مصاحبه آیت‌الله‌هاشمی با فاینشنال‌تایمز/
محتاج به انرژی هسته‌ای هستیم/به عربستان مي‌روم/بدون آمریکا کار پیش نمی‌رود/اسرائيل در مقابل ايران خيلي كوچك است
بعد از جنگ چون عربستان به نفع صدام در جنگ شركت داشت، يعني پشتيباني مالي مي‌كرد، يك ملاقات كه من با آقاي اميرعبدالله در سنگال كردم، همه يخ‌ها با توضيحاتي كه به ايشان دادم، آب شد.
به گزارش حوزه احزاب باشگاه خبرنگاران؛ آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در مصاحبه با روزنامه فاینشنال تایمز اظهار داشت: مردم ايران در انتخابات نشان دادند با همه دنيا روابط خوب مي‌خواهند.
متن کامل مصاحبه رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام با با لیونل باربر، سردبیر ارشد و رولا خَلَف، دبیر سرویس خاورمیانه روزنامه فاینشنال تایمز بدین شرح است:
O مي‌خواستم شخصاً از شما تشكر كنم كه اين وقت را براي ما گذاشتيد. اين براي من موقعيت خاصي است كه شما را ببينم و اولين بار است كه به ايران مي‌آيم. خيلي وقت بود كه مي‌خواستم به ايران بيايم و خوشحالم كه در اين زمان خوب آمدم.
• من هم به شما خوش‌آمد مي‌گويم و حالا كه آمديد يك مقدار بيشتر بمانيد و خوب ايران را ببينيد.
O سعي مي‌كنم. به عنوان سؤال اول مي‌خواهم از شما بپرسم كه چرا الان ايران به اين موافقتنامه موقت با قدرت‌هاي جهاني رسيده است؟ آيا اين نشان مي‌دهد كه الان علاقه براي ارتباط با غرب وجود دارد؟
• فكر مي‌كنم مقدار زيادي تحت تأثير خواست مردم است و مردم در انتخابات نشان دادند كه چنين چيزي را مي‌خواهند.
O آيا مردم ايران روابط بهتري با غرب مي‌خواهند؟
• با همه دنيا روابط خوب مي‌خواهند.
O مردم ايران و جمهوري اسلامي در مورد برنامه هسته‌اي چه خواسته‌ها و آرزوهايي دارند؟
• از انرژي هسته‌اي ما استفاده صلح‌آميز مي‌خواهيم. دانش هسته‌اي مي‌تواند آثار زيادي بر زندگي انسان‌ها و در پيشرفت هر كشوري داشته باشد. طبعاً ما هم چون سرمايه علمي‌اش را داريم، محتاج به اين كار هستيم.
O چرا اين موافقتنامه موقت كه الان به دست آمده، قبلاً به دست نمي‌آمد؟
• يك مقدار به مسائل داخلي ما مربوط مي‌شد و يك مقدار هم طرف‌هاي ما تمايل به انحصار دارند.
O اين مسائل داخلي كه شما اشاره كرديد، چه چيزهايي بودند؟
• بالاخره مردم تشخيص دادند اين سبكي كه دارد كشور اداره مي‌شود، به نفعشان نيست.
O آيا منظور شما سياست‌هاي اقتصادي و اشتباهاتي است كه در سياست‌هاي اقتصادي قبلي بود؟
• از هر جهت.
O همان‌طور كه شما مي‌دانيد با اين موافقتنامه موقت مخالفت وجود دارد. عربستان سعودي و كشورهاي حوزه خليج فارس و كنگره آمريكا مخالف هستند. چگونه دولت ايران مي‌تواند اين طرف‌ها را نسبت به اين توافق‌نامه متقاعد كند؟
• البته در خود ايران هم مخالفيني وجود دارند. كارهاي مهم طبعاً مخالف دارد و بايد مخالفين را يا قانع كرد و يا به هر حال مخالفت را تحمل كرد.
O مخالفتي كه در داخل ايران وجود دارد، آيا ممكن است خطري را متوجه اين قرارداد موقت كند؟
• نه. چون رهبري هم تأييد كردند، مخالفين ديگر پناهي ندارند كه مخالفت كنند.
O چقدر سخت خواهد بود كه ايران و كشورهاي 1+5 به يك موافقتنامه جامع برسند؟
• فكر مي‌كنم مرحله اول مشكل تر بود. اين خط شكني بود. مرحله دوم روي روال كار مي‌شود. از طرف ما مانع ايجاد نمي‌شود. چون ما حسن نيت داريم. ولي نمي‌توانيم ته دل ديگران را بخوانم و نمي‌فهمم ديگران در قلبشان چه مي‌گذرد. از طرف ما كار روان است.
O آيا شما فكر مي‌كنيد كه يك قرارداد دائمي بايد تا يك سال آينده به دست بيايد؟
• طبعاً تا شش ماه مهلت قرارداد است و شش ماه دوم هم براي آن كار كافي است.
O جالب است كه شما اين‌طور فكر مي‌كنيد كه به دست آوردن موافقتنامه دائمي و جامع راحت از موافقتنامه موقت است. چون در غرب برعكس است و همه فكر مي‌كنند بر سر موافقتنامه موقت راحت‌تر از موافقتنامه جامع به توافق رسيدند.
• من گفتم كه خط‌شكني مشكل تر بوده است. شما ديديد كه آقاي اوباما مواجه با چه مشكلاتي در آنجا شد و ما هم بي‌مشكل نبوديم.
O اين خط‌شكني كه مي‌گوييد در واقع شكستن ساختار تحريم‌ها بوده يا صحبت كردن با آمريكايي‌ها بود؟ منظور شما اينهاست؟
• بله. يك قسمتش همين جا بود. چون مذاكره با آمريكا يك تابو بود و اين تابو آسان نمي‌شكست و بدون آمريكا هم نمي‌شد اين كار پيش برود.
O عوامل خيلي مهم براي ايران در يك قرارداد دائمي چه خواهد بود؟ ايران چه انتظاراتي دارد؟
• بالاخره ما انتظار داريم كه با همه دنيا ارتباطات مناسب داشته باشيم. ايران ظرفيت بسيار بالايي براي توسعه دارد و از اين ظرفيت استفاده كنيم و نيروهايي كه در داخل تربيت شدند، بتوانند كار كنند و خيلي چيزهاي ديگر كه در حالت روابط طبيعي به دست مي‌آيد.
