چه مجازاتی در انتظار رمالان است؟
رمالی و فالگیری از جمله جرایمی است كه از ده‌ها سال پیش به وضوح در قوانین كیفری كشور از آن سخن به میان آمده است. البته مجازات آن در طول دوره‌های مختلف با تغییراتی همراه بوده است.
به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران؛ روند رو به رشد گرایش به خرافات، کار و بار رمال‌ها و فال‌بین‌ها را سکه کرده است. روزی نیست که در صفحه حوادث روزنامه‌ها با خبر دستگیری دعانویس‌های متجاوز، روح‌احضارکن‌های کلاش و نایبان خودخوانده مواجه نشویم. علاوه بر تقویت باورهای دینی و آگاهی‌بخشی به شهروندان به نظر می‌رسد آشنایی آنها با نحوه شکایت از این متقلبان می‌تواند به کاهش رمالی و کف‌بینی در جامعه کمک کند.
اولین تلاش‌های قانون گذار
رمالی و فالگیری از جمله جرایمی است كه از ده‌ها سال پیش به وضوح در قوانین كیفری كشور از آن سخن به میان آمده است. البته مجازات آن در طول دوره‌های مختلف با تغییراتی همراه بوده است.
بند 18 ماده 3 آیین‌نامه امور خلافی مصوب سال 1324 می‌گوید: «کسانی که رمالی، جفر، تعبیر خواب، کف‌بینی، افسونگری، جاوگری، جن‌گیری، فالگیری، پیش‌گویی، چله‌نشینی، بخت‌گشایی و امثال آنها را وسیله معرکه یا دوره‌گردی قرار دهند یا با باز کردن دکان یا خانه اعمال مزبور را پیشه و وسیله کسل و استفاده خود قرار دهند به حبس از 7 روز تا 10 روز حبس و از 100 تا 200 ریال غرامت محکوم می‌شوند». این قانون منسوخ شده است.
مجازات رمالی
اگر چه رمالي، جادوگري و سرکتاب باز کردن در قانون فعلي جرم محسوب نمي‌شود اما با استفاده از قانون تشدید مجازات مرتكبان اختلاس، ارتشا و كلاهبرداری با این افراد می‌توان به عنوان کلاهبردار برخورد کرد. قضات دادگاه‌های كیفری معمولا افراد متهم به رمالی و فالگیری را با استفاده از قوانین مربوط به كلاهبرداری و تحصیل مال نامشروع مجازات می‌كنند.
یکی از جرایم رمالی عبارت است از تحصیل مال نامشروع. قضات دادگاه‌های كیفری گاه با استناد به ماده 2 قانون تشدید مجازات مرتكبان اختلاس، ارتشا و كلاهبرداری كه در مورد تحصیل مال به طریق نامشروع است، رمالان و فالگیران را مجازات می‌كنند. این ماده مقرر می‌کند: هر كس بطور كلي مالي يا وجهي تحصيل كند كه طريق تحصيل آن فاقد مشروعيت قانوني بوده است، مجرم محسوب می‌شود و علاوه بر رد اصل مال، به مجازات سه ماه تا دو سال حبس و يا جريمه نقدي معادل دو برابر مال بدست آمده محكوم خواهد شد.
جرم بعدی نیز کلاهبرداری است. در این باره باید گفت که بر اساس ماده یك قانون، هر كس از راه حیله و تقلب مردم را به داشتن اموال و اختیارات واهی فریب دهد یا به امور غیر واقع بترساند و از این طریق مالی تحصیل كنند كلاهبردار محسوب می‌شود و علاوه بر رد اصل مال صاحبش به حبس از یك تا هفت سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی كه اخذ كرده است محكوم خواهد شد. برای اینکه فالگیری یا دعانویسی، کلاهبرداری تلقی شود و مورد پیگرد قانونی قرار بگیرد سه شرط لازم است:
۱- متقلبانه بودن وسایلی که از آنها برای اغفال دیگران استفاده می‌شود.
۲- اغفال شدن و فریب خوردن قربانی که مستلزم عدم آگاهی وی نسبت به متقلبانه بودن وسایل مورد استفاده مجرم است.
۳- پرداخت مال یا وجه نقد
رمالی، پوششی برای سایر جرایم
معمولا جرايم ديگري با جادوگري و رمالي همراه است که قتل، ضرب و جرح، جرايم جنسي و منافيات عفت از رایجترین آنها محسوب می‌شوند. اين عمليات مجازات خاص خود را دارند بدون اينکه تعيين مجازات بر اين موارد ارتباطي به اين عناوين خاص داشته باشد.
