به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، نورعلي نورزاد متولد تاريخ20 سپتامبر سال 1974 در روستاي ويشب از ناحيه عيني تاجيکستان است. دانش آموخته دانشکده ادبيات دانشگاه دولتي خجند است. داراي درجه دکترا در رشته ادبيات فارسي و اکنون مدير گروه ادبيات فارسي دانشگاه دولتي خجند مي باشد. دکتر نورزاد در نخستين ارتباط ايميلي اينجانب با ايشان و در خواست همکاري با اين ويژه نامه با رويي گشاده و خويي خوش استقبال کردند و قول دادند در نزديکترين فرصت پاسخ پرسش هاي ما را به شکل يک مقاله تنظيم کنند که بر سر قرار مطلب را ايميل کردند و که جاي سپاس دارد .

البته به دلايلي طولاني تر از آن چيزي است که در اين ويژه نامه مي خوانيد. استاد نورزاد در نخستين همايش بين المللي "چشم انداز شعر معاصر (تهران، 2004)، کنگره بين المللي «فرهنگ و تمدّن ايران در عصر ايلخاني» (تبريز، 2005)، انجمن هاي پنجم و هشتم استادان زبان و ادبيات فارسي (دوشنبه، 2006، تهران2011)، دوّمين و سومين کنگره بين المللي «عرس بيدل» (تهران، 2006، 2008)، دوّمين جشن جهاني نوروز (تهران، 2011)، همايش دورنماي رشد زبان فارسي در کشورهاي آسياي مرکزي (آلماتي، 2012)و «روش هاي معاصر تحصيلات » (ليوبين، لهستان 2013) حضور داشته است. سلسله مقاله هاي نورعلي نورزاد در مجلّه ها و مجموعه هاي علمي از جمله ايران، روسيه، قزاقستان، افغانستان، لندن، هلند ، بنگلادش و غيره به دست چاپ رسيده اند. مجموعاً مؤلف 8 کتاب، از جمله 3 دفتر اشعار و بيش از 300 مقاله هاي علمي مي باشد، که از جملة آنها بيش از 50 مقاله به نقد و بررسي مسائل نظم و نثر ادبيات معاصر فارسي اختصاص دارد . همزمان، نمونه هاي اشعار نورعلي نورزاد در چند مجموعه شاعران فارسي زبان در ايران و افغانستان منتشر گرديده اند.

براي خدمت هاي شايسته در رشد علم و معارف و تبليغ دستاوردهاي ادبي و فرهنگي تاکنون چندين بار تقدير شده است از جمله در اعلاچي فرهنگ تاجيکستان (2002)، اعلاچي معارف ج. تاجيکستان (2012)، اعلاچي مطبوعات تاجيکستان (2012)، جايزه دولتي جمهوري تاجيکستان به نام اسماعيل ساماني (2004) جايزه هاي بين المللي صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران (2007)، بنياد بين المللي طالب آملي (2011). نشان کمال خجندي و شهرياري شهرداري تبريز جمهوري اسلامي ايران.وي همچنين مشاور گروه برون‌مرزي فرهنگستان زبان و ادبيات فارسي جمهوري اسلامي ايران مي باشد.تاليفات: فروغ رمزهاي شگرف، نقد شعر معاصر،خجند، 1999؛ اوستا و ميراث فرهنگي تاجيکان،خجند، 2001؛ فروغ فطرت معني، بررسي معرفت و شرح آثار بيدل دهلوي،خجند، 2002؛ فروغ فطرت معني، بررسي معرفت و شرح آثار بيدل دهلوي (با تحرير و علاوه ها)،خجند، 2008؛ معراجي تا خورشيدي وصال،دوشتبه، 2003؛ اذان تنهايي، دفتر اشعار،خجند، 2005؛ محراب شکوفه ها، دفتر اشعار،خجند،2010؛ تکرار ترانه باران، دفتر شعر با خط فارسي و سرليک،خجند 2013.

جريان انس و آشنايي جامعه تاجيکستان به شعر و ادب و کارنامه‌هاي شايان حوزه‌هاي فرهنگي کشور هم‌زبان ما جمهوري اسلامي ايران در مرحله نوين تاريخي اصلاً به زمان شوروي پيوند مي‌گيرد، زيرا از سال هاي پنجاهم-شصتم قرن بيستم بود، که کار تهيه و نشر نمونه‌هاي شعر معاصر و ادبيات داستاني ايران آغاز يافته بود. هجرت استاد ابوالقاسم لاهوتي به تاجيکستان هرچند در سال هاي بيستم قرن بيستم اتّفاق افتاده بود، امّا نمونه هاي اشعار در ايران سروده وي، در سال 1958 منتشر شد. در همين سال بود، که هم‌زمان دفتر سروده‌هاي شاعران ديگري چون ملک‌الشّعراي‌بهار، خليل ساماني و ژاله بديع نشر گرديد. سال هاي شصتم تا نودم و به اصطلاح پايان سلطنت شوروي در تاجيکستان نيز اين روند به نحو خاصي ادامه پيدا نمود و همين‌گونه سروده‌هاي شاعران معاصر ايران چون ايرج ميرزا در سال 1963، فرّخي يزدي در سال 1980، فروغ فرّخزاد و محمّدحسين شهريار در سال 1983 و پروين اعتصامي در سال 1986 و سياوش کسرايي در سال 1988 مرتّب به دست چاپ رسيده، براي جامعه تاجيکستان معرفي شدند. در نشر مجموعه‌هاي مذکور دانشوراني چون نعيمه قهّاراوه، فيضعلي نجماناو، ميرزا ملاّاحمداو، غياث‌الدّين قادراو و ديگران سهم مهمي داشتند.

