت بحران از جمله طرح‌هایی است که در کاهش مخاطرات ناشی از حوادث طبیعی و غیر طبیعی نقش مهمی ایفا می‌کند.

برای معرفی و اجرای طرح‌های مدیریت بحران در ابتدای امر باید تعریف درستی از مفهوم مدیریت بحران داشته باشیم.

تعاریف متفاوتی برای هر یک از واژگان مدیریت و بحران بیان می‌شود که در این بین در تعریف مدیریت بحران می‌توان گفت فرآیند پیش‌بینی و پیشگیری از وقوع بحران، برخورد و مداخله در بحران و سالم سازی بعد از وقوع بحران مدیریت بحران نامیده می‌شود.

در بسیاری از جوامع عمده‌ترین ضعف مدیریت بحران عدم هماهنگی سازمان‌ها، کمبود مقررات موجود و محدودیت منابع مالی در این زمینه است.

البته نباید از نقاط قوت در این عرصه غافل بود چراکه در بسیاری از شرایط بحرانی استفاده از تجربیات مدیریت‌های بحران، روحیه تعاون موجود در جامعه تأثیر زیادی در ساماندهی شرایط بحرانی داشته است.

در کشوری مانند ایران که مردم به کمک به هم‌نوع به خصوص در شرایط بحرانی پایبند هستند، مشارکت در ایجاد تشکل‌های مردم‌نهاد و فعالیت این تشکل‌ها در شرایط بحرانی تأثیر فراوانی در رفع نقاط ضعف موجود در مدیریت بحران داشته است.

بنابر آمار رسمی، در 90 سال بیش از 200 هزار نفر از مردم ایران بر اثر وقوع بلایای طبیعی کشته شده‌اند که از این تعداد حدود 76 درصد بر اثر زلزله، 13 درصد بر اثر سیل و 11 درصد بر اثر سایر بلایای طبیعی جان خود را از دست داده‌اند.

همچنین بر اساس این آمارها از سال 84 تا 88 تعداد 53 هزار و 954 نفر جان خود را بر اثر تخریب خانه‌ها در بلایای طبیعی از دست داده‌اند.

به منظور ایجاد مدیریت یکپارچه در امر سیاستگذاری، برنامه‌ریزی، ایجاد هماهنگی و انسجام در زمینه‌های اجرایی و پژوهشی، اطلاع‌رسانی متمرکز و نظارت بر مراحل مختلف مدیریت بحران و ساماندهی و بازسازی مناطق آسیب دیده سازمان مدیریت بحران کشور در سال 86 تاسیس شد.

معاون آمادگی و مقابله سازمان مدیریت بحران کشور در حاشیه مراسم آغاز بکار نخستین دوره آموزش عمومی «مدیریت بحران در محله» در استان قزوین در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در قزوین اظهار کرد: به استناد قانون پنج درصد از بودجه عمومی دولت باید به سازمان بحران کشور برای اجرای مراحل چهارگانه چرخه بحران که شامل مراحل پیشگیری، آمادگی، مقابله و بازسازی و بازتوانی است، اختصاص یابد.

وی افزود: به خاطر تنگناهای مالی که در سال جاری وجود داشت این موضوع محقق نشد و فقط در استان‌هایی که حادثه رخ داد مانند بوشهر، هرمزگان و برخی از استان‌های شمالی که شاهد بروز سیلاب بودیم، بخشی از خسارات مالی از سوی دولت برطرف شد.

این مسئول اضافه کرد: بنابر این در سال جاری 10 درصد اعتبارات کلان کشور در بحث بحران برای بازسازی مناطق آسیب دیده استفاده شده است.

وی با اشاره به بازسازی واحدهای مسکونی در استان آذربایجان شرقی گفت: بنیاد مسکن انقلاب اسلامی موفق شد بازسازی و ساخت حدود 18 هزار واحد مسکونی را در مناطق زلزله زده استان آذربایجان شرقی به اتمام برساند.

این مسئول عنوان کرد: در استان هرمزگان نیز سه هزار و 500 واحد مسکونی در مناطق حادثه دیده در حال ساخت است که در حال حاضر بیش از 60 درصد پیشرفت فیزیکی دارد.

معاون آمادگی و مقابله سازمان مدیریت بحران کشور تصریح کرد: با توجه به اینکه سیلاب‌هایی که در مناطق شمالی کشور رخ داد تخریب کامل نداشته و غالبا قابل ترمیم بود، بازسازی‌های این مناطق به طور کامل انجام شده است.

اکبرپور با اشاره به اجرای طرح آموزش مدیریت بحران در استان‌های مختلف کشور بیان کرد: طرح آموزش عمومی مدیریت بحران در استان‌های مختلف کشور آغاز شده اما فعالیت‌های استان‌ها در این زمینه آن گونه که شایسته است، برجسته نیست.

وی افزود: مهمترین علل ضعف در اجرای این طرح‌ها از یک سو نبود اعتبارات کافی و از سوی دیگر فقدان نیروهای متخصص در امر آموزش در بسیاری از استان‌های کشور است.

این مسئول ضمن تأکید بر تسریع در روند اجرای این طرح گفت: اگر موفق شویم آموزش همگانی برای مدیریت بحران را به یک فرهنگ عمومی تبدیل کنیم سرمایه گذاری سودآوری ایجاد کرده‌ایم.

معاون آمادگی و مقابله سازمان مدیریت بحران کشور افزود: زیرا تجربه ثابت کرده اگر عموم مردم جامعه بدانند که در شرایط بحرانی چه اقداماتی را باید انجام دهند، قطع یقین میزان خسارات وارده براثر وقوع حوادث به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد.

علی‌محمد آهنی‌ها نیز عنوان می‌کند: هدف از اجرای این طرح کاهش خسارت‌های جانی و مالی، توانمندی فکری در شرایط بحرانی، افزایش سطح دانش و آگاهی عموم مردم جامعه در خصوص مواجه به شرایط بحرانی و حوادث است.

این مسئول بیان کرد: پیشگیری از حوادث، کمک‌های اولیه، زندگی در چادر، بهداشت محیط، بهداشت روانی، امداد رسانی، مقاوم سازی ساختمانی، جلوگیری از آتش‌سوزی و چگونگی همکاری مردم با سازمان‌ها و نهادهای دولتی هنگام بروز حوادث موضوعاتی است که در این دوره آموزش داده می‌شود.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری قزوین با بیان اینکه افراد دارای گروه سنی بین 15 تا 65 سال در این دوره‌ها حضور دارند، اظهار کرد:‌ در هر محله 50 تا 60 نفر از افرادی که آموزش‌های لازم را فراگرفته‌اند برای گذراندن دوره‌های تخصصی مدیریت بحران در محله انتخاب می‌شوند.

این دوره آموزشی با همکاری اداره کل مدیریت بحران استان، جمعیت هلال احمر استان، اورژانس، آتش‌نشانی و سازمان فرهنگی ورزشی شهرداری قزوین برگزار می‌شود./ج1