فعالیت تئاتری سمندریان در دوره ی متوسطه آغاز و در کلاس های تئاتر و هنرپیشگی حسین خیرخواه، نصرت کریمی و شباویز شرکت کرد که زیر نظر عبدالحسین نوشین اداره می شد .

سمندریان همچنین ویلون را نزد محمد ذوالفنون برادر بزرگ جلال ذوالفنون آموزش دید او خود درباره ی دوران گرایشش به تئاتر می گوید: من از اول با خودم شرط کرده بودم هرطوری شده تئاتری شوم حتی اینجا شاگرد ویولن ذوالفنون بودم وقتی ایشان می دید من کلاس حسین خیرخواه هم می روم به من گفت: برو آنجا اینجا توی کلاس ویونی وقتت تلف می شود ،من نمی خواهم روی علاقه ات حرف بزنم اما این پرش که به تو گفتم باید یک هفته وقت بگذاری تا خوب یاد بگیری نیا اینجا و وقتت را تلف نکن من هم آمدم خانه و یک شب گریه کردم و دیگر نرفتم رفتم کلاس حسین خیرخواه، تئاتر را ترجیح دادم.

وی برای تحصیلات به اروپا سفر کرد و در آلمان دوره ی مهندسی شوفاژ سانترال را در دانشگاه صنعتی برلین گذراند اما بعد از آن به کنسرواتور عالی موسیقی و هنرهای نمایشی هامبورگ وارد شد برخورد با تئاتر آنقدر برایش جذاب بود که مجالی برای موسیقی نمی گذاشت به همین دلیل برای همیشه از موسیقی خداحافظی کرد.

سمندریان پس از پایان دوره آموزش به دعوت اداره ی هنرهای نمایشی دراماتیک اداره ی کل هنرهای زیبای ایران به کشور بازگشت سمندریان به دنبال تئاتر بود اما اولین کار وی به سفارش تلویزیون بود که سمندریان از این اتفاق راضی نبود به این ترتیب نخستین کار سمندریان تله تئاتر جراحی پلاستیک نوشته ی پیرفراری در سال 1340 برای تلویزیون ملی ایران رقم خورد سمندریان اولین اثر خود نمایشنامه ی دوزخ یا در بسته نوشته ی ژان پل سارتر را به صحنه برد همچنین با همکاری مهدی فروغ به تاسیس هنرستان آزاد هنرهای دراماتیک وابسته به هنرهای زیبای کل کشور دست زد.

پس از آن حمید سمندریان به دعوت مهندس هوشنگ، مهدی برکشلی و با همکاری مهدی نامدار دانشکده ی تئاتر دانشگاه تهران را بنیان گذاشتند ودر سال 1348 تدریس در دانشکده ی هنرهای زیبا را آغاز کرد.

در نیمه ی نخست دهه ی هفتاد ناصر باباشاهی رئیس دانشکده ی هنر و معماری از حمید سمندریان دعوت کرد تا گروه نمایش را در این دانشکده راه اندازی کند بدین ترتیب سمندریان پایه و اساس این گروه را گذاشت.

وی در سال 1373 کلاس های آزاد بازیگری و کارگردانی را تأسیس کرد که هنرمندان بسیاری در این کلاس تربیت و وارد عرصه ی سینما و تئاتر شدند.

در اسفندماه سال 1386 سمندریان اعلام کرد اجرای نمایش گالیله از وصیت های هنری او است وی متنی تازه از گالیله را فراهم کرد و از 1360 تلاش خود را برای کارگردانی این اثر شروع کرد در دهه ی هفتاد سمندریان نخستین دوره ی تمرین های گالیله را شروع کرد و مقامات فرهنگی ایران نیز بارها به او قول همکاری دادند که از جمله آن می توان به تعیین سالن برای اجرای نمایش اشاره کرد و سمندریان و گروهش تمرینات سختی را در تالار وحدت آغاز کردند.

مرگ احمد آقالو ایفاگر نقش اصلی این نمایش را به وقفه انداخت تا اینکه محمدباقر قالیباف قول مساعدت برای حمایت مادی و معنوی این اثر را در حاشیه ی نامگذاری سالن شماره 2 به نام حمید سمندریان اعلام کرد که این اتفاق هرگز محقق نشد.

سمندریان بارها اعلام کرد دوست دارد این نمایش را به صحنه ببرد دلیلی که خود اینگونه شرحش داد زندگی گالیله در واقع افراطی ترین ؟ است که دوست دارم آن را اجرا کنم اما شرایط به گونه ای نیست که بتوانیم زندگی او و سکوت تحمیلی پنجاه ساله اش را اجرا کنیم از آنجا که طعنه های اندک من در نمایش ملاقات بانوی سالخورده مضر شناخته نشد و همین طور با اصراری که به ادامه ی کارم وجود دارد بار دیگر وسوسه شدم تا نمایش زندگی گالیله را به عنوان وصیت نامه ی زندگی هنری خود اجرا کنم و این هر بار به دلایل مختلفی انجام نگرفت تا سرانجام خبر از اجرای مجدد نمایش بازی استریندبرگ با همان بازیگران هما روستا، رضا کیانیان، احمد ساعتچیان به گوش رسید.

