سرويس بين‌ الملل باشگاه خبرنگاران گزارش می‌دهد؛

*** مذاکره‌ای که گذشت و مذاکره‌ای که پیش روست

"دکتر ظریف" ‌وزیر امور خارجه کشورمان، دستاورد دور اول مذاکرات را که چند هفته پیش برگزار شده بود، قابل توجه دانسته و گفته است: "آن توفیقات شبیه معجزه بود که به این میزان پیشرفت کردیم... پیشرفتی که ما در طول کمتر از دو ماه مذاکره با ١+٥ داشتیم، با میزان پیشرفت در چندین سال گذشته قابل مقایسه نبود هر چند کار هنوز دشواری‌های اساسی دارد و باید با متانت و دقت پیش برویم."

میان قسمت اول مذاکرات ژنو (7-9 نوامبر 2013) و قسمت دوم آن (20-23 نوامبر 2013) ده روز فاصله افتاد.

*** تعاملات روشن تهران با آژانس انرژی اتمی

مهم‌ترین رویدادی که در این ده روز "وقفه مذاکراتی" رخ داد، سفر روز دوشنبه 11 نوامبر (20 آبان) "یوکیا آمانو" مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران بود.

تهران هم در این دیدارها بار دیگر تأکید کرد که جمهوری اسلامی ایران به عنوان عضو سازمان بین‌المللی انرژی اتمی و یکی از امضاء‌کنندگان پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، حق استفاده از انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای را دارد و همواره فقط و فقط در این مسیر گام برداشته و خواهد داشت. البته ایران نه تعلیق غنی‌سازی اورانیوم و نه تعطیلی هیچکدام از سایت‌های اتمی را در دستور کار خود ندارد. دکتر ظریف، این مسائل را خط قرمز ایران می‌خواند که هرگز از آن عبور نخواهد کرد.

گزارش فصلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در روز پنجشنبه ۱۴ نوامبر 2013 (۲۳ آبان) منتشر شد. این گزارش که فعالیت‌های اتمی ایران در دوران ریاست جمهوری دکتر روحانی را در بر می‌گیرد اعلام کرده است:

«توسعه ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران، ابعاد پیشین را ندارد. ایران از ماه آگوست تا کنون ۵ درصد به ذخایر خود افزوده و در حال حاضر ۱۹۶ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۲۰ درصد دارد.»

نتیجه مذاکرات فشرده، سطح بالا و بی‌سابقه نمایندگان جمهوری اسلامی ایران با گروه "1+5" خود را در بیانیه مشترکی در تهران، نشان داد که یک روز بعد از این مذاکرات، بین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و تهران امضا شد. بر این اساس بازرسان بین المللی اجازه می‌یابند از رآکتور آب سنگین اراک و معدن اورانیوم خام گچین بازرسی کنند.

*** شش میانجی بین‌المللی در این ده روز چه کردند؟

شش میانجی بین‌المللی از تابستان سال 2002 کمر به حل مسئله هسته‌ای ایران، بسته‌اند. این مسئله، در واقع رسیدگی به پرونده‌ای است که به دست خودشان زاییده و بغرنج شده بود. سه کشور اروپایی، استارت این مذاکرات را با تهران کلید زدند و بعد از آن آمریکا، روسیه و چین هم به این جمع اضافه شدند. به همین دلیل اروپاییان بیشتر دوست دارند به جای 5+1 بگویند 3+3!

*** آلمان: نگاه خوش‌بین ولی محتاطانه

دولت آلمان پس از پایان مذاکراتی که منجر به نتیجه قطعی نشد، در این ده روز فعلاً به عنوان موجه‌ترین، یکدست‌ترین و مثبت‌اندیش‌ترین کشور اروپایی در قبال ایران ظاهر شده است. "میشایل فرایهر فون اونگرن اشترن‌برگ" (Michael Freiherr von Ungern-Sternberg) سفیر آلمان در تهران با بیان اینکه وضع تحریم‌های ضدّ ایرانی، به اقتصاد آلمان هم لطمه زده است، گفت: «در نیمه نخست امسال رزش صادرات آلمان به ایران و واردات آلمان از ایران نسبت به مدت مشابه در سال 2012 حدود 25 درصد کاهش یافت.»

طی سال‌های گذشته آلمان تلاش زیادی برای یافتن راهی برای حل مشکلات مربوط به پرداخت پول اقلام دارویی از سوی ایران انجام داده است. شاید به دلیل مبادلات تجاری گسترده‌ای که از قدیم میان ایران و شرکت‌های آلمانی (اعم از دولتی و خصوصی) در حوزه صنایع، ماشین‌آلات صنعتی، مواد شیمیایی، مواد دارویی محصولات پتروشیمی و نفتوجود داشته، برلین بیش از سایر کشورهای اروپایی به رفع تحریم‌ها علیه ایران مشتاق باشد.

