آبی‌ها از شش بازیکن (مهدی رحمتی، حنیف عمران‌زاده، پژمان نوری، علیرضا نیکبخت، آندرانیک تیموریان و جی لوید ساموئل)، پرسپولیس از هشت بازیکن (خلعتبری، نورمحمدی، سیدجلال حسینی، محسن بنگر، دهنوی، محمد نوری، سیدصالحی و نیلسون کوریا) و سپاهان از پنج بازیکن بالای 30‌ سال (رحمان احمدی، محرم نویدکیا، هادی عقیلی، محمد غلامی و اروین بولکو) استفاده می‌کنند. نفت تنها تیم مدعی است که اسکلت‌بندی‌اش را بازیکنان جوان تشکیل می‌دهند و پا به سن گذاشته‌ها در این تیم جایی ندارند.

در جستجوی باتجربه‌ها

در فصل نقل و انتقالات نیم‌فصل فوتبال ایران باز هم این بازیکنان پابه سن گذاشته بودند که باشگاه‌ها را برای نوشتن رقم‌های درشت روی برگه‌های چک وسوسه کردند. ‌آنچنان که استقلال مجید غلام‌نژاد سی ‌ساله را به خدمت گرفت و پرسپولیس درگیر فراهم‌کردن جلب رضایت فرزاد حاتمی سی ساله بود. استقلال علاوه بر غلام نژاد برای جذب مهرداد اولادی بیست و نه ‌ساله هم با چند تیم لیگ برتری کورس گذاشت. در پرسپولیس، سید جلال حسینی سی و دو ساله به انتخاب هواداران این تیم به عنوان برترین بازیکن سرخپوش در نیم فصل شناخته شد. فرآیند بازیکن‌سازی در لیگ دسته اول فوتبال ایران و گسیل آنها به لیگ برتر هم امیدوارکننده نیست. در لیگ دسته اول پرویز برومند در چهل سالگی درون دروازه پارسه می‌ایستد و مدعی است از لیگ برتر هم پیشنهاد دارد!

محمد نوازی سی و هشت‌ ساله در شهرداری اراک بازی می‌کند و مهدی واعظی در شهرداری تبریز و نادر غبیشاوی در ماشین‌سازی هم از سی و هفت ساله‌های موفق لیگ دسته اول فوتبال ایران هستند. علی سامره و فراز فاطمی در مس سرچشمه و امیرحسین یوسفی در سایپا شمال، دیگر ۳سی و پنج ساله‌های موثر لیگ آزادگان هستند.

رسول کربکندی، سرمربی سابق ذوب آهن رفتن مربیان به سمت نتیجه‌گرایی را دلیل اصلی بالا رفتن میانگین سنی بازیکنان لیگ برتری می‌داند و می‌گوید: «تعداد پدیده‌هایی که طی دو سال اخیر در لیگ برتر ظهور کرده‌اند به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسد. این اتفاق به این معناست که چرخه تولید بازیکن در فوتبال ایران بسیار کند عمل می‌کند و سازندگی جای خودش را به نتیجه‌گرایی داده است. در لیگ سیزدهم بجز مهدی شریفی در سپاهان و پیام صادقیان در پرسپولیس، بازیکن جوان دیگری در لیگ برتر عرض اندام نکرده و به نظر می‌رسد مربیان محافظه‌کار پدیده‌ها را قربانی جاه‌طلبی‌های خودشان کرده‌اند.

البته فراموش نکنیم در فوتبال ایران، مربیان معمولا تحت‌تاثیر مدیران بالادستی قرار دارند و به همین دلیل مثل آنها درصد ریسک‌پذیری پایینی دارند.» کربکندی بی‌توجهی باشگاه​های بزرگ به مقوله سازندگی را به عنوان یکی دیگر از دلایل جولان دادن بازیکنان پا به سن گذاشته در لیگ باشگاهی ایران جلوه می‌دهد: «باشگاه‌های بزرگی مثل سپاهان، استقلال و پرسپولیس و چند باشگاه بزرگ دیگر که صاحب برند هستند، می‌توانند از ظرفیت‌های قابل ملاحظه‌ای که برای کشف و تربیت استعدادها دارند، بهره ببرند، اما بجز سپاهان، دیگر باشگاه‌های بزرگ کمترین توجهی به تیم​های پایه ندارند و برای اداره آکادمی‌های خود با مشکلات مالی دست و پنجه نرم می‌کنند. این در حالی است که همین باشگاه‌ها هر فصل برای خرید بازیکن، بین ده تا 15 میلیارد تومان هزینه می‌کنند. به نظرم فدراسیون فوتبال باید قانونی را تدوین کند که براساس آن تمامی باشگاه‌ها ملزم به استفاده از چند بازیکن جوان در یک فصل شوند.»

