به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران،‌متأسفانه در کشور ما تعداد علاقمندان به طبیعت‌گردی و تماشای حیوانات بسیار اندک است که باید اقدامات اساسی در این مورد انجام گیرد.

  منطقه لرستان، به طور کلی تعیین ارزش‎های واقعی‌ یا اقتصادی پستانداران بر حسب واحد پولی بسیار مشکل است. با وجودی که بارها کوشش شده تا بر اساس معیارهایی ارزش‎های اقتصادی حیوانات ‎وحشی تعیین شود اما فرمول‎های به کار گرفته شده بسیار پیچیده و گاهی غیرقابل قبول است.

از آنجایی که اطلاع از ارزش‎های پستانداران می‎تواند در توجیه حفاظت از این حیوانات بسیار مؤثر باشد تا حد امکان سعی شده که این ارزش‎ها به طور خلاصه ارائه شوند.

علاوه بر جنبه‎های اکولوژیک که به آنها اشاره می‎شود پستانداران وحشی زمینه بسیار وسیعی را در جهت انجام مطالعات و تحقیقات علمی فراهم آورده‎اند، به طوری که در بسیاری از پیشرفت‎هایی که در زمینه‎های تحقیقات پزشکی، دارویی، مولکولی و همچنین اثبات فرضیه تکامل صورت گرفته این امر کاملاً مشهود است.

کارشناس حیات‎وحش حفاظت محیط زیست لرستان به خبرنگار ایسنا گفت: پستانداران از پیشرفته‎ترین مهره‎داران هستند و اعضای آنها در اکثر اکوسیستم‎های دنیا، جانوران غالب بوده و نقش تعیین کننده‎ای در زنجیره‎های غذایی دارند.

‌مریم موسیوند اضافه کرد: پستانداران گرچه از نظر تنوع و فراوانی بسیار کمتر از جانوران دیگر و حتی مهره‎داران از جمله پرندگان و ماهیان هستند، ولی به خاطر پیچیدگی‎های بدن و به خصوص سیستم عصبی و مغز پیشرفته‎تر و بزرگتر، نقش کلیدی را در بسیاری از اکوسیستم‎ها دارند.

وی بیان کرد: ایران به خاطر تنوع جغرافیایی و اقلیمی خود دارای تنوع گونه‎ای بسیار ارزش‎مندی است و بر اساس آخرین بررسی و گزارشات کارشناسان محیط زیست حدود یک‎هزار و 133 گونه جانوری اعم از پستاندار، پرنده، خزنده و دوزیست در اکوسیستم‎های خشکی و آب‎های داخلی کشور زیست می‎کنند.

او افزود: رده پستانداران با 194 گونه شناسایی شده، طیف وسیعی از جانوران را از نظر جثه در بر می‎گیرد و در لرستان تقریباً 43 گونه آنها شناسایی و در سال‎های اخیر نیز با نصب دوربین‎های تله‎ای(Camera trapp) تصاویری از گونه‎هایی مانند پلنگ، قوچ و میش، گراز، کبک و... ثبت شده است.

این محقق حیات‎وحش با اشاره به نقش و اهمیت پستانداران در طبیعت، ادامه داد: پستانداران نقش عمده و پیچیده‎ای در ایجاد تعادل اکولوژیک ایفا می‎کنند، برای مثال می‎توان از خفاش‎ها که حشره خوارند(به استثنای یک گونه که میوه‎خوار است) نام برد، این حیوانات نقش بسیار با اهمیتی در کنترل جمعیت حشرات موذی و آفات برعهده دارند.

موسیوند تصریح کرد: پستانداران گوشت‎خوار نیز در ایجاد تعادل اکولوژیک نقش مهمی ایفا می‎کنند. در مناطقی که تعداد حیوانات کاهش یافته است، ناهنجاری‎هایی مانند انفجار جمعیت جوندگان مشاهده می‎شود.

وی گفت: کفتار و شغال در طبیعت نقش رفتگر را بر عهده دارند. آنها با خوردن لاشه حیوانات و زباله‎های روستاییان، از انتشار بیماری‎ها و آلودگی محیط زیست جلوگیری می‎کنند. گوشت‎خواران دیگری نیز مانند گرگ با تعقیب و شکار سُم‎داران مریض، پیر و ناتوان نقش مؤثری را در جلوگیری از بروز بیماری‎های واگیر و بقای نسل حیوانات باهوش‎تر و قوی‎تر ایفا می‎کنند.

این کارشناس حیات‎وحش خاطرنشان کرد: خرس‎ها نیز که گوشت‎خوارانی همه چیزخوار هستند، با خوردن میوه‎های جنگلی و دفع هسته‎های آنها سبب تجدید حیات و رویش بذر درختان در مناطق مختلف جنگل می‎شوند. اسید موجود در معده خرس‎ها و سایر میوه‎خواران باعث نازک شدن پوسته دانه‎ها و کمک به جوانه‎زدن آنها می‎شود.