O دوست دارم با شما راجع به اقتصاد صحبت كنم، ولي باز هم مي‌خواهم بپرسم كه در يك قرارداد دائمي چه محدوديت‌هايي براي ايران قابل قبول خواهد بود در مورد اينكه چه تعداد سانترفيوژر براي ايران قابل قبول است كه داشته باشد و چه ميزاني از غني‌سازي را مي‌تواند داشته باشد؟
• محدوديت‌هايي كه در قوانين بين‌المللي براي همه كشورها وضع شده، براي ما هم قابل قبول است. عهدنامه عدم گسترش سلاح هسته‌اي كه مورد احترام همه دولت‌ها و ملت‌هاست، از نظر ما هم قابل قبول است و بيشتر از آن هر چه باشد، تحميلي است.
O پس با اين حساب كشورهايي كه خواستار اين هستند كه برنامه هسته‌اي ايران كلاً از بين برود، از اين مسئله نااميد خواهند شد؟
• الان هم نااميد هستند. براي اينكه ايران عملاً و فني داراي اين تكنولوژي است. دانش را نمي‌شود از يك جامعه گرفت.
O پس با اين حساب ايران بر چرخه هسته‌اي توافق پيدا كرده است؟
• بله. ما مي‌توانيم الان خودمان هم نيروگاه بسازيم و هم سوختش را تأمين كنيم و هم مي‌توانيم از منافع پزشكي و زراعتي و خيلي چيزهاي ديگر آن استفاده كنيم.
O اگر مي‌خواستيد بمب بسازيد، آيا دانش آن را داشتيد؟
• ما در فكرش نبوديم. بالاخره آن دانش، دانش مستقلي است و ما در اين زمينه كار نمي‌كرديم.
O شما چگونه كشورهاي مهمي مثل عربستان سعودي را متقاعد مي‌كنيد كه هدف شما صلح‌آميز است؟ چگونه مي‌خواهيد با كشوري مثل عربستان سعودي روابطتان را بهبود بخشيد؟
• ما يك تجربه خيلي خوبي در اين زمينه داريم. بعد از جنگ چون عربستان به نفع صدام در جنگ شركت داشت، يعني پشتيباني مالي مي‌كرد، يك ملاقات كه من با آقاي اميرعبدالله در سنگال كردم، همه يخ‌ها با توضيحاتي كه به ايشان دادم، آب شد.
O شما يكي از شخصيت‌هايي در ايران هستيد كه جهان شناخته شده‌ايد كه روابط بهتر با عربستان مي‌خواهيد. متوجه شدم كه شما حتي مي‌خواستيد به عربستان سفر كنيد كه اين كار را انجام بدهيد. چرا اين اتفاق نيفتاد؟
• براي اينكه احتياج به مقدماتي دارد. ما بايد اينجا تصميم بگيريم كه در مذاكرات بُرد- بُرد چه چيزي را معامله مي‌كنيم.
O آيا امكان دارد كه دولت ايران يا از طريق شما يا از طريق خود دولت به عربستان سعودي براي بهبود روابط پيشقدم شود؟
• بله. من هم حاضرم و آنها هم از من استقبال مي‌كنند.
O عربستان از شما استقبال مي‌كند؟ تاريخي را داريم؟
• تاريخ را تعيين نكرديم.
O برنامه‌‌هاي شما چه خواهد بود. يعني كارهاي شما در آنجا چه خواهد بود؟
• من مي‌خواهم اطمينان بدهم كه دوستي با ايران به نفع منطقه و هر دو كشور است.
O اگر ايران كشورهاي منطقه و همسايه‌هايش را متقاعد كند كه برنامه هسته‌اي ايران صلح‌آميز هست، آيا اين شامل رفتار ايران در منطقه در رابطه با گروه‌هايي كه به ايران نزديك هستند مثل حزب‌الله، هم خواهد شد؟
• حتماً چنين خواهد بود. چون ما اصلاً بكارگيري سلاح هسته‌اي را يك اقدام ضدبشري و ضدانساني مي‌دانيم.
O در مورد مناقشه‌اي كه در سوريه هست، آيا ايران مي‌تواند نقش سازنده‌اي ايفا كند براي اينكه آن مناقشه خاتمه پيدا كند؟
• بهتر از ايني كه هست، مي‌توانيم نقش ايفا كنيم.
O در حال حاضر مستشارهاي نظامي ايران در داخل سوريه هستند و به دولت بشار اسد كمك مي‌كنند.
• خود سوريه مستشار به اندازه كافي دارد.
O فكر مي‌كنيد براي اينكه مناقشه خاتمه پيدا كند، ضرورت دارد كه دولت دست آقاي بشار اسد نباشد؟
• اگر مردمش بپذيرند، مانعي ندارد. بايد مردم بپذيرند. اين حق ما نيست كه دخالت كنيم.
O شما يكي از ستون‌هاي انقلاب اسلامي بوديد، مسير را چگونه مي‌بينيد؟ الان مسير بعد از 35 سال از انقلاب در كجا قرار دارد؟
• من فكر مي‌كنم اگر بر اين مبنايي كه افكار عمومي ما الان شكل گرفته، كار ادامه پيدا كند، انقلاب روزهاي بسيار خوبي در پيش خواهد داشت.
O خانواده شما در طول دولت گذشته مورد هتك قرار گرفتند، چطور شما با تمام اهميتي كه داريد، اين اتفاق براي شما افتاده و اين را چگونه براي بقيه مردم توضيح مي‌دهيد؟
• اين وضع براي اكثر مردم بود و من هم در مشكلات مردم شريك هستم.
O خيلي سخاوتمندانه اين كار را كرديد؟
• ما يك مَثَلي داريم كه مي‌گوييم وقتي بليه عمومي پيدا كرد، شيرين مي‌شود.
O چرا در امسال تصميم گرفتيد كه براي رياست جمهوري شركت كنيد؟
• امسال براي اينكه كشور به جايي رسيده بود كه مردم از من اين خواسته را داشتند و فكر مي‌كردند كه شايد من بتوانم كاري كنم. من هم به اميد اينكه راه نجاتي باز كنم، پذيرفتم و بدخواهان نگذاشتند.
O خيلي نااميد شديد وقتي كه جلوي شما براي انتخابات رياست جمهوري گرفته شد؟
• اصلاً. براي اينكه فكر كردم آنچه كه اصل است، افكار مردم است و افكار مردم راه خودش را باز مي‌كند. مردم ما خيلي سياسي و خيلي در صحنه هستند.
O چقدر وضع اقتصاد از نظر شما بد است؟ با توجه به اينكه تورم در سه سال گذشته 4 برابر شده و ركود وجود دارد و بيكاري وجود دارد. آيا دولت برنامه منسجمي براي بهبود اقتصاد دارد يا خير؟
• بايد ببينيم بودجه‌اي كه دولت به مجلس مي‌دهد، چه راهكارهايي در آن هست؟
O شما چه راهكارهايي را فكر مي‌كنيد بايد در آن باشد؟ چون خود شما براي اقتصاد برنامه داشتيد.