در کنار اين، روي چاپ آمدن کتاب نمونه‌هاي شعر شاعران معاصر ايران در تاجيکستان تحت عنوان «امواج کارون» در سال 1973 با ابتکار ادب پژوهان نامور تاجيک اعليخوان افصح زاد و جابولقا دادليشايف به مناسبت برگزاري انجمن اديبان کشورهاي آسيا و آفريقا در آلماتي از مهم ترين اقداماتي در اين عرصه به شمار مي‌رود، که مي‌توان گفت روند آشنايي اهل ادب و کلّ خوانندگان تاجيک را با ادبيات نوين ايران سرعت بخشيد. چنين مجموعه دسته جمعي بعد از چهارده سال انتشار کتاب مذکور با کوشش هاي سه نفر از دانشوران ديگر تاجيک؛ مرگناو، فتح ا... اف و شريفاف زير عنوان «پيوند»، که در برابر فراگيري نمونه‌هاي اشعار شاعران کشورهاي فارسي‌زبان تاجيکستان ، افغانستان ، هند و پاکستان برگزيده شعرهاي ۲۹ تن از شاعران معاصر ايران را نيز فرا مي‌گرفت، به زيور طبع آراسته شد.

يادآور بايد شد، که تدريس ادبيات معاصر ايران به عنوان فنّ ويژه‌اي در دانشکده هاي ادبيات و خاورشناسي دانشگاه‌هاي تاجيکستان براي کوشش پژوهشگران تاجيک در تهيه و نشر سروده‌هاي شاعران اين کشور هم‌فرهنگ و نمونه‌هايي از ادبيات داستاني آن زمينه‌هاي محکمي فراهم آورد و با تکيه بر اين که تعداد نشر آثار در زمان شوروي با ابتکار دولت در چاپخانه‌ها به مراتب زياد بود، اين اقدام بر توجّه افزون جامعه تاجيکستان به آشنايي و معرفت شعر معاصر ايران نقش مؤثر گذاشت.

با اين همه، مرحله نوين حيات سياسي تاجيکستان را، که به استقلاليّت دولتي کشور و رها شدن از هيئت جماهير شوروي پيوند مي‌گيرد و همچنين پيروزي انقلاب اسلامي در ايران و آغاز دوره نوي تاريخي را در اين کشور به عنوان جمهوري اسلامي ايران مي‌توان زمان تجدد در پيوندهاي ادبي و حضور نوعي انقلاب در روابط فرهنگي و ادبي هر دو کشور نامزد نمود. جمهوري اسلامي ايران از نخستين کشورهايي بود، که استقلال سياسي تاجيکستان را اعتراف نمود و براي افتتاح نمايندگي هاي ديپلماسي و فرهنگي خود در اين کشور هم‌زبان و هم فرهنگ خويش اقدام کرد. سال 1991 دفتر سفارت جمهوري اسلامي ايران در تاجيکستان افتتاح گرديد و به عنوان نخستين سفير کبير اين کشور هم‌زبان تاجيکان علياشرف مجتهد شبستري فعاليت خود را آغاز کرد. کارشناسان و پژوهشگران تاجيکستان و هم ايران دوره فعاليّت ايشان را در اين مقام مرحله سرنوشت‌ساز در تکوين و تجديد و تحوّل روابط سياسي و به خصوص فرهنگي هر دو کشور عنوان نموده اند. به طور کلّي تمايل به گسترش پيوندهاي فرهنگي هر دو کشور و به ويژه نفوذ و جايگاه ادبيات، علم و معارف جمهوري اسلامي ايران را در تاجيکستان مشخصاً در چند دسته مي‌توان بررسي نمود:

1. شعر معاصر ايران و نقد و بررسي آن در تاجيکستان.

2. ادبيات داستاني ايران و پژوهش ويژگي هاي هنري و سبکي و موضوعي آن در تاجيکستان.

3. تجسم و نشر ادبيات معاصر ايران در مطبوعات نوين تاجيکستان

4. فعاليّت هاي نهادهاي علمي و فرهنگي ايران در تاجيکستان در امر تبليغ ادبيات معاصر ايران

5. همايش و نشست هاي ادبي و علمي مربوط به ادبيات معاصر ايران در تاجيکستان

مباحث کلّي مربوط به اين موضوع را به طور جداگانه بررسي خواهيم نمود.

1. شعر معاصر ايران و نقد و بررسي آن در تاجيکستان: ضمن بررسي اين موضوع مي‌توان نخست از معرفي شعراي دو دوره تاريخ ادبيات ايران؛ دوره قبل و بعد از پيروزي انقلاب اسلامي تعريف کرد که روند برگردان با خط سيرّيليک و نشر آثار سخنوران معاصر ايران، چه از دوره قبل و چه پس از انقلاب اسلامي به يک مرحله نوين و پروسعت خويش قرار گرفت. هنوز در سال 1991-نخستين سال صاحب‌استقلالي تاجيکستان بود، که دفتر اشعار شاعره شهير معاصر ايران-فروغ فرّخزاد با نام «تولد ديگر» مجدداً به چاپ رسيد. بعداً در سال 1993 نمونه اشعار بنيان گذار جمهوري اسلامي ايران و هم ادبيات انقلابي-امام خميني (ره) براي خوانندگان تاجيک منظور گرديد، که مي‌توان گفت از همين ايّام براي انتشار شعر شاعران دوره انقلاب اسلامي و آشنايي جامعه فرهنگي کشور تاجيکستان با ادبيات اين دوره نوي تاريخ ايران اساس گذاشته شد. همچنين، راجع به زندگينامه و ويژگي هاي اشعار امام خميني (ره) نيز تحقيقاتي از جانب دانشمند نامور تاجيک استاد روانشاد اعليخوان افصحزاد انجام يافت، که همان سال نشر گرديد.

