براساس تقسیم‌بندی‌های صورت گرفته در حوزه دفاع هوایی و فضایی، نیروی هوایی مبتنی بر جنگنده و بمب‌افکن در حیطه کاری ارتش قرار گرفت در حالی که دفاع مبتنی بر موشک نیز بر عهده سپاه پاسداران گذاشته شد.

در این بخش، به توانایی‌های فراوان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران می‌پردازیم.

نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران یکی ازنیروهای چهارگانه ارتش جمهوری اسلامی است که مسئولیت حفاظت از مرزهای هوایی و پشتیبانی نیروهای رزمی دیگر آجا را دارد.

نیروی هوایی ایران طبق آخرین تخمین‌ها در سال 2013 هفتمین نیروی هوایی جهان از لحاظ تعداد هواپیماهای سوخت رسان و ترابری است.

البته رتبه‌بندی مذکور بسیاری از توانایی‌های پنهان و ویژگی‌های ممتاز نیروی هوایی را در نظر نگرفته که نمونه بارز آن توانایی خلبانان و نیروی انسانی است.

نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران بر پایه نیروی انسانی آموزش دیده، پایگاه‌های متعدد و تجهیزات به روز و پیشرفته قادر است کوچکترین تجاوزی را با قدرت پاسخگو باشد و در این راستا با همکاری قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیا به دفاع هوایی از پهنه کشور می‌پردازد.

الف) پایگاه‌ها:

پایگاه‌های مهرآباد، تبریز، همدان، دزفول، امیدیه، بوشهر، شیراز، اصفهان، بندرعباس، مشهد و چابهار از پایگاه‌های ارتش جمهوری اسلامی ایران هستند.

البته آخرین پایگاه نیروی هوایی ارتش نیز بر اساس نیازهای کشور در شرق کشور و در حوالی بیرجند افتتاح شد.

ب) آموزش و نیروی انسانی:

ارتش جمهوری اسلامی ایران در کنار تجهیزات و پایگاه‌های سخت‌افزاری به بحث آموزش نیروی انسانی نیز اهمیت ویژه‌ای می‌دهد و در مرکز تخصصی و دانشگاه علوم و فنون هوایی شهید ستاری اقدام به تربیت و آموزش دانشجویان برای نیروی هوایی ارتش می‌کند.

از آنجا که دانش‌آموختگان این دانشگاه، افسران نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران خواهند بود، در زمان دانشجویی افزون بر آموزش‌های علمی، دوره‌های دشوار آموزش نظامی را نیز می‌گذرانند.

تاریخ نیروی هوایی جمهوری اسلامی که پس از انقلاب اسلامی شاهد تحولاتی شگرف بود، مفتخر به برخی از افتخارآفرینی‌هایی است که در قالب برخی عملیات‌ها مانند H-3 در ذهن مردم به ثبت رسیده است.

عملیات اچ-3 که از آن به عنوان بی نظیرترین عملیات در تاریخ جنگ‌های هوایی جهان یاد می‌شود در 15 فروردین سال 60 با هدف حمله به پایگاه هوایی اچ 3 در نزدیکی مرز اردن انجام گرفت. در این عملیات بیش از 48 هواپیمای عراقی که بیشتر آنها بمب افکن های روسی بودند از بین رفتند.

ج) تجهیزات نیروی هوایی ایران:

هواگردها اعم از جنگنده‌ها، بمب‌‌افکن‌ها و بالگردها هستند که در کنار پهپادها توانایی بالایی را برای نیروی هوایی ایران ایجاد کرده است.

1-جنگنده‌ها:

جمهوری اسلامی ایران در کنار تعداد زیادی از انواع جنگنده‌ و بمب‌افکن‌های چندمنظوره‌ای مانند سوخو، میگ و میراژ و دارای تعداد زیادی از جنگنده رهگیر اف-14 یا همان "تام کت" است که چندی قبل نیز برخی از قطعات آن در کشور ساخته شد.

در کنار این جنگنده‌ها انجام اورهال آنها نیز برعهده مهندسان و متخصصان صنایع هوایی است که توانسته‌اند با موفقیت بسیاری از هواپیماهای مذکور را بهینه‌سازی و به تجهیزات روز مسلح کنند.

