تاریخچه کشتی با چوخه
کشتی با چوخه یکی از معروف‌ترین ورزشهای محلی ایران است که در میان ایلات کرد و ترک خراسان رواج دارد.
به گزارش گروه ورزش باشگاه خبرنگاران کشتی با چوخه یکی از معروف‌ترین ورزشهای محلی ایران است که در میان ایلات کرد و ترک خراسان رواج دارد. از قدیم ترک‌ها و کردهای استان برای این کشتی اهمیت خاصی قائل بودند و در پرورش پهلوانان این رشته می‌کوشیدند این رشته به طور سنتی در مراسم عروسی ایام نوروز در روستاها برگزار شد بعدها توسعه و رواج پیدا کرد و مسابقات آن تقریبا به طور مرتب در نواحی شمالی استان و گاه در مشهد برگزار می‌شود.
کشتی گیران به این ترتیب اجرا می‌کنند ابتدا کشتی گیران جبه‌ای از برک سیاه پارچه ابریشمی خشن که به آن چوخه می‌گویند به تن می‌کنند (البته در تابستان از پارچه نخی استفاده می‌کنند) آستین‌ها را تا آرنج بالا می‌زنند کمربندی پارچه‌ای به میان می‌بندند و دامن‌های چوخه را برای آنکه مانع فعالیت دست و پا نشود بر می‌گردانند و زیر کمر محکم می‌کنند و شلوار را نیز تا زانو بالا می‌زنند و با پاهای برهنه زیر نظر داوران کشتی می‌گیرند در کشتی با چوخه کسی پیروزی است که پشت حریف را به خاک برساند.
در این مراسم ساز و دهل نیز می‌نوازند و تماشاگران کشتی‌گیران را تشک تاریخچه کشتی با چوخه از ابتدا تا کنون این ورزش در روستاها ایلات و عشایر انجام می‌گیرد و اوج شکوه و جلال آن در مراسم بزرگ سیزده و چهارده فروردین اسفراین است.
کشتی در ایران از قدمت بسیار طولانی برخوردار است به طوری که تاریخ پیدایش آن نامعلوم و به موزات تاریخ پیش رفته است این رشته در ایران، ترکیه، یونان، یوگسلای، روسیه، ژاپن و کره متداول بوده است و به شکل‌های مختلف انجام می‌شده است این تنوع در اجرا حتی در کشور ما در استان‌ها ایلات و عشایر نیز وجود داشته است.
کشتی چوخه‌ای (چقه‌ای) سرآمد همه کشتی‌ها بوده است چوخه در کلات نادری درگز چاپشلو قوچان شیروان چناران بجنورد و اسفراین متداول بوده است که بعدها در مشهد نیشابور تربت جام و آشخانه نیز مرسوم شده است.
در گذشته‌های نه چندان دور چوخه خاستگاه کشتی گیران بنامی بوده و از این رشته پرطرفدار و زیبا قهرمانان بزرگی به پا خواستند و در جهان نیز سرآمد همه دلاوران شدند.
در رشته جودو و کوراش چوخه کاران زیادی درخشیدند و در گهواره چوخه پرورش یافتند.
کشتی با چوخه یا همان کشتی کردی (کشنی) یکی از بارزترین ویژگی‌های فرهنگی اجتماعی و بومی محلی خراسان بزرگ به ویژه منطقه شمال خراسان است در این منطقه کشتی با چوخه نه تنها به عنوان یک ورزش بلکه به عنوان یک آیین فرهنگی پهلوانی در تمام شئونات و زندگی مردم جریان دارد.
آنها درجشن‌ها و اعیاد و عروسی‌های خود این آیین باستانی را اجرا می‌کنند و گرامی می‌دارند و از این طریق همواره روحیه مردانگی و پهلوانی و سلحشوری را در خود زنده نگه می‌دارند اکنون که کشتی با چوخه ثبت ملی و جهانی شده است ضروری است دست اندرکاران ورزش کشور نگاه ویژه‌ای به این مقوله داشته باشند تا این آیین که ظرفیت‌های فرهنگی و اجتماعی و ورزش بسیار بالایی دارد به جایگاه واقعی و شایسته خود دست یابد ورزش و آئینی که در صورت شناخت خوب آن می‌تواند بسیاری از آسیب‌های اجتماعی جامعه به ویژه در جوانان را کاهش داده و به عنوان یک برنامه تفریحی فرهنگی برای خانواده‌ها در نظر گرفته شود.
کشتی مهارتی است که بیشتر از کهن‌ترین دوران زندگی خود به آن پرداخته و نیاز ادامه حیات وی بوده است زیرا در کشاکش فعالیت‌های روزانه بدین وسیله توانسته است جان خویش را حفظ و از حریم خود دفاع کند.
کشتی با چوخه سرآمد کشتی‌های ایران است و مجری آن کردها که نژاد اصیل و قدیم هستند می‌باشد مرحوم منوچهر لطیف مفسر کشتی ایران کشتی چوخه را همواره کشتی کردی می‌نامید این کشتی نه فقط به عنوان یک مسابقه و رقابت بلکه به عنوان یک آیین فرهنگی پهلوانی در میان اهالی شمال خراسان قابل توجه است به طوری که کشتی گرفتن همواره یکی از رسم و رسومات عروسی کردهای شمال خراسان بوده است بدین جهت شور و شوق کشتی در وجود تک تک این مردم نهفته است، علاوه بر کشتی همزمان رقص‌های جمعی نیز با دهل و سرنا پا می‌گرفت کشتی با چوخه در تمام عرصه‌های زندگی مردم بعضی شهرها حضور دائمی و با شکوه دارد.
چوخه که در گذشته چوخا گفته می‌شد نام نوعی لباس یا بالا پوش سنتی است که کردهای شمال خراسان آن را برتن می‌کردند این نوع شنل که توسط زنان از پشم میش یا بز بافته و سپس دوخته می‌شده است هنگام کشتی با چوخه به همراه شال سفیدی بر کمر بسته می‌شود و پیژامه‌ای بر تن کشتی گیر قرار می‌گیرد.
