به گزارش باشگاه خبرنگاران، شهرستان مرزی "سرخس"، با پهنه‌ای بیش از ۵ هزار کیلومتر مربع، در شمال خاوری استان خراسان، در کنار مرز ایران و جمهوری ترکمنستان ، افغانستان در۱۸۰ کیلومتری شرق مشهد قرار دارد.

این شهر  تقریباً بین دو نصف‌النهار ۳۰ تا ۶۰ و ۱۵ تا ۶۱ درجه شرقی و بین دو مدار ۳۶ و ۳۶ تا ۴۰ درجه شمالی قرار گرفته‌ است.

حد طبیعی منطقه را در جنوب، رودخانه کشف رود و حد شرقی را رود تجن (از پیوستن رودخانه هریرود و کشف رود) و حدود طبیعی غربی و جنوب‌غربی را آخرین امتدادهای ارتفاعات کپه داغ مشخص می‌کند.

 این شهرستان از سوی شمال و خاور به جمهوری ترکمنستان، از باختر به شهرستان مشهد و از جنوب به شهرستان تربت جام محدود است و در حد فاصل حاشیه خارجی صحرای قره قروم با لبه فلات ایران قرار گرفته‌ است.

هوای سرخس معتدل و خشک بوده، بیش ترین درجه حرارت در تابستان‌ها، ۳۸ درجه بالای صفر و کم ترین آن در زمستان‌ها، ۱۰ درجه زیر صفر است. میانگین باران سالیانه سرخس به ۱۸۰ میلی‌متر می‌رسد.

رود هریرود در ۲ کیلومتری خاور سرخس مرز مشترک ایران و ترکمنستان را تشکیل داده است. شهر سرخس در دشت قرار گرفته و از بلندی مهمی برخوردار نیست.

جمعیت این شهرستان براساس آمار سال ۱۳۷۵ برابر با ۷۳۶۰۴ نفر است که از این تعداد ۲۸۵۴۷ نفر در مرکز شهرستان زندگی می‌کردند، در حال حاضر  ۸۷٬۴۴۲ نفر جمعیت دارد و با وسعتی معادل ‪ ۵٬۴۷۲‬کیلومتر مربع دارای دو شهر سرخس و مزداوند، دو بخش مرکزی و مرزداران و شش دهستان است.

تاریخچه

نام باستانی سرخس ساریکا بوده و بر سر راه مرو به نیشابور و عراق عجم قرار گرفته‌، این شهر روزگاری از کانون‌های علم و دانش بوده و بواسطه داشتن مدارس و کتابخانه‌های زیاد شهرت داشته‌است، در سال‌های اخیر نیز به دلیل فراهم آوردن موقعیت‌های تجاری، این محل دارای اهمیت است.

سرخس از دیرباز به نام‌های "ساریگو"، "ساریکا"، "سرخس نو"، "سرخس ناصری" و "سرخس افراسیابی" خوانده شده ، حکیم ابوالقاسم فردوسی درشاهنامه، در داستان جنگ هفت گردان، از سرخس یاد کرده است.

کهن‌ترین متن فارسی که از سرخس سخن گفته، «حدودالعالم» (۳۷۲ هـ. ق) است، که می‌گوید: «سرخس شهری است بر راه و اندر میان بیابان نهاده … جایی با کشت و برز بسیار  و مردمانی قوی ترکیب‌اند و جنگی و خواسته ایشان شتر است».

سرخس در سده نخست هجری قمری، به دست مسلمانان افتاد. این شهر در روزگار آلب ارسلان گسترش و اعتبار بسیار یافت، به طوری که وی آن جا را مقر خود قرار داد.

سرخس در سده‌های نخستین اسلامی و حتی تا زمان ابن بطوطه از شهرهای بزرگ خراسان به شمار می‌رفته است. وی می‌گوید: «… طغاتیمور با ۵۰ هزار سپاهی به نبرد سربداران رفت. لیکن شکست خورد و شهرهای سرخس، الزاوه و توس که از بزرگ ترین شهرهای خراسان بودند به دست سربداران افتاد…».

امروزه شهر سرخس، مرز بین ایران و ترکمنستان است، سرخس پیشین که در سوی راست هریر‌رود قرار داد، در دست ترکمنستان می‌باشد و سرخس نو در دست ایران است. در ۱۸۸۴ م، روس‌ها سرخس کهنه ایران را همراه مرو و عشق آباد، اشغال کردند و بدین ترتیب در مرز ایران و افغانستان از دریای مازندران تا ترکستان چین، استقرار یافتند.