** صاعقه:

تفاوت ظاهری این هواپیما با اف-5 وجود دو سکان عمودی V شکل است که برای ایجاد توانایی لازم برای مانور پذیری بهتر جنگنده صورت گرفته است. هواپیمای صاعقه حدود 10 تا 15 درصد بزرگ‌تر از هواپیماهای اف-5 است. البته دو سکان عمودی V شکل برای کاهش سطح مقطع راداری نیز بکار می‌رود.

نخستین اسکادران تخصصی صاعقه در اسفند 1388 در پایگاه دوم شکاری تبریز تشکیل شد.

وجود سکان‌های شبیه به اف18 نیز باعث شده تا در برخی گزارش‌ها این هواپیما دارای قابلیت‌هایی مشابه با اف-18 معرفی شود.

این جنگنده با سرعت 2 ماخ قابلیت انجام عملیات تا شعاع 560 کیلومتر را دارد و البته سقف پروازی این جنگنده نیز حدود 17000 متر است.

** آذرخش:

هواپیمای آذرخش را می‌توان یک جنگنده کوچک مانند اف5 دانست که در آن مساحت بال‌ها کمی افزایش یافته است. بارزترین تغییرات در سکان عمودی آن پدید آمده که می‌توان از آن‌ها به عنوان عوامل کنترل‌کننده مانورپذیری بسیار و بعضاً خارج از کنترل اف-5 دانست.

وزن این جنگنده در حالت عادی حدود 8 تن و در حالت بیشینه میان 15 تا 18 تن است و می‌تواند 4000 تا 4500 کیلوگرم مهمات با خود حمل کند و حداکثر سرعت آن 1.6 ماخ است.

** قاهر313:

قاهر یک جنگنده جت تک موتوره و تک سرنشینه با دو ورودی هوا در دو طرف کابین خلبان است. طول قاهر کمتر از 16 متر و فاصله دو نوک بال آن کمتر از 11 متر تخمین زده می شود.

ویژگی‌های برتر قاهر به شرح ذیل هستند:

１- از دو ورودی و مکنده هوا برای رساندن اکسیژن به موتور استفاده شده است؛ با توجه به زاویه غیر مستقیم ورودی هوا نسبت به موتور، بازتاب راداری آن کاهش یافته، و آن را زاویه‌دار ساخته‌اند تا بتواند انرژی موجی رادار را جذب کند، همانند آن چیزی که در F35 دیده می‌شود.

2-گازهای داغ خروجی موتور قبل از خروج با هوای خنک مخلوط می‌شوند، تا تاثیر گرمایی بر سطح هواپیما کاهش یابد.

3-از مواد جاذب راداری در بدنه استفاده شده است، تا انرژی موجی را جذب و بازتاب راداری آن کاهش یابد.

4- باتوجه به طول و ارتفاع کم 16 و 4 متری که برآورد شده است، هواپیما دارای دو محفظه با ظرفیت دو بمب 2000 پوندی، یا تعداد بیشتری موشک هوشمند کنترل شونده، یا حداقل 6  موشک هوا به هوا در رسته R-17 یا PL-12 می‌باشد.

مراحل طراحی و ساخت جنگنده بومی قاهر313 توسط دانشمندان و متخصصان اقتدارآفرین سازمان صنایع هوایی وزارت دفاع انجام شده است تا امروز وظیفه حفظ و حراست از مرزهای جمهوری اسلامی را به عهده داشته باشد.

این جنگنده پیشرفته با مشخصات ظاهری منحصر به فرد، دارای سطح مقطع راداری بسیار کم و همچنین قابلیت انجام عملیات پروازی در ارتفاع پست است.

بال این جنگنده در وضعیت  همتراز با کاناراد در دو سوم عقب بدنه جای گرفته و شاید مهم‌ ترین چیزی است که در نخستین نگاه نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.

شکستگی قسمت جلویی بال از نقطه‌ای حدودا موازی با لبه کانارادهاست. استفاده از این پیکره‌بندی بال در عرف طراحی در مقابل فدا کردن قسمتی از نیروی برای هواپیما به ثبات جانبی آن کمک می‌کند. البته این موضوع تعداد جایگاه جنگ‌افزارهای خارجی را نیز محدود می‌کند.

