به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران،نورسلطان نظربایف از نخستین رؤسای جمهور مشترک‌المنافع می‌باشد که از 20 سال پیش بحث ضرورت ایجاد اتحاد اوراسیا را مطرح کرده بود. اما در آن موقع برای بیشتر کشورهای مشترک‌المنافع این پیشنهاد یک نوع محدود کردن استقلال ملی آن‌ها تلقی می‌شد. اما امروز شرایط تغییر کرده و حتی نظربایف تا حدی با توجه به‌ قضیه کریمه نسبت به ‌عنصر سیاسی همگرایی با روسیه با تردید مواجه شده است. از این‌جاست که وی به طور صریح روی موضوع همگرایی اقتصادی در چارچوب اتحاد اوراسیا تأکید می‌کند.

از سخنرانی نظربایف در نشست هسته‌ای لاهه می‌توان این نتیجه را گرفت که ضمن تائید همپیمانی استراتژیک با روسیه، قزاقستان مصمم به ‌ادامه سیاست چندبعدی خارجی می‌باشد.

به‌ نظر می‌رسد که وضعیت رئیس جمهور قزاقستان حتی برای مخالفین سرسخت روسیه در رابطه با بحران اوکراین نیز قابل درک است. به‌ این دلیل است که رؤسای جمهور آمریکا و فرانسه و همچنین نخست‌وزیر انگلیس در حاشیه نشست یادشده با نظربایف دیدار کردند و حتی طبق اطلاع برخی از منابع خواستار مساعدت آستانه برای «فروکش کردن آتش غیرت پوتین» شدند.

«سانات کوشکمبایف» کارشناس سیاسی قزاق نیز ضمن صحبت با خبرنگار منطقه‌ای فارس در دوشنبه، تاکید کرد که در رابطه با بحران اوکراین، آستانه جز روشی که دنبال کرد، چاره‌ دیگری نداشت.

این صاحب‌نظر مسائل سیاسی منطقه به‌ رای ممتنع قزاقستان در سازمان ملل اشاره کرد و گفت که با این حرکت خود آستانه این پیام را داد که مجبور نیست با همه اقدامات روسیه در عرصه سیاست خارجی موافق باشد. گذشته از این قزاقستان در سال 2008 در پی درگیری‌های روسیه با گرجستان، استقلال اوستیای جنوبی و آبخازیا را به‌ رسمیت نشناخته بود اما وضعیت اوکراین به‌ مراتب پیچیده‌تر از 2 جمهوری یادشده می‌باشد. در چنین وضعیت بحرانی آستانه نمی‌خواهد به‌ طور خاص روی تفاوت‌های دیدگاهی با مسکو تمرکز کند.

اما در کنار تلاش‌ها در جهت تحکیم فضای حسن تفاهم بین اقوام ساکن کشور، آستانه همزمان برای اقدامات جدایی‌طلبی مجازات سنگین‌تری را مد نظر قرار داده است که در آینده نزدیک به ‌صورت قانون در خواهد آمد. نکته بعدی اینکه مقامات عالی قزاقستان مصمم به ‌تقویت نیروهای نظامی، انتظامی و امنیتی خود شده و با اتکاء به‌نیروهای داخلی (پلیس) گارد ملی کشور را ایجاد کردند.

کوشکمبایف بر این باور است که قطع نظر از بحران اوکراین و شیوه عمل روسیه، سیاست چندبعدی خارجی قزاقستان به‌عنوان ابزار دیپلماتیک حفظ خواهد شد زیرا در حال حاضر برای آستانه سود آن بیش‌تر از زیانش می‌باشد.

وی با اشاره به‌ یادداشت اعتراضی وزارت امور خارجه اوکراین در برابر ‌مواضع آستانه نسبت به‌قضیه کریمه، واکنش‌های بیشتر سیاستمداران فعلی اوکراینی را به‌ اصطلاح خویشتن‌دارانه‌ توصیف و خاطرنشان کرد که گام‌های عملی مهمتر از کلماتی است که در بیانیه آمده است. منظور از گام‌های عملی این است که آستانه ضمن حمایت‌های محتاطانه از روسیه باز هم به ‌اهمیت روابط خود با کی‌یف تأکید می‌کند.