• اولين راهكار هميني بود كه در گام اول هسته‌اي برداشته شد. من هم سابقاً وقتي كه رئيس جمهور شدم، اولين گام اين بود كه قطعنامه 598 را پذيرفتم و راه را براي همكاري جهاني باز كردم. البته عوامل زيادي هم هست كه داخلي است.
O فكر مي‌كنيد چه اقدامات عملي ديگري در اقتصاد بايد برداشته شود؟
• ما زيربناهاي زيادي داريم كه بايد تكميل شود. در زمان دولت من شروع شده و هنوز ناتمام است.
O اگر فرض كنيم كه تحريم‌ها به شكل متداوم برداشته و يا كم شود، پيام شما براي سرمايه‌گذاران خارجي چيست؟
• در درجه اول از ايراني‌هايي استقبال مي‌كنيم كه در خارج هستند و در درجه بعد از هر كس كه مايل است در ايران سرمايه‌گذاري كند.
O فكر مي‌كنيد كدام بخش‌ها خيلي جذابيت دارند براي سرمايه‌گذاران خارجي و براي ايران مهم هستند؟
• در صنايع زيربنايي و روبنايي نفت و گاز و به خصوص پتروشيمي. در صنايع ريلي كه ما با اين خاك وسيع ميدان وسيعي داريم. در صنايع هوايي و خيلي چيزهاي ديگر، كشتي سازي و بندرسازي هم مي‌توانند. البته ما الان همه اينها را بلد هستيم و سرمايه‌گذاران خارجي هم پول بيشتري و هم تكنولوژي‌هاي پيشرفته تر دارند.
O فكر مي‌كنيد سرمايه‌گذارها مي‌توانند الان مطمئن باشند كه خطر جنگ از بين رفته و اين قرارداد موقت، يك قرارداد دائم خواهد بود؟
• فكر مي‌كنم با اين محاسبات عقلاني و سياسي كه مخصوصاً دولت اوباما نشان دادند، چنين روزي دور از انتظار نيست.
O شما در مورد سروصداهايي كه از اسرائيل مي‌آيد، نگران نيستيد؟
• اسرائيل در مقابل ايران خيلي كوچك است. ماهي كوچولو، ماهي بزرگ را نمي‌خورد.
O مطمئناً خيلي خوشحال مي‌شوند كه اين گونه شما توصيفشان مي‌كنيد.
• ما هم دلمان نمي‌خواهد كه بدحال شوند.
O پس از نظر شما فقط سروصداست؟
• بله. كار ديگري از آنها برنمي‌آيد. زورش به حزب‌الله محدود لبنان نرسيد.
O شما فكر مي‌كنيد كه آقاي روحاني حمايت رهبري را در قراردادي كه بسته شد، در مذاكرات هسته‌اي دارند يا اينكه يك مقدار اينجا الان موافقتي وجود دارد ولي اين احتمال ممكن است وجود داشته باشد كه مداوم نباشد و تداوم نداشته باشد؟
• اگر معلوم شود كه به نفع كشور دارد تمام مي‌شود، دليلي ندارد كه رهبري حمايت نكنند. ايشان بيش از همه دلشان مي‌خواهد كه ايران آزاد، آباد و پيشرفته باشد.
O حمايت شما از آقاي روحاني در واقع در پيروزي ايشان تعيين‌كننده بود. آيا ايشان پيش شما براي اينكه به ايشان بگوييد چه كاري بكنند، مي‌آيند، براي اينكه مشورت بدهيد؟
• رفاقت من با ايشان پيش از اينها بوده است. از زمان مجلس، جنگ، مركز تحقيقات و تا امروز همان روابط برقرار است و ايشان عضو مجمع هستند و در جلسات مجمع و كميسيون‌ها مي‌آيند و اگر هم نيازي داشته باشند، با من مشورت مي‌كنند.
O فكر مي‌كنيد اين صد روز اول ايشان چطور بوده است؟
• در مسائل خارجي اين صد روز ختم به خير شد. انشاءالله در داخل همين اتفاق بيفتد.
O در مورد صد روز آينده فكر مي‌كنيد مي‌شود اقتصاد را بهبود بخشيد؟
• آثار مثبتش را مي‌توانيم ببينيم. ولي خرابي‌ها خيلي بيش از اينهاست كه در صد روز بتوانيم جبران كنيم، البته حركت رو به رشد خواهد بود.
من فكر مي‌كنم به صورت آرام، ما در يكي، دو سال آينده وضع كشور را طبيعي كنيم.
O فكر مي‌كنيد چقدر از ميلياردها دلاري كه خارج از ايران بلوكه شد، مي‌تواند در يكي دو سال آينده به ايران برگردد.
• من الان عدد روشني را درنظر ندارم. مي‌دانم در چين، ژاپن، هند و بعضي جاهاي دگر خيلي پول داريم. در بانك‌هاي غربي هم داريم. عمدتاً معاملات آينده است كه اگر نفتمان را به طور طبيعي بفروشيم و گاز را بتوانيم خوب بفروشيم و صادرات برقمان را توسعه بدهيم كه همه اينها را مي‌توانيم، وضع خيلي عوض شود.
O در مورد مناقشه بين شيعيان و سني‌ها به طور مثال در سوريه، آيا ما شاهد يك درگيري تاريخي هستيم كه ممكن است مدت‌هاي طولاني ادامه داشته باشد؟ چگونه مي‌تواند يك آشتي صورت بگيرد؟
• متأسفانه الان همين‌گونه است كه شما مي‌گوييد. ولي راه حلش را من سابقاً به پادشاه عربستان گفتم و آن اين بود كه كميسيون علمايي از علماي فرق اسلامي تشكيل شود و مباني ديني را مرجعيت كنند كه عوام هم مخالفت نكنند. سخت نيست اگر بخواهيم كار كنيم. ولي آن كميسيون اجرا نشد.
O فكر مي‌كنيد اين اتفاقي كه افتاده، بخشي به خاطر آنچه كه به عنوان بيداري عرب گفته مي‌شود، نيست؟
• قبل از اين بوده است. اين اختلافات هميشه بود. به طور كلي يك انحراف بزرگ از اسلام و قرآن است. قرآن همه اديان را دعوت مي‌كند، مثل مسيحي‌ها، كليمي‌ها و مجوس و حتي صاببين را دعوت مي‌كند كه بياييد روي مشتركات ديني خود كار كنيد. منطق ما اين است. منتها متعصب‌هاي جاهل راه ديگري مي‌روند.
