این قصه تکراری در بسیاری از ایام سال در شهر قم قابل مشاهده است و بسیاری از زائران به دلیل کمبود اماکن اقامتی، رفتن را بر ماندن و بهره‌مندی از آثار معنوی شهر کریمه ترجیح می‌دهند.

اکنون حدود 49 هتل و هتل آپارتمان، 42 مهمان‌پذیر و 110 منزل استیجاری دارای مجوز برای اقامت زائران در قم وجود دارد که در مجموع 7 هزار و 500 تخت در استان ایجاد کردند. بخش‌های اقامتی شامل چهار هتل چهار ستاره است و بخش‌های دیگر هتل‌های سه ستاره، دو ستاره و یک ستاره و مهمان‌پذیر هستند که خدماتی به زائران ارائه می‌دهند.

به گفته عیسی رضایی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم 60 واحد اقامتی در حال احداث در استان وجود دارد که از پیشرفت فیزیکی بین 20 تا 90 درصد برخوردار هستند و اگر تا دو سال دیگر این واحدها راه‌اندازی شوند حدود 3 هزار تخت به تخت‌های اقامتی استان اضافه می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: اگر بانک‌ها همراهی لازم را داشته باشند و مسئولان تسهیلات گردشگری پرداخت کنند تا پایان برنامه پنجم توسعه مجموعه اقامتی استان ظرفیت 12 هزار تخت را به خود اختصاص می‌دهد.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم می‌گوید: سالانه حدود 20 میلیون نفر وارد شهر قم می‌شوند، ولی تعداد اقامتگاه‌ها پاسخگوی نیاز زائران استان نیست که وجود بیش از 500 منزل استیجاری غیر مجاز نشاندهنده ضعف در ظرفیت‌ها است.

اوج ورود زائران به قم در مناسبت‌های خاص

استان قم در مناسبت‌های مختلف مانند وفات و ولادت ائمه اطهار(ع) و دهه کرامت میزبان زائرانی از اقصی نقاط داخل و خارج کشور است. با توجه به اینکه تعداد مکان‌های اقامتی پاسخگوی نیازهای زائران استان نیست، انجام اقداماتی برای خدمت‌رسانی به زائران و جلوگیری از سوء استفاده افراد در زمینه راه‌اندازی واحدهای غیرمجاز ضروری است.

محسن محرری معاون هماهنگی امور زائران استانداری قم تصریح می‌کند: در ایام خاص ستاد تسهیلات و کمیته اسکان زائران تشکیل می‌شود تا ظرفیت‌های جدیدی به این ظرفیت‌ها اضافه شود که بخشی مربوط به آموزش و پرورش است و مدارس برای اسکان زائران در نظر گرفته می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: حسینیه‌ها، امامزاده‌ها و سالن‌های ورزشی از ظرفیت‌های دیگر در نظر گرفته شده برای اسکان زائران در مواقع خاص است. ظرفیت برخی بوستان‌ها از بخش‌های دیگر بوده که برای اسکان موقت و نصب چادر استفاده می‌شود.

معاون هماهنگی امور زائران استانداری قم با اشاره به آمار اسکان زائران در ایام نوروز می‌گوید: در ایام نوروز 90 هزار نفر اقامت داشتیم که در هتل‌ها، مهمان‌پذیرها، منازل استیجاری، مدارس، حسینیه‌ها و بوستان‌ها اسکان پیدا کردند.

رضایی می‌گوید: با گذر زمان بحث سفر و گردشگری روز به روز رونق بیشتری پیدا می‌کند بنابراین در این بخش نمی‌توان پیش‌بینی کرد که پس از برنامه توسعه پنج ساله مکان‌های اقامتی استان پاسخگوی نیازهای زائران است.

جذب سرمایه‌گذاران اقامتی در قم

قم از ظرفیت جذب توریست فراوانی برخوردار بوده و به طور عمده مقصد نخست زائران عراقی قم است و برخی زائران از این شهر برای زیارت به مشهد، برخی برای تفریح به استان‌های شمالی و برخی برای بازدید از اماکن تاریخی به شیراز می‌روند، بنابراین سرمایه‌‌گذاری در بخش اقامتی استان دارای توجیه اقتصادی است و درآمد خوبی نصیب سرمایه‌گذاران می‌کند.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم از سرمایه‌گذاران خارجی دعوت کرد تا در بخش‌هایی مانند هتل، هتل آپارتمان،‌ مجتمع‌های توریستی و تفریحی به سرمایه‌گذاری بپردازند.

محرری با اشاره به تشکیل کمیته سرمایه‌گذاری خاص اقامت در معاونت امور زائران با حضور نمایندگان شهرداری، اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، آستانه و اداره کل دارایی می‌گوید: در بحث جذب سرمایه‌گذاری تلاش می‌کنیم تا در واقع فرآیندهای سرمایه‌گذاری در حوزه اقامت را آسان کنیم.