گسترش همکاری‌های اقتصادی و جاذبه‌های فرهنگی- گردشگری متقابل با ایران، برای آلمان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. هر چند شاید هرگز نتوان این تمایل را در عملکردهای محتاطانه و خونسرد مقامات آلمانی به وضوح دید اما اظهارات سران آلمانی درباره مذاکرات هسته‌ای قبلی و بعدی در ژنو، حاکی از آن است که آنان پیشرفت‌های محسوسی را در این دور از مذاکرات حس می‌کنند؛ البته در این میان به وجود اختلاف‌نظرها هم اشاره دارند و هیچ پیش‌بینی از زمان به نتیجه رسیدن مذاکرات نمی‌کنند.

آلمان معتقد است سه علامت مثبت، نشانگر اهمیت این دور از مذاکرات بوده و هست: اول حضور وزرای امور خارجه 5+1 (سطوح عالی‌رتبه)، دوم قرار دادن یک تاریخ نزدیک برای ادامه مذاکرات و سوم پایبندی همه طرف‌های مذاکره‌کننده به محرمانه ماندن محتوای گفتگوها. این سه، یعنی عزم جدّی برای حل مسئله!

*** فرانسه: پرچمدار صهیونیست‌ها در مواضع ضدّ ایرانی

مواضع و خواسته‌های "لوران فابیوس"، وزیر خارجه فرانسه به نمایندگی از دولت این کشور در مذاکرات 5+1 با ایران و در آستانه رسیدن به توافقی بی‌سابقه در سیزده سال اخیر، عجیب‌ترین رویکردی بود که نهایتاً دستیابی قریب‌الوقوع به توافق هسته‌ای را به بن‌بست کشاند. پس از آن سران رژیم صهیونیستی من جمله "نتانیاهو"، "شیمون پرز" طی ده روز به لحن‌های گوناگون، تشکر، قدردانی، تشویق و افتخار خود نسبت به مواضع ابراز نمود و نسبت به سوءظنّ همکاری با این رژیم، بر جامعه بین‌الملل جای هیچ شک و شبهه‌ای باقی نگذاشت.

"فرانسوا اولاند" رئیس جمهور فرانسه که روز یکشنبه 17 نوامبر 2013 به اسرائیل سفر کرد، برای دستیابی به توافق مقدماتی هسته‌ای با ایران در مذاکرات این هفته ژنو سوئیس، چهار شرط تعیین کرده است:

«یک: ایران باید بدون معطّلی تمام تأسیسات اتمی خود را تحت نظارت بین‌المللی قرار دهد. دو: فوراً غنی‌سازی اورانیوم ۲۰ درصد را متوقف کند. سه: ذخایر اورانیوم غنی‌سازی شده را کاهش دهد و چهار: ساخت راکتور آب سنگین اراک را تعطیل کند.»

"نتانیاهو" نخست‌وزیر اسرائیل در مراسم استقبال از "اولاند" گفت:

"آقای اولاند به دلیل مخالفتش با برنامه هسته‌ای کنونی ایران، «دوست واقعی» اسرائیل است. فرانسه مانند اسرائیل آرزوی خاورمیانه‌ای باثبات و معتدل را دارد که در آن همه مردم در صلح، امنیت و احترام متقابل در کنار یکدیگر زندگی کنند!»

در آستانه سری جدید مذاکرات ژنو، تحرکات دیپلماتیک و رسانه‌ای دولت اسرائیل علیه هر گونه توافق احتمالی به شدّت افزایش یافته و این فرانسه است که کماکان از طرف اسرائیل شارژ می‌شود.

خبرگزاری انگلیسی رویترز روز جمعه 15 نوامبر 2013 گزارش داد: «کارشکنی فرانسه در مذاکرات هسته‌ای ظاهراً ارتباط اندکی با نگرانی‌های واقعی از تکثیر سلاح‌های هسته‌ای داشت و بیشتر به تلاش این کشور برای خوش‌خدمتی به کشورهای ضد ایرانی مانند عربستان سعودی و امارات مربوط می‌شد که ادوات نظامی، ماهواره‌ای و هسته‌ای گران‌قیمت فرانسه را می‌خرند... كارشكني فرانسه در مذاكرات ژنو بيش از آنكه به دغدغه‌هاي هسته‌اي مربوط شود در راستاي منافع اقتصادي اين كشور، و یک "اشتباه تاریخی" بوده است.»