O فكر مي‌كنيد چگونه براي اين درگيري راه‌حلي پيدا شود؟ آيا توافق بين اسرائيلي‌ها و فلسطيني‌ها مي‌تواند كمك كند؟
• من سالها پيش يك راه‌حل را پيشنهاد كردم كه نتيجه نداد. آن اين بود كه يك افكارسنجي از همه فلسطيني‌هاي موجود در خود فلسطين يا آواره و يهودي‌هاي موجود در فلسطين شود و نتيجه افكار عمومي را همه بپذيرند. اگر اين اتفاق بيفتد، فلسطين در صلح زندگي مي‌كند.
O در مورد انقلاب‌هايي كه در خاورميانه اتفاق افتاد، آيا با عواقبش ممكن است يك يا دو دهه منطقه درگير باشد؟
• اگر همان‌طور كه عامه مردم انقلاب كردند، افكار عمومي حاكم بر هر كشوري بود و ميدان به تروريست‌ها داده نمي‌شد و تندروها را ميدان‌دار نمي‌كردند، خيلي زودتر همه چيز آرام مي‌گرفت و مردم به حاكميت مي‌رسيدند. ولي نقش مخرّب را گروه‌هاي تروريستي دارند و كار كردن با آنها بسيار سخت است.
O منظور شما كدام گروه‌هاي تروريستي است؟
• چه آنهايي كه فكر تروريستي دارند و مي‌خواهند فكر ديگران را ترور كنند و چه آنهايي كه در عمل حتي خودشان را منفجر مي‌كنند كه ديگران را بكشند. كساني كه به جاي ارائه فكر، راهكار را اسلحه مي‌دانند.
O فكر مي‌كنيد اين انقلاب‌ها نشان دهنده تضعيف شدن آمريكا در منطقه است؟ اگر چنين چيزي هست، آيا خوب است يا بد؟
• فكر مي‌كنم خود آمريكايي‌ها باعث اين وضع شدند. براي اينكه در افغانستان اينها آمدند از طالبان حمايت كردند. من همان موقع به اميرعبدالله گفتم كه شما داريد بذري را مي‌پاشيد كه بعداً براي خودتان بلا مي‌آورد. اين تروريست‌ها از آنجا درآمدند. از درون طالبان، القاعده بيرون آمد و الان صدها القاعده در هر گوشه دنيا در حال رشد است. اين كار چه كسي است؟ در مقابل ما، آنها را تقويت كردند. براي اينكه ما در جنگ داشتيم پيروز مي‌شديم و خواستند آنها را مزاحم ما كنند. اگر شما مذاكرات آن زمان من را ببينيد، مي‌بينيد كه من اين هشدار را همان موقع داده بودم. تندروي ويروسي است كه به خصوص جوان‌ها را زود گرفتار مي‌كند.
O در مورد عراق، خيلي‌ها در غرب و در آمريكا فكر مي‌كنند كه ايران خيلي نفوذ دارد. آيا شما فكر مي‌كنيد اين نفوذ ايران در عراق مشروع است؟ ده سال بعد از اينكه آمريكا به عراق حمله كرده است، وضعيت عراق را چگونه مي‌بينيد؟
• الان وضع عراق خوب نيست. ايران از قانون اساسي عراق حمايت مي‌كند. براي اينكه اكثريت يعني 65 درصد مردم آنجا شيعه هستند. اهل سنت به حكومت طولاني عادت كردند و نمي‌خواهند اين را از دست بدهند. در عين حال فكر مي‌كنيم بايد گذشته را فراموش و براي آينده همكاري كنند و سهم هر بخشي در حكومت به اندازه رأيشان باشد، چه كردها، چه سني‌ها و چه بقيه گروه‌ها مثل مسيحي‌ها، تركمن‌ها و اينهايي كه هستند، همه مردم عراق هستند.
ما چنين چيزي را در عراق مي‌خواهيم. حضور ما در عراق نفعي براي ما ندارد، بلكه هزينه دارد. ولي مي‌خواهيم عراق نجات پيدا كند و در صلح زندگي كند. حتي هنوز طلبي را كه از عراق داريم يعني صد ميليارد خسارت جنگ را كه سازمان ملل براي ما ديده، هنوز نگرفتيم براي اينكه آنها گرفتار بودند.
O ايران يك قدرت بزرگ منطقه‌اي است، چه نوع رفتاري در يك سال آينده يا در آينده نزديك مي‌توانيم از ايران ببينيم كه متفاوت خواهد بود از آنچه رفتاري كه ايران داشته است؟
• اگر اين مسيري كه جديد باز شده است، به خوبي ادامه پيدا كند، شماها رفتار ديگري از ايران خواهيد ديد.
O ما زبان و تصوير ايران را ديديم كه الان خيلي تغيير كرده است. ولي چقدر رفتار تغيير خواهد كرد؟ آيا مثالي را مي‌توانيد بگوييد در مورد اينكه چه تغييري خواهد كرد؟
• گفتم كه اين تغيير ريشه در تغيير مردم و افكار مردم يعني افكار عمومي دارد.
O اما در مورد رفتار چه؟ رفتاري كه در واقع محور مقاومت از ايران شروع مي‌شود و به بيروت مي‌رسد، اين چه تغييري خواهد كرد؟ آيا ممكن است تغييري در اين خصوص صورت گيرد؟
• مقاومت براي احقاق حق كه مثبت است. اگر انسان براي حقوق مردمش كار كند و مردم كار كنند، خوب است. ولي مقاومت بي‌منطق و غيرعقلاني در ايران به خاطر مردم و به خاطر افكار مردم به آن صورت ديگر برنمي‌گردد.
O آيا فكر مي‌كنيد اين نوع دخالت‌ها در خارج از كشور، درگيري شيعه و سني را بيشتر كرده است؟ همان‌طور كه مي‌توانيم بگوييم دخالت آمريكا در عراق عواقبي براي چنين درگيري‌‌هايي داشته است؟
• من فكر مي‌كنم در هر جاي دنيا تندروها باشند كه اقليت كوچكي هستند، اما شرايط را تلخ مي‌كنند. افكار عمومي ايران اين نيست و تندروها همه جا هستند و شما هم در كشورتان زياد از اين نمونه‌ها داريد.
O خيلي متشكر از اينكه اين وقت را به ما داديد و باعث افتخارم است كه شما را ديدم و اين مصاحبه را با شما داشتم. هر وقت به لندن آمديد، درب فاينشنال تايمز به روي شما باز است كه اين صحبت را ادامه دهيم.
• من قبلاً خيلي به لندن آمدم و انشاءالله يك بار ديگر هم در اواخر بيايم.