زمان و مکان برگزاری با چوخه از دیرباز در دل طبیعی و محیط‌های باز برگزار می‌شده است چناچه اکثر گودهای کشتی با چوخه کنونی که از قدیم‌الایام نیز دایر بوده‌اند کشتی بر روی خاک نرم و با حضور انبوه تماشاگران از زن و مرد و پیر و جوان برگزار می‌شود هنگام برگزاری این کشتی دو نوازنده سرنا و دهل با نواختن کرمانجی حال و هوای خاصی به ورزش کشتی با چوخه می‌دهند و وقتی زورآزمایی کشتی گیران به اوج می‌رسد بر سرعت چوب طبل و سرنا می‌افزایند این موسیقی مقامی معروف به کوراوغلی است که با تم‌های سنگین و و رزمی نواخته می‌شود.
مسابقه کشتی با چوخه در اصل رقابتی بودن مدت زمانی مشخص بوده است و وقتی فردی در آن پیروز میدان اعلام می‌شده که بتواند سه بار تخت پشت یا شانه‌های حریفش را به زمین برساند اما مسابقه‌های امروزین این رشته در وقت 10 دقیقه‌ای برگزار می‌شود که اگر در پایان پیروزی نداشته باشد سرنوشت برنده به وقت اضافی 5 دقیقه‌ای موکول خواهد شد ضمن اینکه اجرای فن در خاک و گرفتن زیر زانوی حریف خطا محسوب می‌شود و کشتی گیران در 4 یا 5 وزن دسته بندی می‌شوند.
کشتی با چوخه فنون اصیل دارد که می‌توان به لنگ، کمر، کمرپیچ، راسته پیچ، قل پیچ، سیخه گیر ،پا پیچ، سرشاخ، لنگ کردی اشاره کرد.
کشتی گیر در ابتدایی که وارد گود می‌شود ابتدا دست بر خاک زده و بر لب و پیشانی می‌نهد و سپس دوری در گود زده و با چند پرش آمادگی خود را به حریف اعلام می‌کند سپس دو کشتی گیر به هم نزدیک شده و با سوت داور سرشاخ می‌شوند که از ابتدایی‌ترین فن‌های خاص این کشتی است آنها تمام توان خود را به کار می‌برند تا پشت حریف را به خاک بمالند پا در این کشتی نقش مهمی دارد فن لنگ کردی که اصطلاحا به آن یام باش می‌گویند از مشهورترین فن‌های این کشتی سنتی است که چوخه کاران بایستی تمام حواس خود را جمع کنند تا حریف از این فن استفاده نکند از دیگر فنون خاص این کشتی فن جوانمردی است بدین صورت که کشتی گیر نباید بدون آمادگی و یا از پشت به حریف خود حمله کند همچنین نباید فن لنگ را در مواقعی که ضروری نیست اجرا نماید کشتی گیران حق گرفتن زیر زانوی همدیگر را ندارند و در خاک نیز هیچ فنی اجرا نمی‌شود کشتی گیر باید هر دو شانه حریف خود را به مدت یک ثانیه به خاک بمالد.
برد و باخت در کشتی با چوخه در دو حالت اتفاق می‌افتد در حالت اول چوخه کاران می‌توانند یکدیگر را ضربه فنی کنند این ضربه فنی در چند حالت رخ میدهد تماس شانه یا با تشک یا زمین ضربه فنی محسوب می‌شود چرخش حول محور شانه‌ها روی آرنج با تماس نشیمن حالت دیگر ضربه فنی است همچنین تکیه دادن به آرنج‌ها در شرایطی که کشتی گیر با نشیمن روی زمین قرار دارد و نیز خم شدن شانه نسبت به کمر و تشک هم ضربه فنی به حساب می‌اید اما پیروزی و برد با امتیاز در کشتی با چوخه گونه‌ای دیگر هم دارد در این شکل در صورتی که کشتی گیر با اجرای فن حریف را روبه شکم زده و اصطلاحا او را به خاک و تسلط کامل بر او داشته مجری یک امتیاز کسب می‌کند در صورتی که با اجرای فن حریف را به بیرون از تشک از کمر به بالا ضربه فنی نماید مجری دو امتیاز کسب می‌نماید همچنین در صورت کم کاری دفاع و نافرمانی از دستورات داور به کشتی گیر کم کار و خاطی یک اخطار و به حریف یک امتیاز می‌دهند که هم ارزش با امتیاز فنی می‌باشد هنگام برگزاری مسابقه‌ها هر کشتی گیری به هر نحوی پایش کاملا از تشک یا محوطه مشخص شده بیرون رود یک امتیاز از دست داده و یک امتیاز به حساب حریفش اضافه می‌گردد دراین کشتی اجرای فنون از طریق گرفتن بدن حریف خطا منظور می‌شود و چوخه کاران درست مثل جودوکاران تنها از طریق گرفتن لباس حریف اجازه اجری فن دارند شاید به همین دلیل هم باشد که بسیاری از قهرمانان ملی جودوی ما از کشتی با چوخه وارد جودو شده‌اند و در این رشته به افتخارات ملی آسیایی و بین المللی هم دست یافته‌اند.
لباس و لوازم گود چرخه باید از استاندارد‌های لازم برخوردار باشد یکی از نا به سامانی‌هایی که تقریبا در تمام مسابقات دیده می شود وجود لباس‌های چوخه با طرح‌ها و رنگ‌های مختلف است ضروری است که همانند سایر ورزش‌ها یک استاندارد مشخص برای لباس یا همان چوخه کشتی گیران در نظر گرفته شود در حال حاضر کشتی گیران از شلوار‌های کشتی استفاده می‌کنند در حالی که در گذشته شلوار کشتی با چوخه از پایین به بالا تا می‌خورد و کشتی گرفتن با آنی راحت تر بود و داوران نیز در این موارد در هنگام کشتی گول نمی‌خورند از سویی لباس چوخه در گذشته سر‌آستینش‌داشت ولی الان به صورت حلقه‌ای است و باید مرجعی باشد تا این قوانین را تصویب و اجرایی کند.
لباس و لوازم کشتی با چوخه اجزایی دارد که به مهم ترین آنها می‌توان اشاره کرد:
چوخه: که جامعه پشمین چوپانان و بزرگان و در واقع پوشاک قدیمی کردهای خراسان بوده است چوخه در زمان‌های پیشین پالتویی ضخیم و مقاوم و دارای آستین بوده ولی امروزه به یک جلیقه کتانی بدون آستین تبدیل شده است.