به‌ عنوان مثال هفته‌ پیش «کریم ماسیم‌اف» نخست‌وزیر قزاقستان قبل از سفر به‌ مسکو با «آرسنی یاتسینوک» همتای اوکراینی خود تماس گرفته و پیرامون مسائل همکاری‌های دوجانبه اقتصادی و تجاری با کی‌یف تبادل نظر به‌ عمل آورد.

کوشکمبایف اوکراین را برای قزاقستان یکی از شرکای مهم دانسته و می‌گوید که ‌تغییر رژیم‌های سیاسی روی این بحث تاثیری جدی نخواهند گذاشت. ‌اهمیت موضوع است که رئیس جمهور قزاقستان در 18 آوریل ضمن سخنرانی در نشست مجمع مردم قزاقستان در آستانه بر این نکته اشاره کرد که «مردم اوکراین باید مشکلات داخلی‌ خود را بدون دخالت خارجی و از طریق مذاکرات با همه طرف‌های ذی‌علاقه حل و فصل کند».

ضمنا این سخنان رئیس جمهور قزاقستان به‌طور گسترده از طرف رسانه‌های اوکراینی نقل قول شدند.

به‌نظر می‌رسد که آستانه با دنبال کردن سیاست به‌ اصطلاح کج دار و مریز در قبال عملکرد روسیه در بحران اوکراین هم‌زمان به‌ فکر فراهم کردن زمینه جلوگیری از تکرار چنین یک سناریو برای خود می‌باشد که تشدید مجازات برای تجزیه‌طلبی، ایجاد گارد ملی و تقویت نهادهای نظامی و انتظامی این امر را بازگو می‌کند.

همان‌گونه که اشاره شد با وجود رئیس جمهور فعلی قزاقستان تکرار سناریوی اوکراین در رابطه با ‌مناطق شمال شرق این کشور بسیار بعید خواهد بود ولی دورنمای این بحث بیشتر به‌آن بستگی خواهد داشت که جانشین نظربایف در سیاست خارجی خود برای روسیه چه جایگاهی را در نظر خواهد گرفت. در هر صورت آغاز تلاش‌های آستانه برای پیاده کردن اقداماتی در راستای ‌‌تجدید سیاست استراتژیک و تعیین چشم‌انداز استراتژیک حاکی از درک نگرانی‌های نخبگان این کشور در رابطه با آینده می‌باشد.

ممانعت با نفوذ چین و ترکیه در منطقه

طی حدود یک دهه اخیر در فضای رسانه‌‌های مخالف دولت قزاقستان همواره انتقاد از نزدیکی سیاسی و اقتصادی این کشور با روسیه وجود داشته است ولی به ‌نظر می‌رسد که با وقوع بحران اوکراین آستانه تحت فشارهای جدی‌تر داخلی قرار گرفته است. گفته می‌شود در حالی که منظور نظربایف از همگرایی با روسیه در چارچوب اتحادیه گمرکی و سپس اتحاد اوراسیا توسعه همکاری‌های اقتصادی است، روسیه به‌فکر استفاده از این فرصت‌ برای احیای دوباره قدرت از دست‌رفته‌اش می‌باشد. 

از جمله «داسم ساتپایف» کارشناس سیاسی قزاق معتقد است که چنانچه پروژه‌های یادشده برای آستانه طرح اقتصادی شناخته شوند پس مسکو به آن‌ها به‌عنوان طرح کاملا ژئوپلتیکی نگاه می‌کند که در این راستا جلوگیری از نفوذ رو به رشد اقتصادی چین یکی از اهداف عمده مسکو دانسته می‌‌شود.