O اگر شما يك بار ديگر به لندن بياييد، يك تست واقعي است در مورد راهي كه دارد براي ايران باز مي‌شود.
• انشاءالله كه همين‌گونه باشد. ما قبلاً كه لندن مي‌آمديم، بيشتر براي موزه‌ها و اينها بود. شما موزه‌هاي خوبي داريد.
O خيلي از شما متشكرم.
• خيلي خوش آمديد.
انتهای پیام/
متن کامل مصاحبه رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام با با لیونل باربر، سردبیر ارشد و رولا خَلَف، دبیر سرویس خاورمیانه روزنامه فاینشنال تایمز بدین شرح است:
O مي‌خواستم شخصاً از شما تشكر كنم كه اين وقت را براي ما گذاشتيد. اين براي من موقعيت خاصي است كه شما را ببينم و اولين بار است كه به ايران مي‌آيم. خيلي وقت بود كه مي‌خواستم به ايران بيايم و خوشحالم كه در اين زمان خوب آمدم.
• من هم به شما خوش‌آمد مي‌گويم و حالا كه آمديد يك مقدار بيشتر بمانيد و خوب ايران را ببينيد.
O سعي مي‌كنم. به عنوان سؤال اول مي‌خواهم از شما بپرسم كه چرا الان ايران به اين موافقتنامه موقت با قدرت‌هاي جهاني رسيده است؟ آيا اين نشان مي‌دهد كه الان علاقه براي ارتباط با غرب وجود دارد؟
• فكر مي‌كنم مقدار زيادي تحت تأثير خواست مردم است و مردم در انتخابات نشان دادند كه چنين چيزي را مي‌خواهند.
O آيا مردم ايران روابط بهتري با غرب مي‌خواهند؟
• با همه دنيا روابط خوب مي‌خواهند.
O مردم ايران و جمهوري اسلامي در مورد برنامه هسته‌اي چه خواسته‌ها و آرزوهايي دارند؟
• از انرژي هسته‌اي ما استفاده صلح‌آميز مي‌خواهيم. دانش هسته‌اي مي‌تواند آثار زيادي بر زندگي انسان‌ها و در پيشرفت هر كشوري داشته باشد. طبعاً ما هم چون سرمايه علمي‌اش را داريم، محتاج به اين كار هستيم.
O چرا اين موافقتنامه موقت كه الان به دست آمده، قبلاً به دست نمي‌آمد؟
• يك مقدار به مسائل داخلي ما مربوط مي‌شد و يك مقدار هم طرف‌هاي ما تمايل به انحصار دارند.
O اين مسائل داخلي كه شما اشاره كرديد، چه چيزهايي بودند؟
• بالاخره مردم تشخيص دادند اين سبكي كه دارد كشور اداره مي‌شود، به نفعشان نيست.
O آيا منظور شما سياست‌هاي اقتصادي و اشتباهاتي است كه در سياست‌هاي اقتصادي قبلي بود؟
• از هر جهت.
O همان‌طور كه شما مي‌دانيد با اين موافقتنامه موقت مخالفت وجود دارد. عربستان سعودي و كشورهاي حوزه خليج فارس و كنگره آمريكا مخالف هستند. چگونه دولت ايران مي‌تواند اين طرف‌ها را نسبت به اين توافق‌نامه متقاعد كند؟
• البته در خود ايران هم مخالفيني وجود دارند. كارهاي مهم طبعاً مخالف دارد و بايد مخالفين را يا قانع كرد و يا به هر حال مخالفت را تحمل كرد.
O مخالفتي كه در داخل ايران وجود دارد، آيا ممكن است خطري را متوجه اين قرارداد موقت كند؟
• نه. چون رهبري هم تأييد كردند، مخالفين ديگر پناهي ندارند كه مخالفت كنند.
O چقدر سخت خواهد بود كه ايران و كشورهاي 1+5 به يك موافقتنامه جامع برسند؟
• فكر مي‌كنم مرحله اول مشكل تر بود. اين خط شكني بود. مرحله دوم روي روال كار مي‌شود. از طرف ما مانع ايجاد نمي‌شود. چون ما حسن نيت داريم. ولي نمي‌توانيم ته دل ديگران را بخوانم و نمي‌فهمم ديگران در قلبشان چه مي‌گذرد. از طرف ما كار روان است.
O آيا شما فكر مي‌كنيد كه يك قرارداد دائمي بايد تا يك سال آينده به دست بيايد؟
• طبعاً تا شش ماه مهلت قرارداد است و شش ماه دوم هم براي آن كار كافي است.
O جالب است كه شما اين‌طور فكر مي‌كنيد كه به دست آوردن موافقتنامه دائمي و جامع راحت از موافقتنامه موقت است. چون در غرب برعكس است و همه فكر مي‌كنند بر سر موافقتنامه موقت راحت‌تر از موافقتنامه جامع به توافق رسيدند.
• من گفتم كه خط‌شكني مشكل تر بوده است. شما ديديد كه آقاي اوباما مواجه با چه مشكلاتي در آنجا شد و ما هم بي‌مشكل نبوديم.
O اين خط‌شكني كه مي‌گوييد در واقع شكستن ساختار تحريم‌ها بوده يا صحبت كردن با آمريكايي‌ها بود؟ منظور شما اينهاست؟
• بله. يك قسمتش همين جا بود. چون مذاكره با آمريكا يك تابو بود و اين تابو آسان نمي‌شكست و بدون آمريكا هم نمي‌شد اين كار پيش برود.
O عوامل خيلي مهم براي ايران در يك قرارداد دائمي چه خواهد بود؟ ايران چه انتظاراتي دارد؟
• بالاخره ما انتظار داريم كه با همه دنيا ارتباطات مناسب داشته باشيم. ايران ظرفيت بسيار بالايي براي توسعه دارد و از اين ظرفيت استفاده كنيم و نيروهايي كه در داخل تربيت شدند، بتوانند كار كنند و خيلي چيزهاي ديگر كه در حالت روابط طبيعي به دست مي‌آيد.
O دوست دارم با شما راجع به اقتصاد صحبت كنم، ولي باز هم مي‌خواهم بپرسم كه در يك قرارداد دائمي چه محدوديت‌هايي براي ايران قابل قبول خواهد بود در مورد اينكه چه تعداد سانترفيوژر براي ايران قابل قبول است كه داشته باشد و چه ميزاني از غني‌سازي را مي‌تواند داشته باشد؟
• محدوديت‌هايي كه در قوانين بين‌المللي براي همه كشورها وضع شده، براي ما هم قابل قبول است. عهدنامه عدم گسترش سلاح هسته‌اي كه مورد احترام همه دولت‌ها و ملت‌هاست، از نظر ما هم قابل قبول است و بيشتر از آن هر چه باشد، تحميلي است.