کمربند: شالی که بر روی چوخه به دور کمر بسته می شود و بدن را مانند سنگ محکم نگه می‌دارد و دامن چوخه را به دور آن می‌پیچد
شلوارک: که همانند شلوارک کشتی پهلوانی می‌باشد با این تفاوت که کمی به طرف بالا تا می‌شود
دهل و سرنا زورنه: که با نواختن آن توسط بخشی‌ها، کشتی گیر بول میدان کشتی به حرکت درمی‌آید و خود را گرم می‌کند و برای مسابقه آماده می‌شود نوای دهل و زورنا که همان ریتم جنگ است، با تک آوازی نیز برای خبر کشتی است و از مردم می‌خواهد که جمع شوند و با دل و جان به تماشا بپردازند میدان کشتی که دایره‌ای با قطر 10 متر است و کشتی و کشتی در آنجا برگزار می شود.
باید در نظر داشت که تمام زیبایی کشتی با چوخه برگزاری آن به شکل سنتی است که می تواند برای تمام قشرها و رده های سنتی جذابیت داشته باشد کشتی با چوخه همیشه در فضای باز و دل طبیعت و اماکن تفریحی و بر روی خاک نرم یا چمنی برگزار شده است ضروری است در حال حاضر نیز تا جایی که اماکن دارد این امر لحاظ شود در حین کشتی نوای سرنا و دهل و یا قشمه و دهل بخش‌ها با ریتم خاصی شروع شده و به تدریج که کشتی اوج می‌گیرد ریتم آن نیز تندتر می شود دست دادن قبل از کشتی نیز از زیبایی های این ورزش است گودهای کشتی سنتی و معروف در شهرهایی مثل قوچان و اسفراین نظیر گود‌ةای رهو‌رد و سلطان زیرا به چشمه زینل خان الگو‌های بسیار بارزی برای این مورد است.
چوخه قوانین مدونی ندارد معمولا در مسابقات کشتی با چوخه اختلاف نظرها گاهی مسئله ساز و مشکل آفرین است بحث داوری یکی از مو‌اردی است که همواره باعث ایجاد اختلاف در میان کشتی گیران و دست اندرکاران و به تبع آن کشیده شدن این اختلاف به میان تماشاگران و شلوغی و هرج و مرج می‌شود نقطه ضعف این ورزش نبود قوانین و مقررات جامع و منسجم و واحد است که مورد پذیرش و مقبول همه علاقه‌مندان داوران و پیشکسوتان این رشته در کشور باشد در حال حاضر اختلاف نظر در نحوه برگزاری، داوری و اوزان وجود دارد که گاهی این اختلاف نظرها مشکل ساز می شود.
در سال‌های گذشته هر چه دست به تغییر کشتی با چوخه زده‌اند وضع بدتر شده است زمان کشتی پیرو کشتی آزاد و محدود است تشریفات کشتی با چوخه زیاد شده و بیشتر از فنون آزاد استفاده می‌کنند رسوخ فنون رشتههای دیگر به این رشته ورزشی باعث شده تا کشتی گیران بیشتر زیر گیری می‌کنند و به همین خاطر فن سنگ کشتی با چوخه که تماشاگران بسیار می‌دارد فراموش شود و کشتی گیران بیشتر به دنبال حداقل امتیاز هستند تا اجرای فنون و همین مسئله باعث شده کیفیت مسابقات افت کند تماشاگران صبوری کشتی با چوخه که اکثرا روستایی هستند از کشتی گیران توقع دارند فنون بکر لنگ را اجرا کنند آنها فنون کشتی آزاد وجود که اخیرا وارد چوخه شده است را دوست ندارند تماشاگر کشتی با چوخه فنون اصیل این ورزش را دوست دارد که متاسفانه کمتر به چشم می‌خورد لباس چوخه‌کاران کمی تغییر کرده است گارد کشتی آزاد و زیر کسی‌های جودو زیبایی‌های این ورزش بومی سنتی را کم رنگ کرده است در گذشته کشتی گیر از قدرت بدنی هم استفاده می کرد اما در حال حاضر چنین نیست این ورزش هم همانند سایر ورزش‌ها احتیاج به ایجاد تیم و لیگ دارد چنانچه کشتی با چوخه بخواهد به لحاظ مسابقات و رقابت‌ها البته نه در شکل اجرا از حالت سنتی خارج شده و به صورت حرفه‌ای درآید ضروری است به نظر می رسد که همانند سایر رشتههای ورزشی به صورت تیمی درآید به طوری که این تیم ها پشتیبان مالی داشته و از جایی حمایت شوند البته این امر نباید باعث شود که دسترسی به رقابتهای کشتی با چوخه افراد خاصی که فقط در تیم‌ها حضور دارند محدود شود مسابقات باید به گونه‌ای باشد که هر جوانی که آمادگی در خود می‌بیند بتواند در رقابت ها شرکت کند این رقابت ها به صورت هفتگی یا ماهیانه برگزار می شود در حال حاضر بیشتر رقابت های کشتی با چوخه دارای زمان‌بندی مشخص نبوده و درتاریخ‌های خاصی مثل اعیاد، روز‌های 13 و 14 فروردین و به صورت پراکنده برگزار می‌گردد.
این رقابت‌ها باید زمان‌بندی شده و در تقویم کشتی با چوخه منطقه در نظر گرفته شوند ضروری است برنامۀ هفتگی و یا ماهیانه‌ای برای برگزاری این رقابت‌ها در شهر‌های مختلف تدوین شده و سالی چند بار نیز رقابت‌ها به صورت استانی برگزار گردد.
متاسفانه هنوز ظرفیت‌ها و جذابیت‌های کشتی با چوخه برای خیلی از مسئولین ورزشی و فرهنگی به خوبی درک نشده است.
بودجه‌های کلانی که دربرخی ورزشهای بی بازده مثل فوتبال هزینه می‌شود و هیچ سود و نتیجه‌ای ندارد که هیچ بعضاً برخی ناهنجاری‌های اخلاقی و اجتماعی را نیز درجامعه در پی درد در صورتی که به کشتی با چوخه با نگاه درخور این آیین فرهنگی ورزشی نگریسته شود می‌توان بهره‌های فراوانی درجهت کاهش آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی در جامعه به ویژه درقشر جوان از آن گرفت.
درشهرهای که مهد کشتی با چوخه‌اند می‌طلبد که گودهای کشتی با چوخه درخور قدمت کشتی در این مناطق و نام آوران چوخه درسده‌های اخیر گردد گودهای قدیمی موجود تقویت شده وبرنامه مدونی برای برگزاری مرتب مسابقات طرح ریزی گردد گودهای موجود اکثراًبه صورت خودجوش ومردمی ایجاد شده‌اند و هیچ گونه بودجه و بر نامه‌ای برای آنها وجودندارد.