بايد تذکّر داد، که از سرآغاز مرحله صاحب‌استقلالي تاجيکستان هرچند از لحاظ اقتصادي روزنامه و مجلّه‌ها به مشکلات دچار آمده بودند و نشر مطبوعات تا جايي کاهش پيدا نموده بود، امّا توجّه به نشر نمونه‌هاي نظم و نثر معاصر ايران در مطبوعات کشور نيز تا جايي رونق يافت و در مراحل بعدي به يک روند پروسعت آشنايي جامعه تاجيکستان با ادبيات معاصر کشور هم زبان خويش بدل يافت، که اين موضوع علي حده مورد بررسي قرار خواهد گرفت.

آغاز هزاره نوي تاريخي براي تحوّل روابط ادبي تاجيکستان و جمهوري اسلامي ايران واقعاً دوران ‌ تازه‌اي گرديد و در اين مرحله جريان نشر و حتّي تحقيق شعر معاصر ايران به يک روند متشکل بدل شد. بر اساس همين تمايل گسترده نشر و معرفي شعر معاصر ايران در تاجيکستان کتاب اشعار شاعران امروز اين کشور هم زبان-سيدعلي موسوي گرمارودي «برخيز واژه‌اي پيدا کن»، در سال 2002، عليرضا قزوه «سوره انگور» در سال 2005، سهراب سپهري «هشت کتاب» در سال 2005، منتخب غزليات شهريار در سال 2006، قيصر امين پور «يک دريچه آسمان» در سال 2010، مهدي بهمني زير عنوان «ترجمان عشق»، سيمين بهبهاني به عنوان «يک دامن گل» در سال 2012 و دفتر اشعار طاهره صفّارزاده با عنوان «طنين در دلتا» در سال 2013 با خط سيريلّيک به دست چاپ رسيدند.

براي انجام کار تهيه و نشر آثار اين شاعران معاصر ايران صاحب نظران و پژوهشگران نامور تاجيک رحمت نذري، دارا نجات، رستم وهّابيان، اسفنديار، شاه منصور شاه ميرزا اقدام نموده‌اند، که نوشته‌هاي ايشان را به عنوان پيشگفتار براي هر يکي از اين کتب مي‌توان به عنوان يک تحقيق جداگانه داراي ارزش علم پذيرفت و آن را خدماتي شايان در معرفي شعر امروز ايران عنوان کرد. با ابتکار اينجانب دفتر شعر يکي از شاعران امروز ايران حسن قريبي با عنوان «کوچه‌هاي کمين» با پيشگفتار دانشمند صاحب نام و يکي از «چهره‌هاي ماندگار» دکتر اصغر داد به با خط سيرّيلّيک آماده شد و توسط انتشارات «ناشر» شهر خجند چند روز پيش به چاپ رسيد. همچنين به کوشش استاد ادبيات دانشگاه علاّمه طباطبايي جمهوري اسلامي ايران نعمت ا... ايرانزاده در سال 2010 دفتر اشعار قيصر امين پور همراه يک پژوهش مربوط به ويژگي هاي اشعار اين سخنور ممتاز با خط فارسي در تاجيکستان منتشر گرديد، که ميتوان گفت در آشنايي بيشتر اهل ادب و خوانندگان تاجيک با سروده‌هاي اين شاعر شهير معاصر ايران نقشي مؤثر گذاشت.

همزمان با چاپ دفتر جداگانه اشعار سخنوران معاصر ايران در اين ايّام چند مجموعه دسته‌جمعي نيز از شاعران امروز اين کشور دوست به دست خوانندگان تاجيک رسيد. نخست مي‌توان از مجموعه «بياض مهر» يادآور شد، که سال 2006 در انتشارات «مطبوعات» به زيور طبع آراسته گرديد. کتاب مذکور نمونه‌هايي از اشعار شاعران معاصر کشورهاي فارسي‌زبان را فرا مي‌گرفت، که در کنار سروده شعراي ديگر فارسي سراي جهان، اشعار شاعران امروز ايران نيز بر آن افزوده شده است.

در سال 2009 کتاب ديگري با عنوان «گلستان غزل» به کوشش دانشمند تاجيک رجبعلي خدايار به طبع رسيد، که فراگير نمونه‌هاي غزليات 205 نفر شاعر معاصر ايران مي‌باشد. اين کتاب با پشتيباني مالي سفارت جمهوري اسلامي ايران در تاجيکستان نشر شد و مي‌توان گفت، که در معرفي بيشتر جريان غزل معاصر ايران به اهل تحقيق و ادبيات تاجيکستان تأثيري پرفيض گذارد.

بعداً به کوشش دانشمند ديگر تاجيک غياث‌الدّين قادر کتاب مجموعه‌اي از شعر معاصر ايران زير عنوان «کاروان گل‌ها» به دست خوانندگان تاجيک رسيد، که باز نمونه‌هاي اشعار شاعران امروز ايران را از ادبيات دوران مشروطه تا کنون فرا مي‌گيرد. اين پژوهشگر تاجيک به عنوان مقدّمه در آغاز کتاب، تحقيقاتي هم افزوده که جريان تشکّل شعر نوين ايران را در صد سال اخير فرا مي‌گيرد و مي‌توان گفت، که اين نوشته محقّق تاجيک در معرفي بيشتر جريان هاي شعر معاصر ايران در پيشگفتار اين کتاب جامع خدمت مي‌کند. هنوز سال هاي نخستين استقلال دولتي تاجيکستان بود، که با ابتکار استاد شعردوست نمايندگي مؤسسه «ال-هودا» در شهر دوشنبه تأسيس يافت و در زمينه تلاش هاي اين مرد کوشا و زحمت قرين از طريق انتشارات مذکور بيش از 150 نامگوي آثار شعرا، داستان‌نويسان و پژوهشگران تاجيک با خط فارسي به دست چاپ رسيد.اين اقدام افزون بر رونق و رواج محيط فرهنگي تاجيکان در ماوراي کشور ما بهترين دستاوردهاي ادبيات معاصر، فرهنگ، پژوهش و معنويّت تاجيکستان را به سراسر دنيا معرفي نمود، زيرا راه عظيم و پربار شناخت شعر، آثار داستاني و تحقيقات تاجيکان به جهانيان در نوبت اوّل همين برگرداني آنها با خط فارسي و نشر در جمهوري اسلامي ايران بود، که با زحمت اين دوست فرزانه تاجيکان در فاصله هايي از آغاز دوران استقلال تاجيکستان تا کنون به اجرا رسيده است.