O پس با اين حساب كشورهايي كه خواستار اين هستند كه برنامه هسته‌اي ايران كلاً از بين برود، از اين مسئله نااميد خواهند شد؟
• الان هم نااميد هستند. براي اينكه ايران عملاً و فني داراي اين تكنولوژي است. دانش را نمي‌شود از يك جامعه گرفت.
O پس با اين حساب ايران بر چرخه هسته‌اي توافق پيدا كرده است؟
• بله. ما مي‌توانيم الان خودمان هم نيروگاه بسازيم و هم سوختش را تأمين كنيم و هم مي‌توانيم از منافع پزشكي و زراعتي و خيلي چيزهاي ديگر آن استفاده كنيم.
O اگر مي‌خواستيد بمب بسازيد، آيا دانش آن را داشتيد؟
• ما در فكرش نبوديم. بالاخره آن دانش، دانش مستقلي است و ما در اين زمينه كار نمي‌كرديم.
O شما چگونه كشورهاي مهمي مثل عربستان سعودي را متقاعد مي‌كنيد كه هدف شما صلح‌آميز است؟ چگونه مي‌خواهيد با كشوري مثل عربستان سعودي روابطتان را بهبود بخشيد؟
• ما يك تجربه خيلي خوبي در اين زمينه داريم. بعد از جنگ چون عربستان به نفع صدام در جنگ شركت داشت، يعني پشتيباني مالي مي‌كرد، يك ملاقات كه من با آقاي اميرعبدالله در سنگال كردم، همه يخ‌ها با توضيحاتي كه به ايشان دادم، آب شد.
O شما يكي از شخصيت‌هايي در ايران هستيد كه جهان شناخته شده‌ايد كه روابط بهتر با عربستان مي‌خواهيد. متوجه شدم كه شما حتي مي‌خواستيد به عربستان سفر كنيد كه اين كار را انجام بدهيد. چرا اين اتفاق نيفتاد؟
• براي اينكه احتياج به مقدماتي دارد. ما بايد اينجا تصميم بگيريم كه در مذاكرات بُرد- بُرد چه چيزي را معامله مي‌كنيم.
O آيا امكان دارد كه دولت ايران يا از طريق شما يا از طريق خود دولت به عربستان سعودي براي بهبود روابط پيشقدم شود؟
• بله. من هم حاضرم و آنها هم از من استقبال مي‌كنند.
O عربستان از شما استقبال مي‌كند؟ تاريخي را داريم؟
• تاريخ را تعيين نكرديم.
O برنامه‌‌هاي شما چه خواهد بود. يعني كارهاي شما در آنجا چه خواهد بود؟
• من مي‌خواهم اطمينان بدهم كه دوستي با ايران به نفع منطقه و هر دو كشور است.
O اگر ايران كشورهاي منطقه و همسايه‌هايش را متقاعد كند كه برنامه هسته‌اي ايران صلح‌آميز هست، آيا اين شامل رفتار ايران در منطقه در رابطه با گروه‌هايي كه به ايران نزديك هستند مثل حزب‌الله، هم خواهد شد؟
• حتماً چنين خواهد بود. چون ما اصلاً بكارگيري سلاح هسته‌اي را يك اقدام ضدبشري و ضدانساني مي‌دانيم.
O در مورد مناقشه‌اي كه در سوريه هست، آيا ايران مي‌تواند نقش سازنده‌اي ايفا كند براي اينكه آن مناقشه خاتمه پيدا كند؟
• بهتر از ايني كه هست، مي‌توانيم نقش ايفا كنيم.
O در حال حاضر مستشارهاي نظامي ايران در داخل سوريه هستند و به دولت بشار اسد كمك مي‌كنند.
• خود سوريه مستشار به اندازه كافي دارد.
O فكر مي‌كنيد براي اينكه مناقشه خاتمه پيدا كند، ضرورت دارد كه دولت دست آقاي بشار اسد نباشد؟
• اگر مردمش بپذيرند، مانعي ندارد. بايد مردم بپذيرند. اين حق ما نيست كه دخالت كنيم.
O شما يكي از ستون‌هاي انقلاب اسلامي بوديد، مسير را چگونه مي‌بينيد؟ الان مسير بعد از 35 سال از انقلاب در كجا قرار دارد؟
• من فكر مي‌كنم اگر بر اين مبنايي كه افكار عمومي ما الان شكل گرفته، كار ادامه پيدا كند، انقلاب روزهاي بسيار خوبي در پيش خواهد داشت.
O خانواده شما در طول دولت گذشته مورد هتك قرار گرفتند، چطور شما با تمام اهميتي كه داريد، اين اتفاق براي شما افتاده و اين را چگونه براي بقيه مردم توضيح مي‌دهيد؟
• اين وضع براي اكثر مردم بود و من هم در مشكلات مردم شريك هستم.
O خيلي سخاوتمندانه اين كار را كرديد؟
• ما يك مَثَلي داريم كه مي‌گوييم وقتي بليه عمومي پيدا كرد، شيرين مي‌شود.
O چرا در امسال تصميم گرفتيد كه براي رياست جمهوري شركت كنيد؟
• امسال براي اينكه كشور به جايي رسيده بود كه مردم از من اين خواسته را داشتند و فكر مي‌كردند كه شايد من بتوانم كاري كنم. من هم به اميد اينكه راه نجاتي باز كنم، پذيرفتم و بدخواهان نگذاشتند.
O خيلي نااميد شديد وقتي كه جلوي شما براي انتخابات رياست جمهوري گرفته شد؟
• اصلاً. براي اينكه فكر كردم آنچه كه اصل است، افكار مردم است و افكار مردم راه خودش را باز مي‌كند. مردم ما خيلي سياسي و خيلي در صحنه هستند.
O چقدر وضع اقتصاد از نظر شما بد است؟ با توجه به اينكه تورم در سه سال گذشته 4 برابر شده و ركود وجود دارد و بيكاري وجود دارد. آيا دولت برنامه منسجمي براي بهبود اقتصاد دارد يا خير؟
• بايد ببينيم بودجه‌اي كه دولت به مجلس مي‌دهد، چه راهكارهايي در آن هست؟
O شما چه راهكارهايي را فكر مي‌كنيد بايد در آن باشد؟ چون خود شما براي اقتصاد برنامه داشتيد.
• اولين راهكار هميني بود كه در گام اول هسته‌اي برداشته شد. من هم سابقاً وقتي كه رئيس جمهور شدم، اولين گام اين بود كه قطعنامه 598 را پذيرفتم و راه را براي همكاري جهاني باز كردم. البته عوامل زيادي هم هست كه داخلي است.