مسئولین وهیات داوران ومجریان گود بایستی از افراد زبده و اهل فن انتخاب شده تا در حین اجرا احیاناً بحثی پیش نیاید و به کسی اهانت نشود.
مجری و گوینده گود لازم است در نظر داشته باشد که نباید باحرف‌ها و رفتار خود باعث ایجاد آزردگی و آشفتگی در بین تماشاگران و یا عدم تمرکز کشتی گیران شود ایراد خیر مقدم‌های مکرر برای هر مسئول هر چند در دره پایین که واردگود می شود گاهی اوقات آنچنان زیاد است که حوصله تماشاگران را سر می‌آورد.
یکی از دلایلی که کشتی با چوخه نتوانسته به جایگاه درخور توجه دست یابد عدم وجود یک نهاد رسمی و سازمانی به عنوان متولی این ورزش است.
به همین دلیل معمولاً بودجۀ آنچنانی برای این ورزش اختصاص نمی‌یابد ساختار رشتههای ورزشی در تربیت بدنی به صورتی است که هر تشکیلات دارای فدراسیونی است اما کشتی با چوخه که زیر مجموعه کنفدراسیون یا فدراسیون جهانی است به عنوان یک ورزش بومی نتوانسته جایگاه منسجمی داشته باشد تا از یک هماهنگی وتصمیم ومدیریت وقوانین واحد و متمرکز برخوردار شود جا دارد این رشته درکنار دیگر رشتههای نزدیک نظیر گیله مردی مازندران دارای تشکیلات در وزارت‌خانه ورزش و جوانان شود تا بهتر سازماندهی شود.
ناهماهنگی در برگزاری رقابتهای کشتی با چوخه زیاد است الباً تصمیمات بدون هماهنگی و به صورت شخصی گرفته می‌شود گاهاً می‌بینیم که ساالی چند بار در شهرستان‌های مختلف رقابتهایی برگزار می‌گردد و همه اینها هم نام رقابتهای استانی را به یدک می‌کشند.
مردم به طور سنتی رغبت زیادی به این کشتی دارند و شور و علاقه آنهاست که ساعت‌ها در شرایط سخت و زمین ناهموار بر ر وی زمین نشسته و کشتی‌ها را تماشا می کنند باید در نظر داشت که مردم و به ویژه مردم روستایی از سرمایه‌های اصلی کشتی بوده وضروری است با احداث حداقل جایگاه برای تماشاگران به حفظ آرامش و نظم در بین تماشاگران کمک نمود، تجلیل از پهلوانان و پیشکسوتان کشتی با چوخه امر شایسته‌ای است که در برخی از گودهای کشتی با چوخه صورت می‌گیرد ضروری است که این امر تداوم داشته باشد وهمچنین انتخاب‌هاباید حق و به جا صورت بگیرد تا از پهلوانان به درستی تقدیر شود.
مشکلی که هم بر روی آمادگی و آرامش کشتی گیران تاثیر می‌گذارد و هم تماشاگران را آزار میدهد نبود امکانات رفاهی و بهداشتی است به لحاظ اینکه مدت این گونه رقابت‌ها طولانی بوده و معمولاً یک روز کامل طول می‌کشد و در مناطق غیر مسکونی برگزار می‌گردد عدم وجود امکاناتی همچون سرویس‌های بهداشتی ، مواد غذایی و آب آشامیدنی این مشکلات را دو چندان می‌کند. همچنین وجود تیم‌های پزشکی و اورژانس و چادر‌هایی برای تعویض لباس چوخه کاران ضروری است.
یکی از مسائلی که همواره در گودهای کشتی با چوخه روی میدهد عدم وجود نظم درگود است عدم تناسب تعداد مامورین با جمعیت ، نبود حفاظ بین تماشاگران و میدان کشتی بحث اختلاف در داوری و سایر موارد باعث ایجاد شلوغی وهرج ومرج در گود شده که در برخی موارد شاهد حرکات ناپسند و دور از شان چوخه از طرف معدودی از تماشاگران و کشتی‌گیران هستیم که شایسته این ورزش نیست.
جوایز کشتی با چوخه نیز به سبب ماهیت سنتی و ملی‌اش متفاوت است به فاتحان میدان چوخه قند اهدا می شود، این قند که همان جایزه است می‌تواند شتر، گوسفند، قالی، لوازم منزل، وجه نقد وسکه باشد گاهی اوقات نیز از دست‌بافته‌های عشایر نظیر قالی، جاجیم و گلیم استفاده می‌شود.
توجه به اخلاقیات در کشتی با چوخه امرمهمی است روح معنوی جاری در ورزش کشتی با چوخه بی‌شباهت به روح ورزش باستانی و کشتی پهلوانی نیست نیت پاک ورزشکار حاضر در رقابت کشتی با چوخه و در آغوش گرفتن حریف پیش و پس از مسابقه از الزامات مبارزه‌های این ورزش است ریشه مشترک کشتی با چوخه با کشتی پهلوانی که هر دو آیینی برای رزم و حریف طلبی محسوب می‌شوند این دو را بیشتر به هم نزدیک کرده است.
کشتی گیران نیز لازم است در نظر داشته باشند که جنبه پهلوانی و پهلوان منشی در چوخه بالاتر و زیبنده تر از جنبه قهرمانی آن است.
در پایان باید خاطر نشان کرد: در اکثر مسابقات کشتی با چوخه بیشتر جوانان به استثنای عده معدودی که تمرینات باشگاهی دارند بدون داشتن تمرینات وآمادگی لازم پای در گود چوخه می نهند البته این امر در دراز مدت برای پیشرفت کشتی با چوخه یک آفت است کشتی با چوخه در صورتی می‌تواند در سطح ملی و جهانی مطرح شود و نتایج آن به بار بنشیند که کشتی گیران همواره ازلحاظ بدنی آماده بوده و تمرینات و آمادگی‌های جسمی زیر نظر مربی آگاه و دلسوز داشته باشد.
تأسیس باشگاه‌های اختصاصی کشتی با چوخه، برگزاری کلاس‌های داوری و مربیگری چوخه، شناسایی فنون بکر و آموزش دادن به مربیان این رشته و تمرینات مداوم چوخه‌کاران زیر نظر آنان در توسعه کشتی با چوخه ضروری است.