در کنار اين، هنوز در سال 1997 به نوشتن رساله جامعي زير عنوان «چشم‌انداز شعر معاصر تاجيک» موفق گرديد که روند تشکّل، بررسي ويژگي هاي هنري و موضوع شعر امروز تاجيک را از پايان قرن نوزده تا سالهاي نخستين استقلالي دولتي تاجيکستان فرا مي‌گيرد. يک ويژگي مهم اين تحقيقات تجسم در آن پيدا کرده است، که استاد شعردوست حضور روشن شاعران فارسي سراي فرارووان را در عصرهاي ۱۶ و۱۷ نيز به معرض تحقيق گذاشته، مباحثي در سرآغاز بررسي هاي خويش راجع به شعر شوکت بخارايي، سيّداي نسفي نيز انجام داده است. تأثير شعر بيدل و دلباختگي شاعران فرارودي پايان قرن نوزده تاجيک به افکار و اشعار و انديشه‌هاي بيدل دهلوي در اين کتاب از نظر محقّق صاحب‌نظر ايراني دور نمانده است. اين کتاب به عنوان نمونه بهترين معرفي نامه ادبيات معاصر تاجيک براي اهل معارف و ادب کشورهاي فارسي‌زبان گرديد و محض همين ارزش و مقام شامخ آن بود که در سال 2011 به جايزه عالي کشور تاجيکستان به نام ابوعبدا... رودکي تقدير شد.

بعداً در زمينه تکمله کتاب مذکور تأليفات جامع از اين دانشمند ايراني با نام «تاريخ ادبيات معاصر تاجيک» روي کار آمد.

با مرور به تلاش هاي اين مرد مبتکر و پرشور مي‌توان نتيجه‌اي برداشت، علي اصغر شعردوست در کنار معرفي آثار سخنوران تاجيک به تمام فارسي‌زبانان براي نشر و توسعه و تحقيق ادبيات معاصر ايران در تاجيکستان به خدمات شايان فرهنگ موفق گرديد، که اين جا باز هم مي‌توان از نشر کتاب هاي ايشان «شعر معاصر ايران»، «نقش ايام» در تاجيکستان را يادآور شد.

چند سال قبل مجموعه مقالات علي اصغر شعردوست زير نام «نقش ايّام» با اهتمام بحرالدّين ميرزايف در تاجيکستان به دست چاپ رسيد، که حاوي 48 مقاله علمي پژوهشي در مورد ادبيات فارسي، جايگاه زبان و ادبيات فارسي در سراسر جهان، شعر معاصر تاجيک، مقام و جايگاه سياسي تاجيکستان و راهبر آن در جهان معاصر مي‌باشد. تأمّل در محتواي مقالات اين کتاب قبل از همه روش هاي تحقيقي استاد علي اصغر شعردوست را در ادب پژوهشي معاصر فارسي باز مي‌کند. بخش مهم مقالات اين مجموعه تحقيقاتي راجع به شعر و داستان معاصر ايراني، و شاعران و نويسندگاني چون محمّد حسين شهريار، جلال آل احمد و ويژگي هاي سخنوران امروز تاجيکستان چون سيدعلي مامور، کمال نصرا...، عسکر حکيم و ديگران به شمار مي‌آيند، که بي‌شک در معرفي اين شاعران تاجيک براي فارسي‌زبانان و بررسي و تحقيق ويژگي هاي مهم اشعار چند تن از شاعران امروز ايران براي جامعه فرهنگي تاجيکستان اهميت خاص دارد. تمايل دوّم حضور شعر و انديشه شاعران امروز ايران در تاجيکستان به جلوريزي محبّت‌نامه هاي شاعران امروز تاجيک براي شاعران معاصر همزبان خويش محسوب مي‌شود. همزمان، هنوز در سروده‌هاي شاعران امروز تاجيک فرزانه، گلرخسار، دارا نجات، محمّدعلي عجمي، سروش، آذرخش، گلناز، نورلي نورزاد و ديگران محبّت‌نامه‌اي در ستايش شاعران امروز ايران چون فروغ فرّخزاد، سهراب سپهري، شاملو، قيصر امين پور، عليرضا قزوه و ديگران به مشاهده مي‌رسد، که همگي به پرتو مؤثر فضيلت هاي شخصي و انديشه و افکار بلندپاي شاعران امروز ايران در هنر، تأکيد مي‌کنند. حتّي بعد از درگذشت شاعر شهير دوره انقلاب اسلامي ايران قيصر امين پور چندين سوگ نامه در مرگ اين شاعر از جانب شاعران تاجيک سروده شد، که اين جا مي‌توان از سروده‌هاي شاعران گلرخسار، فرزانه و اينجانب يادآور شد، که در مطبوعات ايران هم نشر شده‌اند.