جای خالی جوان

با وجود ترافیک معنادار بازیکنان مسن در باشگاه‌ها، منتقدان کارلوس کرش لزوم دگرگونی سریع در فهرست تیم ملی را ضروری می‌دانند! کرش در چند بازی رسمی و غیررسمی تعدادی بازیکن جوان را برای اولین‌بار به میدان فرستاد که این اتفاق پیش از این فقط در دوران رایکوف و مرحوم دهداری سابقه داشت. کرش اما در همان چند بازی متوجه شد جوان‌ترهای فوتبال ایران فاصله وحشتناکی با باتجربه‌ها دارند. سرمربی تیم ملی ایران خوب می‌داند در باشگاه‌های اروپایی چه حساب ویژه‌ای روی بازیکنان بالای 17‌سال باز می‌کنند.

کسی متعجب نمی‌شود وقتی سلتیک با گلزنی «تونی وات» هجده ساله بارسلونا را شکست می‌دهد. «نوری شاهین» از شانزده ‌سالگی و با رضایت‌نامه کتبی پدر و مادرش برای دورتموند بازی کرد. «آلن‌هالیلوویچ» شانزده ‌ساله در دینامو زاگرب متقاضیان سمجی در باشگاه‌های بزرگ اروپا دارد. «ویل هیوز» از شانزده ‌سالگی برای تیم بزرگسالان دربی‌کانتی به میدان رفته و در هفده‌ سالگی عضو تیم امید انگلستان شده است. منچستر یونایتد «آنخلو هنریکز» را در هفده ‌سالگی از یونیورسیداد شیلی جذب کرد.

این بازیکنان در متن مسابقه عصبی نمی‌شوند و با سوت اشتباه داور یا توهین بازیکن حریف از کوره درنمی‌روند. شمار ستاره‌های زیر‌20‌ سال فوتبال اروپا بسیار چشمگیر است و این در ‌حالی است که از تیم ‌ملی جوانان ایران فقط سعید آقایی در لیگ برتر بازیکن ثابت گسترش فولاد است، اما هفت بازیکن تیم ملی جوانان ژاپن اکنون در لیگ حرفه‌‌ای ژاپن مهره اصلی تیم‌های خود هستند. همچنین از ۲۲ نوجوان اعزامی به جام جهانی 2012 امارات فقط سعید عزت‌اللهی (ملوان) در لیگ برتر به میدان می‌رود.

***

فوتبال ایران در‌حالی به بازیکنان بالای 32 ‌سال مجال خودنمایی می‌دهد که در فوتبال اروپا این سن و‌ سال را زمان آغاز ورود به عرصه مربیگری می‌دانند! در لیگ سیزدهم ده بازیکن بالای 35 سال مشغول فعالیت هستند و جالب این‌که اکثر آنها نیز در تیم‌های خود مهره‌های تاثیرگذار و تعیین‌کننده‌ای محسوب می‌شوند. از این ده بازیکن؛ چهار نفر دروازه‌بان هستند، یک نفر مدافع، سه هافبک و دو مهاجم.

نیلسون کوریا، سید جلال حسینی و محسن بنگر در پرسپولیس، عنایتی در صبای قم، علی کریمی در تراکتورسازی و رحمان احمدی و هادی عقیلی از جمله بازیکنان تاثیرگذار در تیم‌های خود در این فصل محسوب می‌شوند. محرم نویدکیای سی و سه ساله نیز قرار است در هفته‌های پایانی لیگ مشکل خط میانی سپاهان را حل کند. ابتدای دهه 60 بود که پس از قهر دسته‌جمعی 14 بازیکن وقت تیم ملی، پرویز دهداری فوجی از فوتبالیست‌های جوان مثل عابدزاده، زرینچه و صمد مرفاوی را به اردو فراخواند و دو سال بعد تیم ملی با همین بازیکنان جوان روی سکوی سومی جام ملت‌ها ایستاد.اکنون حدود 30 سال از آن روزها گذشته و به نظر می‌رسد مکتب پرویز دهداری که اساسش بر پایه اخلاق و میدان دادن به جوانان جویای نام بنا شده بود، آرام آرام به فراموشی سپرده شده است.

فهرست 10 بازیکن مسن لیگ سیزدهم

سهراب بختیاری‌زاده (استقلال خوزستان): 39 سال

مهدی ثابتی (سایپا): 39 سال

نیلسون کوریا (پرسپولیس): 38 سال

فرشید کریمی (راه‌آهن تهران): 37 سال

رضا عنایتی (مس کرمان): 37 سال

حسن رودباریان (داماش): 36 سال

مهدی رجب‌زاده (ذوب‌آهن): 36 سال

علی کریمی (تراکتورسازی): 35 سال

ابراهیم صادقی (سایپا): 35 سال

محسن بنگر (پرسپولیس): 35 سال