موسیوند با بیان اینکه بعضی از جوندگان نظیر سنجاب و هامستر در فصول مناسب مقدار زیادی از دانه‎ها و میوه‎های جنگلی را در زیر زمین ذخیره می‎کنند، اضافه کرد: همه ساله در اثر مرگ و میر تعدادی از این حیوانات، بذرهای جمع‎آوری شده در فصل بهار شروع به رویش می‎کنند و گیاهان جدیدی را به وجود می‎آورند.

این کارشناس حیات‎وحش محیط زیست طبیعی اظهار کرد: گرازها نیز پستانداران مفیدی هستند و می‎توان آنها را باغبان جنگل نامید. این حیوانات که پوزه و دندان‎های بسیار قوی دارند و در جست‎وجوی ریشه گیاهان، با زیر و رو کردن خاک آن را شخم زده و عمل هوادهی و پوک کردن خاک ضمن ذخیره‎سازی آب، از بین بردن آفات و زیر خاک کردن بذر گیاهان را به طور کامل انجام می‎دهند. از طرف دیگر در فصل زمستان که همه جا پوشیده از برف است این حیوانات با کنار زدن برف و زیر و رو کردن خاک، مواد‌غذایی و مکان استراحت را در اختیار پرندگان و حتی برخی از پستانداران قرار می‎دهند.

موسیوند ادامه داد: پستانداران را از نظر نحوه زندگی می‎توان به دو گروه پستانداران اجتماعی و پستانداران غیراجتماعی یا تک‎زی تقسیم کرد، تعداد زیادی از گونه‎های پستانداران نظیر اکثر سم‎داران، خفاش‎ها، جوندگان و دلفین‎ها زندگی اجتماعی دارند و در دسته‎های کوچک و بزرگ زندگی می‎کنند.

وی خاطرنشان کرد: در اکثر گونه‎های سم‎داران مانند مرال، کل، بز، قوچ و میش، بیش‎تر اوقات ماده‎ها به همراه بچه‎ها و حیوانات جوان، جدا از گروه نرهای مسن زندگی می‎کنند، ولی در فصل جفت‎گیری همگی به صورت گله واحدی در می‎آیند. در این فصل نرهای قدرتمند هدایت گله را به عهده گرفته و نرهای دیگر را از گله بیرون می‎کنند.

این کارشناس حیات‎وحش افزود: در خفاش‎ها نیز نرها جدا از ماده‎ها و بچه‎ها زندگی می‎کنند اما با فرا رسیدن فصل پاییز یا بهار که زمان جفت‎گیری است همگی به صورت کلنی واحدی در می‎آیند.

او ادامه داد: تعدادی از گونه‎های پستانداران به خصوص طعمه‎گیرها( Predators ) از قبیل حشره‎خورها و گوشت‎خوارانی مانند پلنگ، روباه و سمور، تک‎زی هستند و به صورت غیراجتماعی زندگی می‎کنند. این حیوانات معمولاً اراضی مشخصی را به عنوان قلمرو(Territory‌) خود انتخاب می‎کنند و محدوده آن‌را به وسیله علائمی مانند بوی ادرار یا ملاقات با همسایگان مشخص می‎کنند.

موسیوند با بیان اینکه وسعت قلمرو بستگی به میزان مواد غذایی و توانایی حیوان در برخورد با حیوانات مجاور دارد، بیان کرد: اغلب پستانداران تک‎زی، به خصوص نرها، از قلمرو خود به دقت مراقبت و از آن دفاع می‎کنند. در حیواناتی نظیر روباه گاه حیوان نر قسمتی از قلمرو ماده را در فصل جفت‎گیری در اختیار می‎گیرد.

وی یادآور شد: رودک‎ها(گورکن‎ها) نیز که به‎صورت خانوادگی زندگی می‎کنند، همگی دارای یک قلمرو واحد هستند و محدوده آن را به وسیله بو معین می‎کنند. آنها قادرند بوی مشخصه خانواده خود را از بوی خانواده‎های دیگر تشخیص دهند. برخی از پستانداران از قبیل اکثر گوشت‎خواران علاوه بر قلمرو، محدوده وسیع‎تری را نیز برای گشت‎زنی و شکار انتخاب می‎کنند که به آن گستره خانگی(Home – Range) می‎گویند. محدوده قلمرو در داخل گستره خانگی قرار دارد.

این کارشناس حیات‎وحش محیط زیست طبیعی گفت: طی چند سال اخیر با استفاده از دوربین‎های تله‎ای کارشناسان محیط طبیعی مبادرت به ثبت تصاویری از قوچ و میش، گربه وحشی، شغال و غیره کرده‎اند که این تصاویر به سازمان متبوع ارسال شده و همچنین در فصول سرشماری از پستانداران استان با استفاده از دوربین، فیلم و عکس‎های زیادی از حیواناتی نظیر کل و بز کوهی، گرگ، روباه، کفتار، سنجاب و سنجابک درختی تهیه شده است.