تمايل سوم و از همه اساسي برداشت هاي فکري و هنري شاعران تاجيک از شاعران معاصر ايران محسوب مي‌شود، که بخشي از آن در مقالات جداگانه پژوهشگران تاجيک نيز بررسي شده‌اند. به تعبير ديگر، در زمينه اين تمايل تأثيرپذيري و تأثّر روند تحقيق قياسي شعر معاصر ايران و تاجيکستان به يک جريان خاص نقدي ادبي کشور ما باعث آمد. در مورد تأثير فروغ به شعر معاصر تاجيک نيز چند پژوهش انجام يافت، که از جمله مقاله اينجانب زير عنوان «فروغ و شعر بانوان تاجيک» در چندين سامانه اينترنتي ايران و لندن به دست چاپ رسيده‌اند. در رابطه با شعر پروين اعتصامي و تأثير آن بر شعر معاصر تاجيک پژوهش هايي از سوي دکتر ميرزا ملّااحمد، مطلوبه ميرزايونس، پروينه کبيري و ديگران انجام يافته است. نوشته هايي از دانشمند مقيم ايران تاجيک شاه منصور شاه ميرزا راجع به تأثير سهراب سپهري بر ادبيات تاجيک نيز در مطبوعات ايران و هم تاجيکستان به دست چاپ رسيده‌اند. جالب توجّه است، که اخيراً اين موضوع در سلسله پژوهش هايي نيز راه يافت، که محقّقان امروز ايران انجام مي‌دهند. از جمله، تطبيق قياسي افکار و جنبه‌هاي هنري اشعار فروغ فرّخزاد و شاعره تاجيک فرزانه خجندي در رساله دکتراي پژوهشگر ايراني پروانه برارپور مورد بررسي قرار گرفت، که در سال 2011 در شوراي آکادمي علم هاي تاجيکستان به دفاع رسيد.

در زمينه تأثير ادبيات دوران انقلاب اسلامي ايران ورود موضوعات ويژه ادبيات اين کشور به شعر معاصر تاجيکستان نيز احساس مي‌شود. از جمله، موضوع روز قدس، که جايگاه خاصي در شعر امروز ايران به خاطر حمايت از حقوق قانوني مردم فلسطين کسب نموده، طي برگزاري مراسم ويژه توسط رايزني فرهنگي جمهوري اسلامي ايران به عنوان موضوعي در ادبيات نوين تاجيکستان راه يافت. بر اين اساس بود، که سال 2010 با اهتمام اين نهاد فرهنگي جمهوري اسلامي ايران کتابي زير عنوان «ويژه‌نامه روز قدس-2010» منتشر گرديد، که در آن سروده‌هاي شاعران تاجيک چون گلرخسار صفي، گلنظر، محمّدعلي عجمي، سياوش، اهل‌الدّين حصاري، آذر سليم و ديگران به خاطر دفاع از حقوق  مردم فلسطين جاي گرفتند.

در مجموع، دوام نزديک به بيست سال آخر، که تاجيکستان در قلمرو استقلال سياسي خويش قدم مي‌گذارد اين جريان براي تحوّل افکار ادبي، استقلال فکري و تشکّل روابط فرهنگي با کشورهاي همزبان، من‌جمله جمهوري اسلامي ايران مؤثر آمد. به خصوص، رواج گسترده نشر آثار شاعران معاصر ايران، به ويژه شعر دوران انقلاب اسلامي براي وجود تمايل هاي تازهاي در شعر امروز تاجيکستان و برداشت هاي افزون فکري و سبکي باعث آمد، که محصول آن در چندين پژوهش و تحقيق هم دانشوران تاجيکستان و هم ايران تجسم شايسته‌اي پيدا نموده‌اند.

ادبيات داستاني ايران و پژوهش ويژگي  هاي هنري و سبکي و موضوعي آن در تاجيکستان. هرچند معرفي نمونه‌هاي ادبيات داستاني معاصر ايران در پاي شعر آن در تاجيکستان قرار ندارد، در درازاي فزون بر بيست سال اخير تمايلات آن در ادبيات داستاني نيز به مشاهده مي‌رسد. با نمونه‌هاي نثر معاصر تاجيکستان اهالي اين کشور هنوز در زمان شوروي توسط نشر يک مجموعه‌اي به عنوان «حکايت هاي نويسندگان معاصر ايران» آشنايي پيدا نمودند. اين کتاب سال هاي 1988و 1989 با اهتمام دو تن از دانشوران تاجيک ميرزا ملاّاحمد و دل‌افروز اکرامي در دو جلد به دست چاپ رسيده، که واقعاً در جامعه فرهنگي تاجيکستان استقبال صميمانه پيدا نمود.