O فكر مي‌كنيد چه اقدامات عملي ديگري در اقتصاد بايد برداشته شود؟
• ما زيربناهاي زيادي داريم كه بايد تكميل شود. در زمان دولت من شروع شده و هنوز ناتمام است.
O اگر فرض كنيم كه تحريم‌ها به شكل متداوم برداشته و يا كم شود، پيام شما براي سرمايه‌گذاران خارجي چيست؟
• در درجه اول از ايراني‌هايي استقبال مي‌كنيم كه در خارج هستند و در درجه بعد از هر كس كه مايل است در ايران سرمايه‌گذاري كند.
O فكر مي‌كنيد كدام بخش‌ها خيلي جذابيت دارند براي سرمايه‌گذاران خارجي و براي ايران مهم هستند؟
• در صنايع زيربنايي و روبنايي نفت و گاز و به خصوص پتروشيمي. در صنايع ريلي كه ما با اين خاك وسيع ميدان وسيعي داريم. در صنايع هوايي و خيلي چيزهاي ديگر، كشتي سازي و بندرسازي هم مي‌توانند. البته ما الان همه اينها را بلد هستيم و سرمايه‌گذاران خارجي هم پول بيشتري و هم تكنولوژي‌هاي پيشرفته تر دارند.
O فكر مي‌كنيد سرمايه‌گذارها مي‌توانند الان مطمئن باشند كه خطر جنگ از بين رفته و اين قرارداد موقت، يك قرارداد دائم خواهد بود؟
• فكر مي‌كنم با اين محاسبات عقلاني و سياسي كه مخصوصاً دولت اوباما نشان دادند، چنين روزي دور از انتظار نيست.
O شما در مورد سروصداهايي كه از اسرائيل مي‌آيد، نگران نيستيد؟
• اسرائيل در مقابل ايران خيلي كوچك است. ماهي كوچولو، ماهي بزرگ را نمي‌خورد.
O مطمئناً خيلي خوشحال مي‌شوند كه اين گونه شما توصيفشان مي‌كنيد.
• ما هم دلمان نمي‌خواهد كه بدحال شوند.
O پس از نظر شما فقط سروصداست؟
• بله. كار ديگري از آنها برنمي‌آيد. زورش به حزب‌الله محدود لبنان نرسيد.
O شما فكر مي‌كنيد كه آقاي روحاني حمايت رهبري را در قراردادي كه بسته شد، در مذاكرات هسته‌اي دارند يا اينكه يك مقدار اينجا الان موافقتي وجود دارد ولي اين احتمال ممكن است وجود داشته باشد كه مداوم نباشد و تداوم نداشته باشد؟
• اگر معلوم شود كه به نفع كشور دارد تمام مي‌شود، دليلي ندارد كه رهبري حمايت نكنند. ايشان بيش از همه دلشان مي‌خواهد كه ايران آزاد، آباد و پيشرفته باشد.
O حمايت شما از آقاي روحاني در واقع در پيروزي ايشان تعيين‌كننده بود. آيا ايشان پيش شما براي اينكه به ايشان بگوييد چه كاري بكنند، مي‌آيند، براي اينكه مشورت بدهيد؟
• رفاقت من با ايشان پيش از اينها بوده است. از زمان مجلس، جنگ، مركز تحقيقات و تا امروز همان روابط برقرار است و ايشان عضو مجمع هستند و در جلسات مجمع و كميسيون‌ها مي‌آيند و اگر هم نيازي داشته باشند، با من مشورت مي‌كنند.
O فكر مي‌كنيد اين صد روز اول ايشان چطور بوده است؟
• در مسائل خارجي اين صد روز ختم به خير شد. انشاءالله در داخل همين اتفاق بيفتد.
O در مورد صد روز آينده فكر مي‌كنيد مي‌شود اقتصاد را بهبود بخشيد؟
• آثار مثبتش را مي‌توانيم ببينيم. ولي خرابي‌ها خيلي بيش از اينهاست كه در صد روز بتوانيم جبران كنيم، البته حركت رو به رشد خواهد بود.
من فكر مي‌كنم به صورت آرام، ما در يكي، دو سال آينده وضع كشور را طبيعي كنيم.
O فكر مي‌كنيد چقدر از ميلياردها دلاري كه خارج از ايران بلوكه شد، مي‌تواند در يكي دو سال آينده به ايران برگردد.
• من الان عدد روشني را درنظر ندارم. مي‌دانم در چين، ژاپن، هند و بعضي جاهاي دگر خيلي پول داريم. در بانك‌هاي غربي هم داريم. عمدتاً معاملات آينده است كه اگر نفتمان را به طور طبيعي بفروشيم و گاز را بتوانيم خوب بفروشيم و صادرات برقمان را توسعه بدهيم كه همه اينها را مي‌توانيم، وضع خيلي عوض شود.
O در مورد مناقشه بين شيعيان و سني‌ها به طور مثال در سوريه، آيا ما شاهد يك درگيري تاريخي هستيم كه ممكن است مدت‌هاي طولاني ادامه داشته باشد؟ چگونه مي‌تواند يك آشتي صورت بگيرد؟
• متأسفانه الان همين‌گونه است كه شما مي‌گوييد. ولي راه حلش را من سابقاً به پادشاه عربستان گفتم و آن اين بود كه كميسيون علمايي از علماي فرق اسلامي تشكيل شود و مباني ديني را مرجعيت كنند كه عوام هم مخالفت نكنند. سخت نيست اگر بخواهيم كار كنيم. ولي آن كميسيون اجرا نشد.
O فكر مي‌كنيد اين اتفاقي كه افتاده، بخشي به خاطر آنچه كه به عنوان بيداري عرب گفته مي‌شود، نيست؟
• قبل از اين بوده است. اين اختلافات هميشه بود. به طور كلي يك انحراف بزرگ از اسلام و قرآن است. قرآن همه اديان را دعوت مي‌كند، مثل مسيحي‌ها، كليمي‌ها و مجوس و حتي صاببين را دعوت مي‌كند كه بياييد روي مشتركات ديني خود كار كنيد. منطق ما اين است. منتها متعصب‌هاي جاهل راه ديگري مي‌روند.
O فكر مي‌كنيد چگونه براي اين درگيري راه‌حلي پيدا شود؟ آيا توافق بين اسرائيلي‌ها و فلسطيني‌ها مي‌تواند كمك كند؟
• من سالها پيش يك راه‌حل را پيشنهاد كردم كه نتيجه نداد. آن اين بود كه يك افكارسنجي از همه فلسطيني‌هاي موجود در خود فلسطين يا آواره و يهودي‌هاي موجود در فلسطين شود و نتيجه افكار عمومي را همه بپذيرند. اگر اين اتفاق بيفتد، فلسطين در صلح زندگي مي‌كند.