سمندریان برخی از مهم ترین متون نمایش و نمایشنامه نویسان غرب از جمله اوژن یونسکو، آرتور میلر، تنسی ویلیامز، فردریش دورنمات، برتولت برشت، آنتون چخوف، ژان پل سارتر و هنریک ایبن را ترجمه و سپس کارگردانی کرد.

در سال 1342 اولین اتفاق جدی و رسمی سمندریان به وقوع می پیوندد در این سال مرده های بی کفن و دفن اثر ژان پل سارتر را اجرا می کند که با مشکل ممیزی شدید رو به رو می شود به طوری که در برخی ثبت ها مجبور به حذف بعضی از دیالوگ ها می شود.

حمید سمندریان از همان سال های ابتدایی دهه ی چهل خودش را به عنوان کارگردانی که بر ادبیات نمایشی اروپا و آمریکا ودانش روز هنر تسلط داشت معرفی کرد اودر سبک کارگردانی پیرو مکتب تئاتر کلان و در کارگردانی به نقش بازیگر سخت اهمیت می داد وی رهایی بازیگر از متن، تسلط او بر صحنه وانضباط سخت تأکید داشت و همین امر اجراهای او در آن سال ها را در فضای متن محور تئاتر ایران متفاوت کرد.

بسیاری از بازیگران مطرح ایران از شاگردان سمندریان بودند که از جمله ی آن می توان به عزت الله انتظامی، گوهر خیراندیش، رضا کیانیان، احمد آقالو، پرویز پورحسینی، گلاب آدینه، مهدی هاشمی، سعید پورصمیمی، محمد رحمانیان، امیر جعفری، فردوس کاویانی، مهران مدیری، پارسا پیروزفر، شهاب حسینی، حامد بهداد و حمید فرخ نژاد اشاره از تأثیرات حمید سمندریان می توان به موارد زیر اشاره کرد: جا انداختن رئالیسم به جای ناتورالیسم و ملودرام معمول در تئاتر ایران.

دوری جستن از درشت نمایی و دگرگون نمودن شخصیت و به کرسی نشاندن استیلیزاسیون و ایجاز و ابهام واستیک معنی دار در تئاتردهه ی چهل ایران.

امتراج دستاوردهای کنستانتین استانسیلاوسکی، برتولت برشت و مایرهولد با تئاتر نوین آلمان پس از جنگ جهانی دوم و برقراری معنایی تکنیک و محتوایی با دست یازی به همه ی امکانات بشری در زیرساخت و ساخت کاراکتر در تمامی دوران کارهای پویایی تئاتر سمندریان.

سمندریان اعتقادی به نمایشنامه نویسان ایرانی نداشت و معتقد بود ایران درام نویس ندارد بسیاری به این دلیل به او ودیدگاهش انتقاد دارند.

از آثار صحنه ای حمید سمندریان می توان به:

1- دوزخ ژان پل سارتر 1341 با بازی جمیله شیخی و رکن الدین خسروی

2- اشباح هنریک ایبسن 1342 با بازی جمیله شیخی و محمدعلی کشاورز

3- مرده های بی کفن و دفن ژان پل سارتر 1342 و 1357 با بازی محمدعلی کشاورز، پری صابری و جمشید مشایخی

4- هرکول و طویله ی اوجیاس، فردریس دورنمات، 1344با بازی ثریا قاسمی

5- آندورا ماکس فریش 1346 با بازی سعید پورصمیمی، ثریا قاسمی، محمدعلی کشاورز، پرویز پورحسینی، جمیله شیخی و جمشید مشایخی

6- نگاهی از پل آرتور میلر 1348 با بازی اکبر زنجانپور

7- دایره ی گچی قفقازی برتولت برشت 1377 سالن اصلی تئاتر شهر با بازی سعید پورصمیمی، حسن پورشیرازی و احمد ساعتچیان

8- ازدواج آقای می سی سی پی فردریش دورنمات 1368 با بازی رضا کیانیان، احمد آقالو، هما روستا

9- بازی استرنیدبرگ، فردریش دورنمات 1378 سالن چهارسو با بازی رضا کیانیان، احمد ساعتچیان و هما روستا

10- ملاقات با بانوی سالخورده فردریش دورنمات 1386 سالن اصلی تئاتر شهر گوهر خیراندیش، پیام دهکردی، فرخ نعمتی، احمد ساعتچیان و میرطاهر مظلومی، حمید سمندریان علاوه بر اجرای صحنه ای نمایش هایی را به عنوان کارگردان در رادیو و تلویزیون نیز اجرا کرد.

از ترجمه های حمید سمندریان می توان به:

1- غروب روزهای پاییز فردریش دورنمات انتشارات مروارید 1340

2- پنچری فردریش دورنمات انتشارات مروارید 1342

3- ملاقات بانوی سالخورده فردریش دورنمات 1342

4- باغ وحش شیشه ای تنسی ویلیامز 1342

5- مکبث ویلیام شکسپیر 1355

حمید سمندریان تجارب زندگی شخصی و هنری خود را در کتابی با عنوان صحنه خانه ی من است در گفتگویی مفصل با افسانه ماهیان شرح داده که از سوی نشر قطره منتشر شد.

حمید سمندریان نویسنده، مترجم و استاد شاخص تئاتر ایران عاقبت روز پنج شنبه 22 تیرماه 1391 در سن 81 سالگی به علت عوارض ناشی از بیماری سرطان کبد در منزل خود درگذشت.

انتهای پیام/