امّا نخستين نمونه نثر معاصر ايران در مرحله نو تحوّل ادبيات امروز آن رمان استاد سعيد نفيسي «نيمه‌راه بهشت» مي‌باشد، که در سال 1991 به دست چاپ رسيده است. امّا از همان ايّام با کوشش روزنامه‌نگار تاجيک منوّر سفر توسط روزنامه «پيام دوشنبه» نشر رمان معروف داستان‌نويس معاصر ايران زين‌العابدين رهنما «پيامبر» با خطّ سيريلّيک برگردان شروع گرديد و بر اثر مشکلات مالي روزنامه‌ها در آغاز مرحله صاحب استقلالي تاجيکستان شايد کاملاً به انجام نرسيد. امّا در سال 2011 توسط پشتيباني مالي رايزني فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در تاجيکستان اين اثر به صورت کتاب براي خوانندگان تاجيک درآمد. نقش مجلّه ملّي «صداي شرق» در انتشار نمونه‌هاي نثر معاصر ايران قابل تحسين و تأکيد است، زيرا اگر چه نمونه هاي شعر امروز ايران بيشتر به صورت کتب جداگانه درآمده‌اند، امّا اغلب نمونه‌هاي آثار منثور دوره نو اين کشور همزمان از راه تهيه در صحيفه‌هاي اين مجلّه بيشتر به خوانندگان تاجيک معرفي گرديده‌اند. از جمله، هنوز در چند شماره سال 1991 مجلّه، نخستين سال استقلال ملّي تاجيکستان داستان هايي از داستان‌نويسان معاصر ايراني کورش بابايي « امشب اشکي مي‌ريزد»، صادق هدايت «بوف کور» و چند تن از ديگران به چاپ رسيدند. همزمان، همان سال کتاب مجموعي زير عنوان «مرواريدهاي بي‌صدف» با کوشش داستان‌نويس تاجيک ميرزا باقي به دست چاپ رسيد، که نمونه‌هاي نثر داستان‌نويسان معاصر ايراني چون جلال آل احمد و ديگران را فرا مي‌گرفت. نقش اين کتاب در معرفي نثر امروز ايران براي اهالي فرهنگي تاجيکستان خيلي بزرگ ارزيابي مي‌شود. در معرفي ادبيات داستاني معاصر ايران براي اهالي تاجيکستان چند تن از صاحبنظران و پژوهشگران تاجيک خدمات شايسته‌اي به سامان رسانيدند. قبل از همه اينجا از خدمت هاي شايان عالم تاجيک عالم جان خواجه مرادف مي‌توان يادآور شد، که در برابر معرفي و نشر آثار داستان‌نويسان ايراني چون جلال آل احمد پژوهش هاي برجسته اي در جاده شناخت انديشه و افکار و هنر نويسندگي اين اديبان معاصر ايران انجام داده است. دل‌افروز اکرامي همسر دانشمند سرشناس تاجيک استاد محمّدجان شکوري بخارايي و دختر داستان‌نويس معروف تاجيک جلال اکرامي از ديگر پژوهشگران تاجيک است، که قبل از همه معرفي نثر معاصر ايران را از مهم ترين رسالات ادبي خويش شناخته، کارهاي مهمي را در اين سمت به سامان رسانيده است. به کوشش او آثار داستان هاي «سوو شون» در سال 2006 و «غروب جلال» سيمين دانشور در سال 2007 انتشار گرديدند. سال 2009 باشد موصوف به نشر «مجموعه حکايت ها» جلال آل احمد موفق گرديد. با اهتمام دل‌افروز اکرامي در سال 2010 باشد يک مجموعه دسته‌جمعي داستان هاي کوتاه نويسندگان معاصر ايران زير عنوان «دوازده داستان» از چاپ برآمد، که حاوي نمونه‌هاي حکايت هاي دوازده‌تن از داستان‌نويسان امروز ايران، چون جلال آل احمد، سيمين دانشور، ابراهيم گلستان، نادر ابراهيمي، اکبر رادي، هوشنگ مرادي کرماني، ميثاق امير فجر، علي مؤذني، سيّد مهدي شجاعي و داوود غفّارزادگان مي‌باشد. طوري در پيشگفتار مجموعه، که متعلّق به رايزن فرهنگي اسبق جمهوري اسلامي ايران در تاجيکستان محمّدحسين اردوش تذکّر يافته، کتاب مذکور برگزيده‌اي است، از چاپ دوّم کتاب «چهل داستان کوتاه ايراني از چهل نويسنده معاصر»، که توسط انتشارات «نيما» در سال 1382 در تهران منتشر گرديده است. در کنار انجام کارهاي تهيه و نشر آثار داستان نويسان معاصر ايراني خانم دل افروز اکرامي چندين تأليف پژوهشي در زمينه آثار سخنوراني چون جلال آل احمد، سيمين دانشور نيز به قلم آورده است، که سيماي او را به عنوان چهره مطرح محقّق داستان نويسي معاصر ايران در تاجيکستان معرفي کرده‌اند. با توجّه به آن چه در مورد معرفي ادبيات داستاني معاصر ايران اين جا تذکّر يافت و کارهايي در اين عرصه انجام يافته، که شايد برخي از آنان تأکيد نشده مي‌توان چنين حدس زد، که هرچند کارهاي شايسته‌اي در اين سمت براي شناخت داستان معاصر ايران انجام يافته، امّا آن را نمي‌توان با مقام کسب نموده شعر امروز اين کشور همزبان در ميان اهالي فرهنگي تاجيکستان همپا دانست. به عبارت ديگر، تبليغ و انتشار نثر معاصر تاجيکستان در حدّي نيست که شعر امروز آن معرفي شده. گمان غالب آن است، که اين حالت از قبل به اثر کمتر انجام يافتن کارها در اين عرصه و در سطح ضروري به خوانندگان تاجيک پيشنهاد نگرديدن مجموعه داستان هاي کوتاه و بزرگ ايراني محسوب مي‌شود و مطمئنم، که با احساس نفوذ نشر داستان‌هاي ايراني در چند سال آخر من بعد نيز رونقي بيشتر از اين کسب مي‌نمايد.