انعکاس حرفه‌ای اخبار و تحلیل کشتی با چوخه در رسانه‌های جمعی باعث شناخت بیشتر مردم و مسئولان رده بالا نسبت به این موضوع شده و طبعاً گرایش وعلاقه ملی نیز به این ورزش بیشتر می‌شود واین ورزش بیش ازاین جدی گرفته می‌شود.
انتهای پیام/
کشتی گیران به این ترتیب اجرا می‌کنند ابتدا کشتی گیران جبه‌ای از برک سیاه پارچه ابریشمی خشن که به آن چوخه می‌گویند به تن می‌کنند (البته در تابستان از پارچه نخی استفاده می‌کنند) آستین‌ها را تا آرنج بالا می‌زنند کمربندی پارچه‌ای به میان می‌بندند و دامن‌های چوخه را برای آنکه مانع فعالیت دست و پا نشود بر می‌گردانند و زیر کمر محکم می‌کنند و شلوار را نیز تا زانو بالا می‌زنند و با پاهای برهنه زیر نظر داوران کشتی می‌گیرند در کشتی با چوخه کسی پیروزی است که پشت حریف را به خاک برساند.
در این مراسم ساز و دهل نیز می‌نوازند و تماشاگران کشتی‌گیران را تشک تاریخچه کشتی با چوخه از ابتدا تا کنون این ورزش در روستاها ایلات و عشایر انجام می‌گیرد و اوج شکوه و جلال آن در مراسم بزرگ سیزده و چهارده فروردین اسفراین است.
کشتی در ایران از قدمت بسیار طولانی برخوردار است به طوری که تاریخ پیدایش آن نامعلوم و به موزات تاریخ پیش رفته است این رشته در ایران، ترکیه، یونان، یوگسلای، روسیه، ژاپن و کره متداول بوده است و به شکل‌های مختلف انجام می‌شده است این تنوع در اجرا حتی در کشور ما در استان‌ها ایلات و عشایر نیز وجود داشته است.
کشتی چوخه‌ای (چقه‌ای) سرآمد همه کشتی‌ها بوده است چوخه در کلات نادری درگز چاپشلو قوچان شیروان چناران بجنورد و اسفراین متداول بوده است که بعدها در مشهد نیشابور تربت جام و آشخانه نیز مرسوم شده است.
در گذشته‌های نه چندان دور چوخه خاستگاه کشتی گیران بنامی بوده و از این رشته پرطرفدار و زیبا قهرمانان بزرگی به پا خواستند و در جهان نیز سرآمد همه دلاوران شدند.
در رشته جودو و کوراش چوخه کاران زیادی درخشیدند و در گهواره چوخه پرورش یافتند.
کشتی با چوخه یا همان کشتی کردی (کشنی) یکی از بارزترین ویژگی‌های فرهنگی اجتماعی و بومی محلی خراسان بزرگ به ویژه منطقه شمال خراسان است در این منطقه کشتی با چوخه نه تنها به عنوان یک ورزش بلکه به عنوان یک آیین فرهنگی پهلوانی در تمام شئونات و زندگی مردم جریان دارد.
آنها درجشن‌ها و اعیاد و عروسی‌های خود این آیین باستانی را اجرا می‌کنند و گرامی می‌دارند و از این طریق همواره روحیه مردانگی و پهلوانی و سلحشوری را در خود زنده نگه می‌دارند اکنون که کشتی با چوخه ثبت ملی و جهانی شده است ضروری است دست اندرکاران ورزش کشور نگاه ویژه‌ای به این مقوله داشته باشند تا این آیین که ظرفیت‌های فرهنگی و اجتماعی و ورزش بسیار بالایی دارد به جایگاه واقعی و شایسته خود دست یابد ورزش و آئینی که در صورت شناخت خوب آن می‌تواند بسیاری از آسیب‌های اجتماعی جامعه به ویژه در جوانان را کاهش داده و به عنوان یک برنامه تفریحی فرهنگی برای خانواده‌ها در نظر گرفته شود.
کشتی مهارتی است که بیشتر از کهن‌ترین دوران زندگی خود به آن پرداخته و نیاز ادامه حیات وی بوده است زیرا در کشاکش فعالیت‌های روزانه بدین وسیله توانسته است جان خویش را حفظ و از حریم خود دفاع کند.
کشتی با چوخه سرآمد کشتی‌های ایران است و مجری آن کردها که نژاد اصیل و قدیم هستند می‌باشد مرحوم منوچهر لطیف مفسر کشتی ایران کشتی چوخه را همواره کشتی کردی می‌نامید این کشتی نه فقط به عنوان یک مسابقه و رقابت بلکه به عنوان یک آیین فرهنگی پهلوانی در میان اهالی شمال خراسان قابل توجه است به طوری که کشتی گرفتن همواره یکی از رسم و رسومات عروسی کردهای شمال خراسان بوده است بدین جهت شور و شوق کشتی در وجود تک تک این مردم نهفته است، علاوه بر کشتی همزمان رقص‌های جمعی نیز با دهل و سرنا پا می‌گرفت کشتی با چوخه در تمام عرصه‌های زندگی مردم بعضی شهرها حضور دائمی و با شکوه دارد.
چوخه که در گذشته چوخا گفته می‌شد نام نوعی لباس یا بالا پوش سنتی است که کردهای شمال خراسان آن را برتن می‌کردند این نوع شنل که توسط زنان از پشم میش یا بز بافته و سپس دوخته می‌شده است هنگام کشتی با چوخه به همراه شال سفیدی بر کمر بسته می‌شود و پیژامه‌ای بر تن کشتی گیر قرار می‌گیرد.
زمان و مکان برگزاری با چوخه از دیرباز در دل طبیعی و محیط‌های باز برگزار می‌شده است چناچه اکثر گودهای کشتی با چوخه کنونی که از قدیم‌الایام نیز دایر بوده‌اند کشتی بر روی خاک نرم و با حضور انبوه تماشاگران از زن و مرد و پیر و جوان برگزار می‌شود هنگام برگزاری این کشتی دو نوازنده سرنا و دهل با نواختن کرمانجی حال و هوای خاصی به ورزش کشتی با چوخه می‌دهند و وقتی زورآزمایی کشتی گیران به اوج می‌رسد بر سرعت چوب طبل و سرنا می‌افزایند این موسیقی مقامی معروف به کوراوغلی است که با تم‌های سنگین و و رزمی نواخته می‌شود.