O در مورد انقلاب‌هايي كه در خاورميانه اتفاق افتاد، آيا با عواقبش ممكن است يك يا دو دهه منطقه درگير باشد؟
• اگر همان‌طور كه عامه مردم انقلاب كردند، افكار عمومي حاكم بر هر كشوري بود و ميدان به تروريست‌ها داده نمي‌شد و تندروها را ميدان‌دار نمي‌كردند، خيلي زودتر همه چيز آرام مي‌گرفت و مردم به حاكميت مي‌رسيدند. ولي نقش مخرّب را گروه‌هاي تروريستي دارند و كار كردن با آنها بسيار سخت است.
O منظور شما كدام گروه‌هاي تروريستي است؟
• چه آنهايي كه فكر تروريستي دارند و مي‌خواهند فكر ديگران را ترور كنند و چه آنهايي كه در عمل حتي خودشان را منفجر مي‌كنند كه ديگران را بكشند. كساني كه به جاي ارائه فكر، راهكار را اسلحه مي‌دانند.
O فكر مي‌كنيد اين انقلاب‌ها نشان دهنده تضعيف شدن آمريكا در منطقه است؟ اگر چنين چيزي هست، آيا خوب است يا بد؟
• فكر مي‌كنم خود آمريكايي‌ها باعث اين وضع شدند. براي اينكه در افغانستان اينها آمدند از طالبان حمايت كردند. من همان موقع به اميرعبدالله گفتم كه شما داريد بذري را مي‌پاشيد كه بعداً براي خودتان بلا مي‌آورد. اين تروريست‌ها از آنجا درآمدند. از درون طالبان، القاعده بيرون آمد و الان صدها القاعده در هر گوشه دنيا در حال رشد است. اين كار چه كسي است؟ در مقابل ما، آنها را تقويت كردند. براي اينكه ما در جنگ داشتيم پيروز مي‌شديم و خواستند آنها را مزاحم ما كنند. اگر شما مذاكرات آن زمان من را ببينيد، مي‌بينيد كه من اين هشدار را همان موقع داده بودم. تندروي ويروسي است كه به خصوص جوان‌ها را زود گرفتار مي‌كند.
O در مورد عراق، خيلي‌ها در غرب و در آمريكا فكر مي‌كنند كه ايران خيلي نفوذ دارد. آيا شما فكر مي‌كنيد اين نفوذ ايران در عراق مشروع است؟ ده سال بعد از اينكه آمريكا به عراق حمله كرده است، وضعيت عراق را چگونه مي‌بينيد؟
• الان وضع عراق خوب نيست. ايران از قانون اساسي عراق حمايت مي‌كند. براي اينكه اكثريت يعني 65 درصد مردم آنجا شيعه هستند. اهل سنت به حكومت طولاني عادت كردند و نمي‌خواهند اين را از دست بدهند. در عين حال فكر مي‌كنيم بايد گذشته را فراموش و براي آينده همكاري كنند و سهم هر بخشي در حكومت به اندازه رأيشان باشد، چه كردها، چه سني‌ها و چه بقيه گروه‌ها مثل مسيحي‌ها، تركمن‌ها و اينهايي كه هستند، همه مردم عراق هستند.
ما چنين چيزي را در عراق مي‌خواهيم. حضور ما در عراق نفعي براي ما ندارد، بلكه هزينه دارد. ولي مي‌خواهيم عراق نجات پيدا كند و در صلح زندگي كند. حتي هنوز طلبي را كه از عراق داريم يعني صد ميليارد خسارت جنگ را كه سازمان ملل براي ما ديده، هنوز نگرفتيم براي اينكه آنها گرفتار بودند.
O ايران يك قدرت بزرگ منطقه‌اي است، چه نوع رفتاري در يك سال آينده يا در آينده نزديك مي‌توانيم از ايران ببينيم كه متفاوت خواهد بود از آنچه رفتاري كه ايران داشته است؟
• اگر اين مسيري كه جديد باز شده است، به خوبي ادامه پيدا كند، شماها رفتار ديگري از ايران خواهيد ديد.
O ما زبان و تصوير ايران را ديديم كه الان خيلي تغيير كرده است. ولي چقدر رفتار تغيير خواهد كرد؟ آيا مثالي را مي‌توانيد بگوييد در مورد اينكه چه تغييري خواهد كرد؟
• گفتم كه اين تغيير ريشه در تغيير مردم و افكار مردم يعني افكار عمومي دارد.
O اما در مورد رفتار چه؟ رفتاري كه در واقع محور مقاومت از ايران شروع مي‌شود و به بيروت مي‌رسد، اين چه تغييري خواهد كرد؟ آيا ممكن است تغييري در اين خصوص صورت گيرد؟
• مقاومت براي احقاق حق كه مثبت است. اگر انسان براي حقوق مردمش كار كند و مردم كار كنند، خوب است. ولي مقاومت بي‌منطق و غيرعقلاني در ايران به خاطر مردم و به خاطر افكار مردم به آن صورت ديگر برنمي‌گردد.
O آيا فكر مي‌كنيد اين نوع دخالت‌ها در خارج از كشور، درگيري شيعه و سني را بيشتر كرده است؟ همان‌طور كه مي‌توانيم بگوييم دخالت آمريكا در عراق عواقبي براي چنين درگيري‌‌هايي داشته است؟
• من فكر مي‌كنم در هر جاي دنيا تندروها باشند كه اقليت كوچكي هستند، اما شرايط را تلخ مي‌كنند. افكار عمومي ايران اين نيست و تندروها همه جا هستند و شما هم در كشورتان زياد از اين نمونه‌ها داريد.
O خيلي متشكر از اينكه اين وقت را به ما داديد و باعث افتخارم است كه شما را ديدم و اين مصاحبه را با شما داشتم. هر وقت به لندن آمديد، درب فاينشنال تايمز به روي شما باز است كه اين صحبت را ادامه دهيم.
• من قبلاً خيلي به لندن آمدم و انشاءالله يك بار ديگر هم در اواخر بيايم.
O اگر شما يك بار ديگر به لندن بياييد، يك تست واقعي است در مورد راهي كه دارد براي ايران باز مي‌شود.
• انشاءالله كه همين‌گونه باشد. ما قبلاً كه لندن مي‌آمديم، بيشتر براي موزه‌ها و اينها بود. شما موزه‌هاي خوبي داريد.
O خيلي از شما متشكرم.
• خيلي خوش آمديد.
انتهای پیام/