تجسم و نشر ادبيات معاصر ايران در مطبوعات نوين تاجيکستان. طوري که گفته آمد، نقش مطبوعات تاجيک از آغاز صاحب استقلالي تاجيکستان تا امروز در معرفي دستاوردهاي ادبيات معاصر اين کشور بدون ترديد مؤثر است و برحق مي‌توان گفت، که خواننده تاجيک با نمونه‌هاي برجسته ادبيات اين کشور همزبان به وسيله نشر سروده و نگاشته‌هاي سخنوران ايراني در مطبوعات تاجيک آشنايي ضروري کسب نموده است. هرچند در آغاز صاحب استقلالي تاجيکستان مشکلات مالي روزنامه و مجلّه‌ها بالا رفته، نشر آنان کاهش پيدا نمود، امّا گسترش همکاري هاي فرهنگي هر دو کشور دوست و همزبان براي دسترسي اهالي فرهنگي تاجيکستان به ادبيات امروز ايران وسعت يافت و اين توسعه پيش از همه توسط نشر پيامد و دستاوردهاي آن در مطبوعات تاجيک امکان‌پذير گرديد. در اين جاده مي‌توانيم پيش از همه به خدمات فرهنگي نشريه‌هاي اتّحاديه نويسندگان تاجيکستان روزنامه «ادبيات و صنعت» و مجلّه «صداي شرق» تأکيد ورزيم، که هر دو هم از آغاز با توجّه به نيازمندي آشنايي اهل ادب کشور به ادبيات امروز ايران صحيفه‌هاي ويژه‌اي را به ادبيات همزبانان اختصاص داده، بيشتر در انتشار نمونه‌هاي شعر و داستان امروز ايران اقدام نمودند. روزنامه «ادبيات و صنعت» از همان ايّام به نشر ضميمه هايي به عنوان «پيوند» با خط فارسي و کتابخانه «ادبيات و صنعت» با خط سيريلّيک شروع نموده، که در آن نمونه‌هاي ادبيات امروز ايران منتشر مي‌گرديدند. از جمله، توسط صحيفه «کتابخانه ادبيات و صنعت» بخش هايي از آثار پژوهشي درخور نيازهاي جامعه تاجيکستان چون «شاعر آيينه‌ها»، ي شفيعي کدکني «بانگ جرس» پرتو علوي به دست خوانندگان تاجيک رسيده‌اند. هرچند اين صفحه روزنامه بعد قطع گرديد، امّا ضميمه «پيوند» آن تا کنون با حمايت رايزني فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در تاجيکستان با خط فارسي نشر گرديده، هر شماره خوانندگان تاجيک را با نمونه‌هايي از نظم و نثر و پژوهش هاي تازه اهل سخن ايران آشنا مي‌سازد. توسط مجلّه «صداي شرق» نيز نمونه‌هاي فراواني از نظم و نثر معاصر ايران به اختيار خواننده تاجيک واگذار شدند، که برخي از آنان قبلاً تذکّر يافتند. راه‌اندازي صحيفه‌هاي ويژه‌اي در مجلّه به عنوان «اشعار همزبانان»، «ادبيات همزبان»، «ادبيات جهان» و امثال اين امکان پيش آورد، که از اين راه دست‌اندرکاران مجلّه در معرفي ادبيات امروز ايران سهيم باشند. از جمله، توسط صحيفه «ادبيات جهان» داستان بزرگ زين‌العابدين رهنما «پيامبر» نشر گرديد و همزمان طول چند سال است، که کتاب معتبر پژوهشگر معاصر ايران محمّد جعفر ياحقّي «فرهنگ اساطير» با ابتکار شاعر تاجيک و کارمند مسئول اين مجلّه رستم وهّاب تهيه و با خط سيريلّيک نشر مي‌شود. در کنار نشريه هاي مذکور از آغاز نشريه بنياد فرهنگ تاجيکستان «فرهنگ»، ‌ مجله‌هاي«ادب»، «خجند»، بعدتر عنوان «پيام سغد» را گرفت، «دوشنبه»، «ميترا»، اينچنين روزنامه‌هاي «جمهوريت»، «پيام دوشنبه»، «جوانان تاجيکستان»، «منبر خلق»، «تاجيکان دنيا» (اين روزنامه همگي چهار سال نشر شد، امّا نمونه‌هاي فراواني از شعر همزبانان را به دست خوانندگان تاجيک رسانيد)، «آزادگان»، «ملّت»، «حقيقت سغد»، «تراز جهان»، «ورارود»، «سغد»، «دم»، و امثال اين در کار معرفي و تبليغ ادبيات معاصر ايران در تاجيکستان نقش مؤثر دارند. در کنار انتشار نمونه‌هاي بهترين آثار منظوم و منثور، پژوهش هاي محقّقان ايراني راجع به شعر و شاعري مصاحبه و مباحثات ادبي با سخنوران اين کشور توسط اين روزنامه و مجلّه‌ها دسترس اهالي فرهنگي کشور گرديده‌اند، که اين امر نيز در آشنايي بيش از پيش تاجيکان با ادبيات امروز ايران مؤثر افتاده است.

فعاليّت هاي نهادهاي علمي و فرهنگي ايران در تاجيکستان در امر تبليغ ادبيات معاصر ايران. در کنار فعاليّت هاي باثمر سفارت جمهوري اسلامي ايران در عرصه نشر و تبليغ ادبيات امروز ايران در تاجيکستان به بخشي از آنان ارجاع شد، امروز در کشور ما چند نهاد فرهنگي و خيريوي و پژوهشي عمل مي‌کند، که خدمات هر يکي از آنان در مقام خاصه خود در مسير معرفي ادبيات امروز ايران قرار دارد. نخست، مي‌توان از فعاليّت هاي فرهنگي و علمي پژوهشگاه زبان و ادبيات فارسي سفارت جمهوري اسلامي ايران يادرس شد، که اغلب کارهاي نشر و تبليغي اين نهاد معتبر توسط آن تحقق پيدا مي‌کند. بيشتر آثار ادبي و علمي و پژوهشي انجام يافته توسط اين نهاد تهيه و در انتشارات «پيوند»، که وابسته سفارت جمهوري اسلامي ايران در تاجيکستان مي‌باشد، به دست چاپ مي‌رسند. با اقدام اين پژوهشگاه نشر فصلنامه «نامه پژوهشگاه» بيش از ده سال است، به راه مانده شده. در صحيفه‌هاي فصلنامه مذکور برابر نشر نگاشته‌هاي دانشوران تاجيک تأليفات سودمند محقّقان و منتقدان ايراني به نشر و به دست خوانندگان مي‌رسند، که اين امر به آشنايي بيشتر تاجيکان به تحقيقات و نقد و بررسي هاي علمي دانشمندان اين کشور دوست باعث خواهد شد. فزون بر اين نشر فصلنامه ديگري طي دو سال آخر مسمّا بر «انديشه» به راه مانده شد، که آن مجموعاً بهترين مقالات ادبي محقّقان معاصر ايران را با خطّ سيريلّيک حاوي است و مي‌توان معتقد شد، که نشر اين فصلنامه هم در معرفي بيشتر کارنامه هاي علمي ادب پژوهان ايراني مؤثر آمده است.