به‌ نظر می‌رسد که روسیه از طریق جلب قزاقستان به ‌ساختارهای همگرایی در فضای شوروی سابق می‌خواهد مانع تمایل آستانه به‌ همکاری‌های نزدیک‌تری با ترکیه نیز شود زیرا نظربایف چه در سطح شوروی سابق و چه فراتر از آن از مهم‌ترین روسای جمهور کشورهای ترک‌زبان دانسته می‌شود که با قرار گرفتن آن در کنار آنکارا نقش سیاسی و اقتصادی ترکیه در منطقه به‌ مراتب بالا رفته و آینده پروژه‌های پوتین را با ‌چالش‌های جدی مواجه خواهد کرد.

بنابراین شخصیت‌های ملی‌گرای قزاق فکر می‌کنند که در قیاس با همگرایی با روسیه، همگرایی با ترکیه می‌تواند نقش قزاقستان را به‌ عنوان کشور پیشگام برجسته کند چرا که آستانه در اتحادیه گمرکی و اوراسیا همیشه به ‌عنوان کشور درجه 2 باقی خواهد ماند. از این نظر گفته می‌شود که تا حال حاضر قزاقستان از پیوستن به‌ اتحادیه گمرکی از جمله در زمینه‌های اقتصادی و تجاری بیش از سود زیان داشته است. دیگر اینکه تحولات اوکراین نشان داد برای روسیه مرزی میان اقتصاد سیاسی و جغرافیای سیاسی وجود ندارد که این موضوع برای آینده قزاقستان بدون تاثیر نخواهد بود.

پاسخ قزاقی به ‌ملی‌گراهای روس

چندی قبل شماره ماه آوریل مجله قزاقی «ژلدزدر آتباسی - آنیز ادم» (منزل ستاره‌ها – انسان افسانه‌ای) با تیراژ بیش از 25 هزار عدد، به‌ آدولف هیتلر اختصاص داده شد. البته توجیه این اقدام «125 سالگی هیتلر و پرداختن به‌شخصیت وی از زوایای مختلف» عنوان شد ولی مطالب مجله حکایت از آن داشت که این اقدام در زمان خاص و با هدف خاص صورت گرفته است.

چند روز از انتشار این مجله نگذشته که «ژارلکاپ قالیبای» سردبیر آن اعلام کرد که اختصاص شماره خاص مجله به‌ هیتلر با این توجیه است که «از یک سوی ‌خواستیم بر آن تاکید داشته باشیم که چنانچه شخصیتی تصادفی مانند هیتلر در رأس قدرت قرار گیرد ملتی را که به‌ دنبالش می‌رود گرفتار بن‌بست خواهد کرد ولی از سوی دیگر از این طریق خواستیم در برابر سیاست‌های خطرناک حاکم کشور همسایه... از خود حمایت کنیم».

«رسول جمعه‌علی» کارشناس سیاسی قزاق ضمن مصاحبه خود با مجله یاد شده، هیتلر را با پوتین قیاس کرده به ‌این نتیجه رسیده است که رئیس جمهور روسیه به‌ مراتب بدتر از رهبر نازی‌های آلمان است که حالا دیگر نه ‌تنها از روس‌ها بلکه از روس‌زبان‌ها هم حمایت می‌کند.

حتی «ناگاشیبای اسمیرزا» یکی از مخالفین قزاقی پای خود را فراتر از هر گونه مرز نهاده و خواستار گذاشتن تندیس هیتلر در این کشور شده است. البته نهادهای مربوطه قزاقستان به ‌بررسی مطالب مجله پرداخته و این احتمال وجود دارد که مسئولین آن مجازات شوند.

اما بدون تردید توجه به‌ شخصیت هیتلر در قزاقستان و آن هم در آستانه تجلیل از سالگرد پیروزی روسیه بر فاشیسم، یک نوع پاسخ خاص ملی‌گرایان قزاقی به ‌بیانیه‌های سیاست‌مداران افراطی روس نظیر «ولادیمیر ژرنوسکی» معاون رئیس دوماری (پارلمان) دولتی روسیه و رئیس حزب لیبرال دموکرات و «ادوارد لیمان‌اف» رئیس حزب ملی‌گرای «روسیه دیگر» است که استقلال کشورهای آسیای مرکزی را قبول نداشته و خواستار تبدیل منطقه به‌ بخشی از خاک روسیه می‌باشند.