نیمرخ جنگنده به وضوح شبیه هیچ هواپیمای پنهانکار آشنایی که پیشتر دیده‌ایم نیست؛ با این حال طرح کلی آن از بعضی جهات یادآور پیکره‌بندی طرح مفهومی ایکس 36 شرکت مک‌دانل داگلاس است.

بهره‌برداری از مواد پیشرفته در ساخت هواپیما و سیستم‌های الکترواویونیک پیشرفته از دیگر ویژگی‌های جنگنده قاهر313 است.

این جنگنده توانایی حمل تسلیحات پیشرفته بومی را دارد و از قدرت تهاجمی بالا برخوردار است همچنین قابلیت نشست و برخاست با طول باند کوتاه و تعمیر و نگهداری آسان و سریع از دیگر ویژگیهای این جنگنده بومی است.

2- ترابری، سوخت‌رسان و تشریفات:

نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران دارای تعداد زیادی هواپیماهای تشریفات و ترابری از مدل‌های متنوع بوئینگ و فالکن و تعدادی دیگر از سری هواپیماهای چینی است اما آنچه این بخش را متمایز می‌کند حضور هواپیمای بومی ایران-140 است.

3- بالگرد:

جمهوری اسلامی ایران دارای بالگردهای متعددی از سری آگوستا-بل، بل و شنوک برای حمل و نقل متوسط و سنگین و همچنین گشت‌زنی است.

طوفان2:

بالگرد طوفان 2 جدیدترین بالگرد تهاجمی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران است که به نوعی یک گام جدید در بحث ارتقای ناوگان موجود بالگردی کشور به حساب می آید.

مشخص ترین ارتقای صورت گرفته در این بالگرد نصب سامانه "پایدار شده ژیروسکوپی" در بخش دماغه جلویی این بالگرد است. بر اساس گمانه های موجود سامانه مورد نظر مدل "عقاب1" ساخت شرکت صاایران است.

این سامانه یک دوربین پرقدرت با لنزی با قابلیت زوم نزدیک به 30 برابر را با یک دوربین جلونگر فروسرخ و یک مسافت یاب لیزری بکار می گیرد تا سامانه ای با کارکرد دوگانه روزانه و شبانه بوجود آید.

در بالگرد طوفان-2 با استفاده از دو نمایشگر جدید به جای تعدادی از نمایشگرهای عقربه‌ای قبلی که به صورت پیش فرض، تنها داده‌های ضروری پرواز را نشان می‌دهند بار کاری خلبان شدیداً کاهش یافته و کاربر می‌تواند با یک نگاه سریع و در کمترین زمان ممکن اطلاعات مورد نظر را از کابین خلوت شده خود در اختیار داشته باشد.

تصاویر موجود که حرکت توپ 20 میلیمتری بالگرد در زوایای مختلف را نشان می‌دهد خود گواهی بر مسئله فوق است. باید توجه داشت که برای استفاده از سامانه هدفگیری بر روی کلاه خلبان توپ بالگرد باید توانایی چرخش بالایی در زوایای مختلف داشته باشد که در بالگرد‌های کبرا، تیزتک و طوفان اینچنین است.

شاهد285:

این بالگرد نیز که در نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران بکار گرفته می‌شود، نوعی بالگرد هجومی متعلق به سپاه پاسداران است.

بالگرد تهاجمی مذکور دارای ویژگی‌های منحصر به فردی در حمل سلاح است.

جدیدترین تصاویر به دست آمده از این بالگرد نشان می‌دهد که به جای مجموعه‌ای از عقربه‌های مختلف از دو نمایشگر صفحه تخت در کابین شاهد 285 بهره گرفته شده است.

در این نمایشگرها اطلاعات مختلف پروازی به مانند نمونه کار شده در طوفان 2 در اختیار خلبان قرار گرفته و به وی کمک می‌کند تا به سرعت از وضعیت موجود آگاهی پیدا کند.

هم‌اکنون، نیروی مسلح ایران در حوزه هوایی با در اختیار داشتن انواع جنگنده‌ها، بالگردها، پهپادها، رادارها، موشک‌ها و سامانه‌های موشکی پدافندی و . . . ناامن‌ترین آسمان جهان برای جنگنده‌های پیشرفته آمریکایی محسوب می‌شود.

در گزارش بعدی به توانایی پهپادهای تولید داخل کشور و بکار گرفته شده در نیروی هوایی پرداخته خواهد شد.