مسابقه کشتی با چوخه در اصل رقابتی بودن مدت زمانی مشخص بوده است و وقتی فردی در آن پیروز میدان اعلام می‌شده که بتواند سه بار تخت پشت یا شانه‌های حریفش را به زمین برساند اما مسابقه‌های امروزین این رشته در وقت 10 دقیقه‌ای برگزار می‌شود که اگر در پایان پیروزی نداشته باشد سرنوشت برنده به وقت اضافی 5 دقیقه‌ای موکول خواهد شد ضمن اینکه اجرای فن در خاک و گرفتن زیر زانوی حریف خطا محسوب می‌شود و کشتی گیران در 4 یا 5 وزن دسته بندی می‌شوند.
کشتی با چوخه فنون اصیل دارد که می‌توان به لنگ، کمر، کمرپیچ، راسته پیچ، قل پیچ، سیخه گیر ،پا پیچ، سرشاخ، لنگ کردی اشاره کرد.
کشتی گیر در ابتدایی که وارد گود می‌شود ابتدا دست بر خاک زده و بر لب و پیشانی می‌نهد و سپس دوری در گود زده و با چند پرش آمادگی خود را به حریف اعلام می‌کند سپس دو کشتی گیر به هم نزدیک شده و با سوت داور سرشاخ می‌شوند که از ابتدایی‌ترین فن‌های خاص این کشتی است آنها تمام توان خود را به کار می‌برند تا پشت حریف را به خاک بمالند پا در این کشتی نقش مهمی دارد فن لنگ کردی که اصطلاحا به آن یام باش می‌گویند از مشهورترین فن‌های این کشتی سنتی است که چوخه کاران بایستی تمام حواس خود را جمع کنند تا حریف از این فن استفاده نکند از دیگر فنون خاص این کشتی فن جوانمردی است بدین صورت که کشتی گیر نباید بدون آمادگی و یا از پشت به حریف خود حمله کند همچنین نباید فن لنگ را در مواقعی که ضروری نیست اجرا نماید کشتی گیران حق گرفتن زیر زانوی همدیگر را ندارند و در خاک نیز هیچ فنی اجرا نمی‌شود کشتی گیر باید هر دو شانه حریف خود را به مدت یک ثانیه به خاک بمالد.
برد و باخت در کشتی با چوخه در دو حالت اتفاق می‌افتد در حالت اول چوخه کاران می‌توانند یکدیگر را ضربه فنی کنند این ضربه فنی در چند حالت رخ میدهد تماس شانه یا با تشک یا زمین ضربه فنی محسوب می‌شود چرخش حول محور شانه‌ها روی آرنج با تماس نشیمن حالت دیگر ضربه فنی است همچنین تکیه دادن به آرنج‌ها در شرایطی که کشتی گیر با نشیمن روی زمین قرار دارد و نیز خم شدن شانه نسبت به کمر و تشک هم ضربه فنی به حساب می‌اید اما پیروزی و برد با امتیاز در کشتی با چوخه گونه‌ای دیگر هم دارد در این شکل در صورتی که کشتی گیر با اجرای فن حریف را روبه شکم زده و اصطلاحا او را به خاک و تسلط کامل بر او داشته مجری یک امتیاز کسب می‌کند در صورتی که با اجرای فن حریف را به بیرون از تشک از کمر به بالا ضربه فنی نماید مجری دو امتیاز کسب می‌نماید همچنین در صورت کم کاری دفاع و نافرمانی از دستورات داور به کشتی گیر کم کار و خاطی یک اخطار و به حریف یک امتیاز می‌دهند که هم ارزش با امتیاز فنی می‌باشد هنگام برگزاری مسابقه‌ها هر کشتی گیری به هر نحوی پایش کاملا از تشک یا محوطه مشخص شده بیرون رود یک امتیاز از دست داده و یک امتیاز به حساب حریفش اضافه می‌گردد دراین کشتی اجرای فنون از طریق گرفتن بدن حریف خطا منظور می‌شود و چوخه کاران درست مثل جودوکاران تنها از طریق گرفتن لباس حریف اجازه اجری فن دارند شاید به همین دلیل هم باشد که بسیاری از قهرمانان ملی جودوی ما از کشتی با چوخه وارد جودو شده‌اند و در این رشته به افتخارات ملی آسیایی و بین المللی هم دست یافته‌اند.
لباس و لوازم گود چرخه باید از استاندارد‌های لازم برخوردار باشد یکی از نا به سامانی‌هایی که تقریبا در تمام مسابقات دیده می شود وجود لباس‌های چوخه با طرح‌ها و رنگ‌های مختلف است ضروری است که همانند سایر ورزش‌ها یک استاندارد مشخص برای لباس یا همان چوخه کشتی گیران در نظر گرفته شود در حال حاضر کشتی گیران از شلوار‌های کشتی استفاده می‌کنند در حالی که در گذشته شلوار کشتی با چوخه از پایین به بالا تا می‌خورد و کشتی گرفتن با آنی راحت تر بود و داوران نیز در این موارد در هنگام کشتی گول نمی‌خورند از سویی لباس چوخه در گذشته سر‌آستینش‌داشت ولی الان به صورت حلقه‌ای است و باید مرجعی باشد تا این قوانین را تصویب و اجرایی کند.
لباس و لوازم کشتی با چوخه اجزایی دارد که به مهم ترین آنها می‌توان اشاره کرد:
چوخه: که جامعه پشمین چوپانان و بزرگان و در واقع پوشاک قدیمی کردهای خراسان بوده است چوخه در زمان‌های پیشین پالتویی ضخیم و مقاوم و دارای آستین بوده ولی امروزه به یک جلیقه کتانی بدون آستین تبدیل شده است.
کمربند: شالی که بر روی چوخه به دور کمر بسته می شود و بدن را مانند سنگ محکم نگه می‌دارد و دامن چوخه را به دور آن می‌پیچد
شلوارک: که همانند شلوارک کشتی پهلوانی می‌باشد با این تفاوت که کمی به طرف بالا تا می‌شود
دهل و سرنا زورنه: که با نواختن آن توسط بخشی‌ها، کشتی گیر بول میدان کشتی به حرکت درمی‌آید و خود را گرم می‌کند و برای مسابقه آماده می‌شود نوای دهل و زورنا که همان ریتم جنگ است، با تک آوازی نیز برای خبر کشتی است و از مردم می‌خواهد که جمع شوند و با دل و جان به تماشا بپردازند میدان کشتی که دایره‌ای با قطر 10 متر است و کشتی و کشتی در آنجا برگزار می شود.