*** انگلیس؛ سردرگمی از "یکی به نعل و یکی به میخ" زدن

با پررنگ شدن بازیگری ضدّ ایرانی فرانسه، نقش انگلیس اندکی خنثی و به حاشیه رانده شد. "اوباما" و "دیوید کامرون" در گفتگوی تلفنی روز چهارشنبه 13 نوامبر 2013 (22 آبان) یکدیگر از مذاکره هسته‌ای با ایران حمایت کردند. ولی مقامات لندن که در دل خود دچار دو دستگی‌های عمیق در رابطه با برقراری مناسبات با ایران هستند، طی ده روزی که گذشت، فعالیت‌های به اصطلاح "جلب اعتماد" را همزمان با پافشاری بر تهدید و تحریم پیش بردند!

سخنگوی دولت انگلیس روز دوشنبه 11 نوامبر 2013 (20 آبان) اعلام کرد این کشور می‌خواهد روابط دیپلماتیک خود را با ایران از سر بگیرد، لذا پس از دو سال وقفه، "آجای شارما" (Ajay Sharma) کاردار غیرمقیم انگلیس در تهران را بدین منظور معرفی کرد.

متقابلاً وزارت امور خارجه کشورمان نیز در پی دیدارهای برگزار شده بین مسئولان وزارت امور خارجه‌های دو کشور در نیویورک و ژنو، کاردار ترددی ایران در کشور انگلستان را آقای "محمدحسن حبیب‌اله زاده" تعیین و به طرف انگلیسی معرفی کرد. به نقل از سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان، حبیب‌اله زاده قرار است در آینده‌ای نزدیک به منظور بررسی وضعیت اموال و اماکن جمهوری اسلامی ایران در انگلستان و هم‌چنین بهینه‌سازی فعالیت جاری بخش کنسولی سفارت جمهوری اسلامی ایران در لندن، عازم این کشور شود.

با وجود این اقدام، که به ظاهر در راستای همبستگی و شکستن دیوارهای بی‌اعتمادی صورت گرفت، "دیوید کامرون" نخست‌وزیر انگلیس، ضمن تأکید بر اهمیت روابط انگلستان با کشورهای عربی گفت:

«ما به‌اتفاق هم‌پیمانان، این خط‌مشی و سیاست را در قبال ایران در پیش گرفتیم که از سیاست دوگانه‌ای استفاده کنیم، یعنی هم فشار را افزایش داده‌ایم (از طریق شدیدترین تحریم‌های تاریخی) و هم مذاکرات سیاسی جدّی را با ایران در پیش گرفته‌ایم، البته اگر ایران واقعاً برای این مسئله آمادگی داشته باشد.»

وی در ادامه بیان می‌کند که «اگرچه اوضاع درباره ایران کمی بهتر شده اما تحریم‌ها به قوت خود باقی است و هرگز این شبهه را برای کسی قابل‌تصور هم نمی‌کنیم که این تحریم‌ها کاهش یابند.»

خبر پراهمیت و قابل‌تأمل دیگری که روز سه شنبه 12 نوامبر 2013 (21 آبان) منتشر شد، این بود که "جان ساورز" (John Sawers) رئیس سرویس اطلاعاتی دولت انگلیس، رسماً اعلام کرد که علیه ایران جاسوسی می‌کند:

«دلیل اینکه ایران به پای میز مذاکرات بازگشت به خاطر تأثیر تحریم‌ها بوده و ما نقش مهمی در نظارت بر اجرای این تحریم‌ها و جلوگیری از دور زدن تحریم‌ها توسط ایران داشته‌ایم... ما متخصصان زیادی در مسائل ایران در سازمان‌های اطلاعاتی [جاسوسی] و به ویژه "ام‌آی‌۶" (MI6) داریم و این تخصص‌ها در دسترس دولتمردان است تا بهتر بتوانند آنچه را که در عرصه پیچیده سیاست ایران و از جمله در روابط میان رهبری، رئیس‌جمهوری، سپاه پاسداران و دیگر نهادها روی می‌دهد بهتر درک کنند.»

*** چین: راضی و امیدوار

دولت پکن در این ده روز مطالبی را عنوان کرد که نشان می‌داد چین از نشست قبلی 5+1 با ایران راضی بوده است. هرچند مقامات چینی، مسأله هسته‌ای ایران را پیچیده و حساس خواندند اما «شین شیائوین» سفیر چین در تهران، بر اراده جمهوری اسلامی ایران در پیگیری حقوق مسلّم خود در مذاکرات آینده با اعضای گروه 1+5 تأکید کرد.