کمیسیون ویژه‌ای در شورای شهر برای روان‌سازی اسکان و اقامت زائران تشکیل شده و در بلوار پیامبر اعظم(ص) کاربری‌هایی برای هتل اقامتی مشخص شده تا به تدریج سرمایه‌گذاران در حوزه اقامت سرمایه‌گذاری کنند.

سرمایه‌گذاری اقامتی در قم دارای توجیه اقتصادی است

با توجه به اینکه تعداد زائران استان قم روز به روز افزایش پیدا می‌کند بنابراین باید تمهیداتی برای سرعت‌بخشی به احداث اماکن اقامتی در استان اندیشیده شود. محرری می‌گوید: اکنون بخشی از فعالیت‌ها به پیگیری سرعت بخشیدن به پروژه‌های نیمه تمام قم اختصاص پیدا کرده است تا پروژه‌های نیمه تمام این بخش شامل هتل پنج ستاره، هتل آپارتمان و مهمان‌پذیر تکمیل شود.

رشد زائر نسبت به رشد اماکن اقامتی بیشتر است و این فاصله همچنان وجود دارد بنابراین سرمایه گذاری در این بخش فرصت مطلوبی بوده و دارای توجیه اقتصادی است.

به گفته معاون هماهنگی امور زائران استانداری قم اگر فرودگاه در سال آینده راه‌اندازی شود، به طور مجدد افزایش قابل توجهی را در سفر زائران به قم شاهد خواهیم بود که این امر توجیه اقتصادی سرمایه گذاری در بخش اقامتی را بالاتر می‌برد.

چادرزنی زائران در حاشیه خیابان‌ها

برخی اوقات به ویژه در ایامی که ورود زائران به قم به اوج می‌رسد، چادرهایی در حاشیه خیابان‌ها یا بوستان‌ها به چشم می‌خورد. رضایی در این خصوص می‌گوید: اکنون مسافران در بستر رودخانه اقدام چادر زنی نمی‌کنند، زیرا بستر رودخانه به پارکینگ تبدیل شده، بنابراین زائران در هتل، هتل آپارتمان‌ها، مهمان‌پذیرها و منازل استیجاری مستقر می‌شوند.

وی عنوان می‌دارد: اگر ایام خاص مانند ولادت یا وفات ائمه اطهار(ع) باشد، از ظرفیت‌های دیگر مانند حسینیه‌ها، ‌اماکن عمومی، تاسیسات ورزشی و برخی بوستان‌ها در ایام تابستان استفاده می‌کنیم.

محرری هم با بیان اینکه چادرزنی در اطراف حرم کنترل شده است تصریح می‌کند: چادزنی در این محدوده نسبت به سال گذشته کاهش پیدا کرده و در محدوده‌های بلوار زائر، رودخانه و اطراف حرم به طور کامل کنترل شده است.

وی ادامه می‌دهد: زائران برخی اوقات از ساعت 12 شب به بعد چادر می‌زنند که پلیس صبح زود آنها را به مکان‌های دیگر هدایت می‌کند، ولی باید در نظر داشت تا زمانی که مشکل اقامت را حل نکنیم این مسئله کم و بیش وجود دارد.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم با اشاره به احداث کمپینگ‌هایی برای اسکان زائران می‌گوید: دو کمپینگ در حال احداث است که یکی از آنها در امامزاده شاه جمال واقع در سه راهی خرمشهر و دیگری در امامزاده غریب نزدیک جمکران است که 30 درصد کار انجام شده است.

وی می‌گوید: با تکمیل این کمپینگ‌ها زائرانی که خواستار اسکان در چادر هستند، در این کمپینگ‌ها ساماندهی می‌شوند.

این کمپینگ‌ها دارای کاربری اقامتی، رستوران، نمازخانه، سرویس بهداشتی و... هستند و در صورت تامین اعتبار تا پایان امسال به بهره‌برداری می‌رسد.

زیرساخت‌های لازم برای افزایش ماندگاری زائران

لازم است زیرساخت‌های لازم در زمینه بحث‌های تفریحی، توریستی و سرگرمی برای زائران ایجاد شود تا مدت ماندگاری مسافر افزایش پیدا کند؛ به گفته رضایی احداث مکان‌هایی مانند پارک آبی در دستور کار قرار گرفته که پیش‌بینی می‌شود تا تابستان سال آینده به بهره‌برداری برسد.

مجتمع‌های بزرگ، بازارها و مراکز پذیرایی سبب افزایش ماندگاری زائران می‌شود بنابراین این زیرساخت‌ها باید به صورت متوازن رشد کنند، ولی در کنار همه اینها افزایش مدت ماندگاری زائر به مکان اقامتی مناسب نیاز دارد تا از سوء استفاده افراد و رشد منازل استیجاری غیرمجاز جلوگیری شود./ز

گزارش: ایمن‌السادات موسوی‌نژاد