در زمينه همکاري هاي علمي و ادبي اين نهاد پژوهشي با مراکز و پژوهشگاه هاي تاجيکستان نشر متون و آثار ادبي و علمي زيادي به راه مانده شد. از جمله، محصول همکاري هاي پژوهشگاه مذکور و کتابخانه ملّي تاجيکستان در طي چند سال آخر عامل بر آن گرديد، که به نخستين بار در تاجيکستان کتب معتبري چون «تاريخ بخارا» نرشحي، «سندبادنامه» ظهيري سمرقندي، «نفحت الانس» عبدالرحمان جامي و همچنين تلخيص «سبک‌شناسي» محمّدتقي بهار منتشر گرديده، خوانندگان تاجيک بهره‌ور شدند.

رايزني فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در تاجيکستان نيز فزون به ده سال است، که فعال است و کارهاي شايسته‌اي را در جاده نشر و معرفي ادبيات معاصر ايران محض همين نهاد به انجام رسانيده. به طوري‌که قبلاً هم تأکيد شد، بيشتر مجموعه‌هاي دسته جمعي و دفتر اشعار شعراي معاصر ايران و نمونه‌هاي ادبيات داستاني اين کشور با پشتيباني مالي اين نهاد فرهنگي به دست خواننده تاجيک رسيده‌اند. در جريان فعاليّت آن چهره‌هاي برجسته فرهنگ معاصر ايران چون سيّد علي موسوي گرمارودي، عليرضا قزوه، قهرمان سليماني و ديگران خدمات شاياني در اين عرصه از خود نشان داده‌اند. در دوران فعاليّت هاي فرهنگي قهرمان سليماني به عنوان رايزن فرهنگي ايران در تاجيکستان نشر مجلّه «رودکي» به راه مانده شد، که توسط آن نيز نگاشته‌هاي هم محقّقان و پژوهشگران تاجيک و هم ايراني راجع به مسائل مختلف ادبيات، فرهنگ، تاريخ، مردم‌شناسي و امثال اين به دست خوانندگان رسيدند. از مهم ترين کارهاي در اين فرصت انجام يافته برگزاري محافل و نشست هاي ادبي، حضور شاعران معاصر ايران در محفل و همايش هاي همتايان خود در تاجيکستان و ديدار و ملاقات دوجانبه محسوب مي‌يابد، که من بعد به يک روند مهمّ پيوندهاي ادبي دو کشور بدل گرديد. برگزاري پنجمين مجمع بين‌المللي استادان زبان و ادبيات فارسي در سال 2006، که توسط پيکار و اقدامات اين نهاد فرهنگي با راهنمايي قهرمان سليماني انجام شد براي وحدت شاعران و پژوهشگران کشورهاي فارسي‌زبان و محقّقان زبان و ادبيات فارسي از سراسر جهان در تاجيکستان نقشي ماندگار گذاشت. بعدتر در زمينه فعاليّت هاي پربار اين نهاد فرهنگي کشور ايران در شهر دوشنبه براي توسعه کارهايي اينچنين در شهر و استان هاي ديگر تاجيکستان اقدام ورزيده شد، که محصول آن راه‌اندازي وابستگي فرهنگي ايران در شهر خجند مي‌باشد. هرچند فعاليّت اين نهاد نه چندان طولاني است و همگي سه سال از آغاز به کار آن نمي‌گذرد، امّا با برگزاري چندين محافل و برنامه مشترَک فرهنگي و ادبي آشنايي اهالي فرهنگي استان سغد را با ادبيات امروز ايران توسعه مي‌بخشد. از جمله، با اقدام اين وابستگي در دانشکده زبان و ادبيات فارسي و دانشکده شرق‌شناسي دانشگاه دولتي خجند اتاق هاي ايران افتتاح گرديده، آنها به کتب و آثار فراواني تأمين شدند که ميان اين کتب نمونه‌هاي بيشماري از دفتر سروده‌هاي شاعران و نگاشته‌هاي داستان‌نويسان معاصر ايران جاي گرفته‌اند. استفاده مستدام دانشجويان از مخازن کتابي اين اتاق ها براي عميق رفت ديدگاه هاي جوانان تاجيک، به ويژه در استان سغد در شناخت درونمايه و روش هاي سبک شاعران و اديبان امروز ايران مساعدت خواهد کرد. همچنين، آثاري اينچنين با همت اين نهاد فرهنگي به کتابخانه استانداري سغد نيز تقديم شده، که از آن اهالي فراواني از شهرهاي خجند و شهرستان هاي اطراف آن استفاده نموده، از اين راه روزنه‌اي در معرفت ادبيات نوين ايران فتح خواهند نمود. کارهاي نشر و تبليغ ادبيات امروز ايران در برابر ديگر اقدامات فرهنگي اين نهاد به تدريج پيشتر مي‌رود و مطمئنيم، که با توسعه فعاليّت هاي خويش، وابستگي مذکور مي‌تواند بيشتر از اين در انتشار ادبيات معاصر ايران در يک حوزه فرهنگي نيرومند تاجيکستان خدمتگزار باشد.