 
 سرخس از نظر ژئوپلتیک ،محل اتصال شرق به غرب وشمال به جنوب جهان است

 
سرخس از نظر استراتژیک و ژئوپلتیک در خراسان رضوی و بلکه کشور بسیار مهم بوده  و به نوعی مهم‌ترین نقطه بزرگراه ابریشم، محل اتصال شرق به غرب و شمال به جنوب جهان، است.

یکی از سه گمرک بزرگ ترانزیتی ایران و راه‌آهن بین‌المللی مشهد-سرخس-تجن (محور طلایی) در سرخس واقع است.


 منطقه ویژه اقتصادی سرخس کانون مبادلات تجاری به کشورهای آسیای میانه، ‪ کشورهای مستقل همسود‬ و کشورهای عضو اکو است.

 این منطقه ویژه دارای فضاهای تجاری، بازار دوستی، سردخانه، فرودگاه بین‌المللی الماس و سایر امکانات می‌باشد و تاکنون آستان قدس رضوی ‪ ۵۰۰‬میلیارد ریال در این مکان سرمایه‌گذاری کرده‌است.

 از دیگر ویژگی‌های سرخس وجود سد دوستی است که بر روی رودخانه مرزی هریررود با ذخیره آبی سالانه ‪ ۸۲۰‬میلیون مترمکعب و دریاچه‌ای به وسعت ‪ ۳۷‬کیلومتر مربع می‌باشد که توسط ایران و ترکمنستان بطور مشترک ساخته شده‌است.




پالایشگاه گاز شهید هاشمی‌نژادخانگیران، که روزانه با بیش از ‪ ۵۰‬میلیون متر مکعب تولید، گاز مصرفی شش استان خراسان رضوی، شمالی، جنوبی، مازندران، گلستان و سمنان را تامین می‌کند، در این شهرستان واقع است.



سرخس دارای معادن غنی ذغال سنگ است و معدن ذغال سنگ "آق دربند"، تامین کننده بخشی از ذغال سنگ کارخانجات کشور است.
 
مزار شیخ لقمان سرخسی عارف قرن چهارم هجری شمسی، پل خاتون و رباط شرف مربوط به دوران سلجوقیان، غار مزدوران، دریاچه و غار بزنگان از جاذبه‌های گردشگری سرخس است.
 
‪ مکان‌های دیدنی و تاریخی

آرامگاه "ابوالفضل حسن"، آرامگاه محمد بن جعفر و مزار ابوعلی‌زاهر برخی از مکان‌های تاریخی و دیدنی این شهرستان را تشکیل می‌دهند. دریاچه بزنگان تنها دریاچه طبیعی استان خراسان در این شهر است.



غار مرزداران در ۹۰ کیلومتری سرخس و غار بزنگان در ۶۵ کیلومتری سرخس واقع می‌باشند. آرامگاه شیخ لقمان سرخسی در شمال شهر سرخس می‌باشد. رباط شرف، محل اسکان کاروانسرایان قدیمی، در راه ابریشم و پل خاتون بوده است. اولین نماینده مجلس شهر سرخس محمد تقی بهار (ملک الشعرا)است.




صنایع و معادن

مهم ترین صنایع موجود در این شهرستان، صنایع مربوط به استخراج منابع گازی خانگیران است که غنی می‌باشد.

 معدن زغال سنگ آق دربند هم فعال است. منطقه ویژه اقتصادی با مدیریت تولیت آستان قدس رضوی حضرت آیت ا... واعظ طبسی در حال احداث کارخانه نظیر تولید رب گوجه فرنگی و نیروگاه گازی در منطقه ویژه می‌باشد.

کشاورزی و دام داری

‪ ۲۵‬هزار هکتار اراضی دیم و آبی سرخس که با تکمیل کانال پایاب سد دوستی، ‪ ۲۵‬هزار هکتار به آن اضافه می‌شود، از دیگر توانمندیهای این شهرستان است. در سرخس ‪ ۱۷۰‬هزار تن انواع محصولات کشاورزی تولید می‌شود.

فرآورده‌هایش غلات، علوفه، سبزی، پنبه، خربزه و صیفی است. دامپروری گوسفند قره کل در این منطقه مرسوم است.

زیستگاه جانوری: در سرخس حیواناتی نظیر گرگ، روباه، شغال، مار، کبک دیده شده است.

مراکز آموزش عالی

 دانشگاه پیام نور در رشته‌های شیمی ، ریاضی ، حسابداری و دانشگاه علمی کاربردی با رشته‌های روابط عمومی و کامپیوتر و دانشگاه آزاد اسلامی با رشته‌های الکترونیک و الکتروتکنیک دانشجو می‌پذیرند.



انتهای پیام/

منبع: پرشین بلاگ