به اعتقاد گروهي از حقوقدانان، افرادي كه اقدام به رمالي و اعمالي نظير آن مي‌كنند، در واقع مردم را به امور واهي اميدوار مي‌كنند؛ عمل آنها مي‌تواند مصداق بارز كلاهبرداري باشد. مطابق ماده يك قانون تشديد مجازات مرتكبين اختلاس و ارتشا و كلاهبرداري، مرتكب به حبس از دو تا ده سال و انفصال دائم از خدمات دولتي و پرداخت جزاي نقدي معادل مالي كه اخذ كرده است محكوم مي‌شود. چنانچه عمل رمال يا فالگير را بتوان ذيل عنوان تكدي‌گري و كلاشي آورد؛ تعقيب چنين اعمالي منعي نخواهد داشت. در عين حال ديده شده است كه رمالان و جادوگران با سوء‌استفاده از اعتماد ميان خود و مشتريان دست به اقداماتي چون آزار و اذيت جنسي و سرقت هم مي‌زنند كه در جاي خود قابل بررسي است و مجازات‌هاي خاص خود را دارد.
زمانی که لایحه مجازات اسلامی تقدیم مجلس شد، در بخشی از آن به سحر و جادو هم اشاره شده بود: «مسلمانی که با سحر و جادو سر وکار داشته و آن را در جامعه به عنوان حرفه یا فرقه‌ای ترویج نماید محکوم به قتل است». البته رمالی با سحر و جادو متفاوت است اما به هر حال بعد از سال 1324 این اولین‌بار بود که قانونگذار به این موضوع توجه می‌کرد. البته در متن نهایی قانون جدید مجازات اسلامی این ماده حذف شده است.
نظر مراجع تقلید در رابطه با رمالی
در پی گسترش برخی امور خرافی در جامعه، مراجع تقلید در پاسخ به استفتائات مقلدانشان در این زمینه اعلام نظر کرده اند.
مقام معظم رهبری: مراجعه به رمال‌ها و فالگیرها جایز نیست ولى دعانویسى اگر بر مبناى دعاهاى وارده از معصومین «علیهم السلام» باشد اشكال ندارد.
آیت الله العظمی ناصر مكارم شیرازی: نوشتن دعاهایی كه از حضرات معصومین (علیهم السلام) رسیده و در كتب معتبر موجود است، اشكالی ندارد. ولی دعانویسی حرفه‌ای، كه شغل افراد سودجوست، صحیح نیست و غالب كتاب‌هایی كه به آن استناد می‌كنند، اعتباری ندارد. این امر اگر چه ممكن است ولی شرعا جایز نیست، و بسیاری از مدّعیان آن افرادی دروغگو یا خطاكارند و فال گیری از خرافات است و گرفتن پول برای گرفتن فال جایز نیست.
آیت الله العظمی صافی گلپایگانی: نوشتن دعاهایی كه با دلیل معتبر از ائمه معصومین علیهم‌السلام نقل شده و اجرت گرفتن در مقابل آن، اشكال ندارد ولی مراجعه به فالگیرها یا دعانویسانی كه به صورت‌های مختلفه از منابعی كه اعتبار شرعی ندارد نقل می‌كنند یا می‌نویسند جایز نیست و پول گرفتن اینگونه اكل مال به باطل و حرام است. والله العالم
آیت‌الله العظمی سیستانی: مراجعه به دعانویس اشكال ندارد ولی سحر و جادو جایز نیست. سحر و جادو از محرمات و معاصی كبیره است و جایز نیست.
راهکارهای کاهش این جرم
برای مبارزه با خرافاتی از این دست راهکارهای زیادی وجود دارد که به جای اعمال مجازات می‌توان روی فرهنگسازی تاکید کرد. به عبارتی در قدم اول به عنوان یک عامل پیشگیرانه تقویت باورهای دینی مردم قرار دارد.
شهید مطهری در مقاله «حماسه حسینی درباره واقعه کربلا» می‌گوید: در طبقه‌بندی شناخت و معرفت‌های بشری، خرافات شناختی عامیانه تلقی می‌شود و در گذر نسل‌ها، خرافات جزئی از فرهنگ شده و نسل به نسل انتقال پیدا می‌کند و متاسفانه مردم تفاوتی میان باورهای غلط و باورهای صحیح قائل نمی‌شوند. عالمان و اندیشمندان باید با آگاهی‌بخشی و افزایش معرفت دینی مردم جامعه از گسترش و انتقال این باورهای غلط به نسل‌های بعدی جلوگیری کنند. باید توجه داشت، هرچه بیشتر به مسائل دینی پرداخته شود، مبارزه با معضلاتی مانند خرافه تاثیرگذارتر خواهد بود.