باید در نظر داشت که تمام زیبایی کشتی با چوخه برگزاری آن به شکل سنتی است که می تواند برای تمام قشرها و رده های سنتی جذابیت داشته باشد کشتی با چوخه همیشه در فضای باز و دل طبیعت و اماکن تفریحی و بر روی خاک نرم یا چمنی برگزار شده است ضروری است در حال حاضر نیز تا جایی که اماکن دارد این امر لحاظ شود در حین کشتی نوای سرنا و دهل و یا قشمه و دهل بخش‌ها با ریتم خاصی شروع شده و به تدریج که کشتی اوج می‌گیرد ریتم آن نیز تندتر می شود دست دادن قبل از کشتی نیز از زیبایی های این ورزش است گودهای کشتی سنتی و معروف در شهرهایی مثل قوچان و اسفراین نظیر گود‌ةای رهو‌رد و سلطان زیرا به چشمه زینل خان الگو‌های بسیار بارزی برای این مورد است.
چوخه قوانین مدونی ندارد معمولا در مسابقات کشتی با چوخه اختلاف نظرها گاهی مسئله ساز و مشکل آفرین است بحث داوری یکی از مو‌اردی است که همواره باعث ایجاد اختلاف در میان کشتی گیران و دست اندرکاران و به تبع آن کشیده شدن این اختلاف به میان تماشاگران و شلوغی و هرج و مرج می‌شود نقطه ضعف این ورزش نبود قوانین و مقررات جامع و منسجم و واحد است که مورد پذیرش و مقبول همه علاقه‌مندان داوران و پیشکسوتان این رشته در کشور باشد در حال حاضر اختلاف نظر در نحوه برگزاری، داوری و اوزان وجود دارد که گاهی این اختلاف نظرها مشکل ساز می شود.
در سال‌های گذشته هر چه دست به تغییر کشتی با چوخه زده‌اند وضع بدتر شده است زمان کشتی پیرو کشتی آزاد و محدود است تشریفات کشتی با چوخه زیاد شده و بیشتر از فنون آزاد استفاده می‌کنند رسوخ فنون رشتههای دیگر به این رشته ورزشی باعث شده تا کشتی گیران بیشتر زیر گیری می‌کنند و به همین خاطر فن سنگ کشتی با چوخه که تماشاگران بسیار می‌دارد فراموش شود و کشتی گیران بیشتر به دنبال حداقل امتیاز هستند تا اجرای فنون و همین مسئله باعث شده کیفیت مسابقات افت کند تماشاگران صبوری کشتی با چوخه که اکثرا روستایی هستند از کشتی گیران توقع دارند فنون بکر لنگ را اجرا کنند آنها فنون کشتی آزاد وجود که اخیرا وارد چوخه شده است را دوست ندارند تماشاگر کشتی با چوخه فنون اصیل این ورزش را دوست دارد که متاسفانه کمتر به چشم می‌خورد لباس چوخه‌کاران کمی تغییر کرده است گارد کشتی آزاد و زیر کسی‌های جودو زیبایی‌های این ورزش بومی سنتی را کم رنگ کرده است در گذشته کشتی گیر از قدرت بدنی هم استفاده می کرد اما در حال حاضر چنین نیست این ورزش هم همانند سایر ورزش‌ها احتیاج به ایجاد تیم و لیگ دارد چنانچه کشتی با چوخه بخواهد به لحاظ مسابقات و رقابت‌ها البته نه در شکل اجرا از حالت سنتی خارج شده و به صورت حرفه‌ای درآید ضروری است به نظر می رسد که همانند سایر رشتههای ورزشی به صورت تیمی درآید به طوری که این تیم ها پشتیبان مالی داشته و از جایی حمایت شوند البته این امر نباید باعث شود که دسترسی به رقابتهای کشتی با چوخه افراد خاصی که فقط در تیم‌ها حضور دارند محدود شود مسابقات باید به گونه‌ای باشد که هر جوانی که آمادگی در خود می‌بیند بتواند در رقابت ها شرکت کند این رقابت ها به صورت هفتگی یا ماهیانه برگزار می شود در حال حاضر بیشتر رقابت های کشتی با چوخه دارای زمان‌بندی مشخص نبوده و درتاریخ‌های خاصی مثل اعیاد، روز‌های 13 و 14 فروردین و به صورت پراکنده برگزار می‌گردد.
این رقابت‌ها باید زمان‌بندی شده و در تقویم کشتی با چوخه منطقه در نظر گرفته شوند ضروری است برنامۀ هفتگی و یا ماهیانه‌ای برای برگزاری این رقابت‌ها در شهر‌های مختلف تدوین شده و سالی چند بار نیز رقابت‌ها به صورت استانی برگزار گردد.
متاسفانه هنوز ظرفیت‌ها و جذابیت‌های کشتی با چوخه برای خیلی از مسئولین ورزشی و فرهنگی به خوبی درک نشده است.
بودجه‌های کلانی که دربرخی ورزشهای بی بازده مثل فوتبال هزینه می‌شود و هیچ سود و نتیجه‌ای ندارد که هیچ بعضاً برخی ناهنجاری‌های اخلاقی و اجتماعی را نیز درجامعه در پی درد در صورتی که به کشتی با چوخه با نگاه درخور این آیین فرهنگی ورزشی نگریسته شود می‌توان بهره‌های فراوانی درجهت کاهش آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی در جامعه به ویژه درقشر جوان از آن گرفت.
درشهرهای که مهد کشتی با چوخه‌اند می‌طلبد که گودهای کشتی با چوخه درخور قدمت کشتی در این مناطق و نام آوران چوخه درسده‌های اخیر گردد گودهای قدیمی موجود تقویت شده وبرنامه مدونی برای برگزاری مرتب مسابقات طرح ریزی گردد گودهای موجود اکثراًبه صورت خودجوش ومردمی ایجاد شده‌اند و هیچ گونه بودجه و بر نامه‌ای برای آنها وجودندارد.
مسئولین وهیات داوران ومجریان گود بایستی از افراد زبده و اهل فن انتخاب شده تا در حین اجرا احیاناً بحثی پیش نیاید و به کسی اهانت نشود.