*** روسیه: مثبت‌اندیشی در حرف و همکاری در عمل

"علی اکبر صالحی" رئیس سازمان انرژی اتمی روز چهارشنبه 13 نوامبر 2013 (22 آبان) گفت بر اساس دستور دکتر روحانی رئیس جمهور، برای ساخت نیروگاه‌های جدید هسته‌ای در حال مذاکره با روسیه هستیم: «روس‌ها آمادگی خود را اعلام کردند که ما نیروگاه هسته‌ای تا 4 هزار مگاوات بسازیم و امیدواریم ابتدای سال 1393 بتوانیم کلنگ دومین نیروگاه را به زمین بزنیم که این نیروگاه همراه با آب شیرین‌کن خواهد بود.»

این خبر نشان می‌دهد روسیه فارغ از جوسازی‌ها و کنش‌های منفی که در این ده روز برای القای بی‌فایدگی مذاکرات هسته‌ای در سطوح رسانه‌ای تا دولتی 5+1 صورت گرفت، نسبت به حقوق هسته‌ای ایران آگاه و تأییدکننده است.

*** آمریکا؛ مستکبری که "فعلاً" خود را کنترل می‌کند

در این ده روز اظهارات ضدّ و نقیض دولت آمریکا، مقامات و سران واشنگتن گاهی خوش‌بینانه و ظاهراً از در تفاهم، اما اغلب خصمانه و طبق روال همیشه از نگاه مستکبرانه بود. به طور مثال:

از یک طرف یک مقام دولت آمریکا می‌گوید ایران و قدرت‌های بزرگ در مناقشه اتمی به یک توافق اولیه نزدیک شده‌اند. دیگر مقام ارشد مسئول دولت آمریکا که نخواسته نامش فاش شود روز جمعه ۱۵ نوامبر (۲۴ آبان) به خبرنگاران گفت:

«در مذاکرات آینده ژنو، دستیابی به یک توافق کاملاً ممکن است. من مطمئن نیستم بتوانیم به توافق برسیم اما فکر می‌کنم این مسئله امکان‌پذیر است. البته همچنان موارد اختلافی وجود دارد که باید درباره آن‌ها گفت‌وگو کرد.»

"جان کری" وزیر امور خارجه آمریکا از اعضای کنگره خواسته که برای اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران عجله به خرج ندهند. وی تاکید می‌کند تشدید تحریم‌ها از سوی کنگره می‌تواند اعتماد حاکم بر مذاکرات ژنو را خدشه‌دار کند و آن را به شکست بکشاند.

از طرف دیگر در آن روی سکه، "باراک اوباما" رئیس جمهور آمریکا متکبّرانه و صرفاً به صورت ادعا تکرار می‌کند کهجامعه بین‌الملل باید اطمینان یابد ایران نمی‌خواهد به سمت تولید بمب اتمی گام بردارد؛ ما ساختار اصلی تحریم‌ها را کاملاً حفظ می‌کنیم.

پس از اینکه بحث بر سر کارشکنی فرانسه داغ شد، همین فرد یعنی "جان کری" حتی ایران را مقصر عدم توافقات دانست و گفت:

«نمايندگان ايران در نشست ژنو از گفتگو درباره توافقي گسترده‌تر براي کاستن از نگراني‌هاي غرب درباره فعاليت‌هاي هسته‌اي اجتناب کردند.»

با اینکه سران کاخ سفید به خوبی می‌دانند که تصویب تحریم‌های تازه در مجلس سنای ایالات متحده، احتمال دستیابی به توافق را بسیار کاهش می‌دهد، اما باز هم بر طبل گزینه نظامی ای که ظاهراً همیشه روی میز است (!)، می‌کوبند.

اکنون قریب به اکثریت صاحبنظران آمریکایی بر این باورند که پرونده هسته‌ای ایران در واقع با سایر رئوس سیاست خارجی آمریکا ارتباط مستقیم دارد. در مسئلۀ هسته‌ای، چالش موجود، تنها برنامۀ هسته‌ای ایران، غنی‌سازی و یا حتی در بدترین سناریو، سلاح هسته‌ای نیست. بلکه مسئلۀ اصلی فقدان اعتماد دوجانبه در سطح منطقه‌ای و جهانی است.

علت اینکه مسئله حقّ هسته‌ای ایران تا این اندازه برجسته می‌شود، این است که غرب باید برای همیشه فراموش کند که بتواند نقش قدرتمند جمهوری اسلامی ایران در منطقه را نادیده بگیرد یا درصدد تضعیف آن بربیاید.

توافق در مسئله هسته‌ای در قسمت دوم از سریال مذاکرات ژنو 2013، مقدمه‌ای است برای رسیدن به توافق با ایران در بحران‌های حساس عراق، سوریه، لبنان و فلسطین.

گزارش از: طاهری

انتهای پیام/