باید این نکته را در نظر گرفت که مسائلی مانند فالگیری و رمالی و کف‌بینی و طالع‌بینی در مجامع علمی مورد تایید قرار نگرفته و مبنای واقعی و علمی ندارد، بلکه باید از طریق فرهنگسازی و بالابردن سطح آگاهی‌های مردم، ریشه واهی و بی‌اساس بودن کار فالگیران برای جامعه به خوبی بیان شود.
اولین تلاش‌های قانون گذار
رمالی و فالگیری از جمله جرایمی است كه از ده‌ها سال پیش به وضوح در قوانین كیفری كشور از آن سخن به میان آمده است. البته مجازات آن در طول دوره‌های مختلف با تغییراتی همراه بوده است.
بند 18 ماده 3 آیین‌نامه امور خلافی مصوب سال 1324 می‌گوید: «کسانی که رمالی، جفر، تعبیر خواب، کف‌بینی، افسونگری، جاوگری، جن‌گیری، فالگیری، پیش‌گویی، چله‌نشینی، بخت‌گشایی و امثال آنها را وسیله معرکه یا دوره‌گردی قرار دهند یا با باز کردن دکان یا خانه اعمال مزبور را پیشه و وسیله کسل و استفاده خود قرار دهند به حبس از 7 روز تا 10 روز حبس و از 100 تا 200 ریال غرامت محکوم می‌شوند». این قانون منسوخ شده است.
مجازات رمالی
اگر چه رمالي، جادوگري و سرکتاب باز کردن در قانون فعلي جرم محسوب نمي‌شود اما با استفاده از قانون تشدید مجازات مرتكبان اختلاس، ارتشا و كلاهبرداری با این افراد می‌توان به عنوان کلاهبردار برخورد کرد. قضات دادگاه‌های كیفری معمولا افراد متهم به رمالی و فالگیری را با استفاده از قوانین مربوط به كلاهبرداری و تحصیل مال نامشروع مجازات می‌كنند.
یکی از جرایم رمالی عبارت است از تحصیل مال نامشروع. قضات دادگاه‌های كیفری گاه با استناد به ماده 2 قانون تشدید مجازات مرتكبان اختلاس، ارتشا و كلاهبرداری كه در مورد تحصیل مال به طریق نامشروع است، رمالان و فالگیران را مجازات می‌كنند. این ماده مقرر می‌کند: هر كس بطور كلي مالي يا وجهي تحصيل كند كه طريق تحصيل آن فاقد مشروعيت قانوني بوده است، مجرم محسوب می‌شود و علاوه بر رد اصل مال، به مجازات سه ماه تا دو سال حبس و يا جريمه نقدي معادل دو برابر مال بدست آمده محكوم خواهد شد.
جرم بعدی نیز کلاهبرداری است. در این باره باید گفت که بر اساس ماده یك قانون، هر كس از راه حیله و تقلب مردم را به داشتن اموال و اختیارات واهی فریب دهد یا به امور غیر واقع بترساند و از این طریق مالی تحصیل كنند كلاهبردار محسوب می‌شود و علاوه بر رد اصل مال صاحبش به حبس از یك تا هفت سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی كه اخذ كرده است محكوم خواهد شد. برای اینکه فالگیری یا دعانویسی، کلاهبرداری تلقی شود و مورد پیگرد قانونی قرار بگیرد سه شرط لازم است:
۱- متقلبانه بودن وسایلی که از آنها برای اغفال دیگران استفاده می‌شود.
۲- اغفال شدن و فریب خوردن قربانی که مستلزم عدم آگاهی وی نسبت به متقلبانه بودن وسایل مورد استفاده مجرم است.
۳- پرداخت مال یا وجه نقد
رمالی، پوششی برای سایر جرایم
معمولا جرايم ديگري با جادوگري و رمالي همراه است که قتل، ضرب و جرح، جرايم جنسي و منافيات عفت از رایجترین آنها محسوب می‌شوند. اين عمليات مجازات خاص خود را دارند بدون اينکه تعيين مجازات بر اين موارد ارتباطي به اين عناوين خاص داشته باشد.