مجری و گوینده گود لازم است در نظر داشته باشد که نباید باحرف‌ها و رفتار خود باعث ایجاد آزردگی و آشفتگی در بین تماشاگران و یا عدم تمرکز کشتی گیران شود ایراد خیر مقدم‌های مکرر برای هر مسئول هر چند در دره پایین که واردگود می شود گاهی اوقات آنچنان زیاد است که حوصله تماشاگران را سر می‌آورد.
یکی از دلایلی که کشتی با چوخه نتوانسته به جایگاه درخور توجه دست یابد عدم وجود یک نهاد رسمی و سازمانی به عنوان متولی این ورزش است.
به همین دلیل معمولاً بودجۀ آنچنانی برای این ورزش اختصاص نمی‌یابد ساختار رشتههای ورزشی در تربیت بدنی به صورتی است که هر تشکیلات دارای فدراسیونی است اما کشتی با چوخه که زیر مجموعه کنفدراسیون یا فدراسیون جهانی است به عنوان یک ورزش بومی نتوانسته جایگاه منسجمی داشته باشد تا از یک هماهنگی وتصمیم ومدیریت وقوانین واحد و متمرکز برخوردار شود جا دارد این رشته درکنار دیگر رشتههای نزدیک نظیر گیله مردی مازندران دارای تشکیلات در وزارت‌خانه ورزش و جوانان شود تا بهتر سازماندهی شود.
ناهماهنگی در برگزاری رقابتهای کشتی با چوخه زیاد است الباً تصمیمات بدون هماهنگی و به صورت شخصی گرفته می‌شود گاهاً می‌بینیم که ساالی چند بار در شهرستان‌های مختلف رقابتهایی برگزار می‌گردد و همه اینها هم نام رقابتهای استانی را به یدک می‌کشند.
مردم به طور سنتی رغبت زیادی به این کشتی دارند و شور و علاقه آنهاست که ساعت‌ها در شرایط سخت و زمین ناهموار بر ر وی زمین نشسته و کشتی‌ها را تماشا می کنند باید در نظر داشت که مردم و به ویژه مردم روستایی از سرمایه‌های اصلی کشتی بوده وضروری است با احداث حداقل جایگاه برای تماشاگران به حفظ آرامش و نظم در بین تماشاگران کمک نمود، تجلیل از پهلوانان و پیشکسوتان کشتی با چوخه امر شایسته‌ای است که در برخی از گودهای کشتی با چوخه صورت می‌گیرد ضروری است که این امر تداوم داشته باشد وهمچنین انتخاب‌هاباید حق و به جا صورت بگیرد تا از پهلوانان به درستی تقدیر شود.
مشکلی که هم بر روی آمادگی و آرامش کشتی گیران تاثیر می‌گذارد و هم تماشاگران را آزار میدهد نبود امکانات رفاهی و بهداشتی است به لحاظ اینکه مدت این گونه رقابت‌ها طولانی بوده و معمولاً یک روز کامل طول می‌کشد و در مناطق غیر مسکونی برگزار می‌گردد عدم وجود امکاناتی همچون سرویس‌های بهداشتی ، مواد غذایی و آب آشامیدنی این مشکلات را دو چندان می‌کند. همچنین وجود تیم‌های پزشکی و اورژانس و چادر‌هایی برای تعویض لباس چوخه کاران ضروری است.
یکی از مسائلی که همواره در گودهای کشتی با چوخه روی میدهد عدم وجود نظم درگود است عدم تناسب تعداد مامورین با جمعیت ، نبود حفاظ بین تماشاگران و میدان کشتی بحث اختلاف در داوری و سایر موارد باعث ایجاد شلوغی وهرج ومرج در گود شده که در برخی موارد شاهد حرکات ناپسند و دور از شان چوخه از طرف معدودی از تماشاگران و کشتی‌گیران هستیم که شایسته این ورزش نیست.
جوایز کشتی با چوخه نیز به سبب ماهیت سنتی و ملی‌اش متفاوت است به فاتحان میدان چوخه قند اهدا می شود، این قند که همان جایزه است می‌تواند شتر، گوسفند، قالی، لوازم منزل، وجه نقد وسکه باشد گاهی اوقات نیز از دست‌بافته‌های عشایر نظیر قالی، جاجیم و گلیم استفاده می‌شود.
توجه به اخلاقیات در کشتی با چوخه امرمهمی است روح معنوی جاری در ورزش کشتی با چوخه بی‌شباهت به روح ورزش باستانی و کشتی پهلوانی نیست نیت پاک ورزشکار حاضر در رقابت کشتی با چوخه و در آغوش گرفتن حریف پیش و پس از مسابقه از الزامات مبارزه‌های این ورزش است ریشه مشترک کشتی با چوخه با کشتی پهلوانی که هر دو آیینی برای رزم و حریف طلبی محسوب می‌شوند این دو را بیشتر به هم نزدیک کرده است.
کشتی گیران نیز لازم است در نظر داشته باشند که جنبه پهلوانی و پهلوان منشی در چوخه بالاتر و زیبنده تر از جنبه قهرمانی آن است.
در پایان باید خاطر نشان کرد: در اکثر مسابقات کشتی با چوخه بیشتر جوانان به استثنای عده معدودی که تمرینات باشگاهی دارند بدون داشتن تمرینات وآمادگی لازم پای در گود چوخه می نهند البته این امر در دراز مدت برای پیشرفت کشتی با چوخه یک آفت است کشتی با چوخه در صورتی می‌تواند در سطح ملی و جهانی مطرح شود و نتایج آن به بار بنشیند که کشتی گیران همواره ازلحاظ بدنی آماده بوده و تمرینات و آمادگی‌های جسمی زیر نظر مربی آگاه و دلسوز داشته باشد.
تأسیس باشگاه‌های اختصاصی کشتی با چوخه، برگزاری کلاس‌های داوری و مربیگری چوخه، شناسایی فنون بکر و آموزش دادن به مربیان این رشته و تمرینات مداوم چوخه‌کاران زیر نظر آنان در توسعه کشتی با چوخه ضروری است.
انعکاس حرفه‌ای اخبار و تحلیل کشتی با چوخه در رسانه‌های جمعی باعث شناخت بیشتر مردم و مسئولان رده بالا نسبت به این موضوع شده و طبعاً گرایش وعلاقه ملی نیز به این ورزش بیشتر می‌شود واین ورزش بیش ازاین جدی گرفته می‌شود.
انتهای پیام/
مطالب بسیار جالبی بود . این ورزش به نظر من یکی از جالب ترین ورزش های محلی ایران است .
سپاس از مطالبی که نوشته بودید