به اعتقاد گروهي از حقوقدانان، افرادي كه اقدام به رمالي و اعمالي نظير آن مي‌كنند، در واقع مردم را به امور واهي اميدوار مي‌كنند؛ عمل آنها مي‌تواند مصداق بارز كلاهبرداري باشد. مطابق ماده يك قانون تشديد مجازات مرتكبين اختلاس و ارتشا و كلاهبرداري، مرتكب به حبس از دو تا ده سال و انفصال دائم از خدمات دولتي و پرداخت جزاي نقدي معادل مالي كه اخذ كرده است محكوم مي‌شود. چنانچه عمل رمال يا فالگير را بتوان ذيل عنوان تكدي‌گري و كلاشي آورد؛ تعقيب چنين اعمالي منعي نخواهد داشت. در عين حال ديده شده است كه رمالان و جادوگران با سوء‌استفاده از اعتماد ميان خود و مشتريان دست به اقداماتي چون آزار و اذيت جنسي و سرقت هم مي‌زنند كه در جاي خود قابل بررسي است و مجازات‌هاي خاص خود را دارد.
زمانی که لایحه مجازات اسلامی تقدیم مجلس شد، در بخشی از آن به سحر و جادو هم اشاره شده بود: «مسلمانی که با سحر و جادو سر وکار داشته و آن را در جامعه به عنوان حرفه یا فرقه‌ای ترویج نماید محکوم به قتل است». البته رمالی با سحر و جادو متفاوت است اما به هر حال بعد از سال 1324 این اولین‌بار بود که قانونگذار به این موضوع توجه می‌کرد. البته در متن نهایی قانون جدید مجازات اسلامی این ماده حذف شده است.
نظر مراجع تقلید در رابطه با رمالی
در پی گسترش برخی امور خرافی در جامعه، مراجع تقلید در پاسخ به استفتائات مقلدانشان در این زمینه اعلام نظر کرده اند.
مقام معظم رهبری: مراجعه به رمال‌ها و فالگیرها جایز نیست ولى دعانویسى اگر بر مبناى دعاهاى وارده از معصومین «علیهم السلام» باشد اشكال ندارد.
آیت الله العظمی ناصر مكارم شیرازی: نوشتن دعاهایی كه از حضرات معصومین (علیهم السلام) رسیده و در كتب معتبر موجود است، اشكالی ندارد. ولی دعانویسی حرفه‌ای، كه شغل افراد سودجوست، صحیح نیست و غالب كتاب‌هایی كه به آن استناد می‌كنند، اعتباری ندارد. این امر اگر چه ممكن است ولی شرعا جایز نیست، و بسیاری از مدّعیان آن افرادی دروغگو یا خطاكارند و فال گیری از خرافات است و گرفتن پول برای گرفتن فال جایز نیست.
آیت الله العظمی صافی گلپایگانی: نوشتن دعاهایی كه با دلیل معتبر از ائمه معصومین علیهم‌السلام نقل شده و اجرت گرفتن در مقابل آن، اشكال ندارد ولی مراجعه به فالگیرها یا دعانویسانی كه به صورت‌های مختلفه از منابعی كه اعتبار شرعی ندارد نقل می‌كنند یا می‌نویسند جایز نیست و پول گرفتن اینگونه اكل مال به باطل و حرام است. والله العالم
آیت‌الله العظمی سیستانی: مراجعه به دعانویس اشكال ندارد ولی سحر و جادو جایز نیست. سحر و جادو از محرمات و معاصی كبیره است و جایز نیست.
راهکارهای کاهش این جرم
برای مبارزه با خرافاتی از این دست راهکارهای زیادی وجود دارد که به جای اعمال مجازات می‌توان روی فرهنگسازی تاکید کرد. به عبارتی در قدم اول به عنوان یک عامل پیشگیرانه تقویت باورهای دینی مردم قرار دارد.
شهید مطهری در مقاله «حماسه حسینی درباره واقعه کربلا» می‌گوید: در طبقه‌بندی شناخت و معرفت‌های بشری، خرافات شناختی عامیانه تلقی می‌شود و در گذر نسل‌ها، خرافات جزئی از فرهنگ شده و نسل به نسل انتقال پیدا می‌کند و متاسفانه مردم تفاوتی میان باورهای غلط و باورهای صحیح قائل نمی‌شوند. عالمان و اندیشمندان باید با آگاهی‌بخشی و افزایش معرفت دینی مردم جامعه از گسترش و انتقال این باورهای غلط به نسل‌های بعدی جلوگیری کنند. باید توجه داشت، هرچه بیشتر به مسائل دینی پرداخته شود، مبارزه با معضلاتی مانند خرافه تاثیرگذارتر خواهد بود.
باید این نکته را در نظر گرفت که مسائلی مانند فالگیری و رمالی و کف‌بینی و طالع‌بینی در مجامع علمی مورد تایید قرار نگرفته و مبنای واقعی و علمی ندارد، بلکه باید از طریق فرهنگسازی و بالابردن سطح آگاهی‌های مردم، ریشه واهی و بی‌اساس بودن کار فالگیران برای جامعه به خوبی بیان شود.
