■ توافقی که ایران با آن بتواند مخفیانه بمب اتمی تولید کند، چه فایدهای خواهد داشت؟■
پیشنیاز هر توافق نهایی برای ایران پاسخ دادن به پرسشهایی است که از سوی بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی طرحشدهاند. اگر ایران در حال حاضر میتواند از پرسشهای پیرامون برنامه هستهای خود در شرایطی که تحریمهای نفتی و تحریمهای مرتبط با معاملات مالی همچنان پابرجا هستند، طفره برود، چرا پسازاین، وقتی تحریمها برداشته شوند، به این پرسشها پاسخ دهد؟ توافقی که ایران با آن بتواند مخفیانه بمب اتمی تولید کند، چه فایدهای خواهد داشت؟
مباحث ۱+۵ تاکنون تقریباً صرفا بر توانمندیهای ایران در غنیسازی اورانیوم و تولید پلوتونیوم متمرکز بوده است. این اشتباه است. بله توانایی ایران برای تولید مواد شکافتی اهمیت زیادی دارد، اما اگر ایران هرگز فعالیتهای مرتبط با سلاح هستهای نداشت، جهان اینچنین نگران نبود. ژاپن در حال غنیسازی اورانیوم است، اما هیچکس گمان نمیکند که برنامه این کشور، برنامهای مشکوک باشد.
■سازوکارهای پیشنهادی برای کنترل برنامه هستهای ایران■
یک توافق نهایی برای اینکه توافقی معتبر باشد، باید این اطمینان را به وجود بیاورد که هر تلاشی از سوی تهران برای ساخت بمب بهاندازه کافی زمانبر و قابلردیابی است که جامعه جهانی بتواند قاطعانه جلوی این کار را بگیرد. اینکه بدانیم جمهوری اسلامی درگذشته برنامه تسلیحاتی هستهای داشته است، کار بر روی کلاهکها تا چه حد پیش رفته است و آیا هنوز هم ادامه دارد، از اهمیت بالایی برخوردار است. بدون پاسخهایی روشن به این پرسشها، بیرونیها قادر نخواهند که حکومت ایران درصورتیکه از توافق سرباز زند، با چه سرعتی قادر خواهد بود دستگاه تست هستهای خام یا سلاح هستهای قابل پرتابی تولید کند. بااینحال ایران پس از گذشت نزدیک به یک دهه همچنان نسبت به پاسخ دادن پرسشهای آژانس بینالمللی انرژی اتمی مقاومت میکند.
■آیا ایران به دنبال وقتکشی است؟ ■
اکنون پایانی برای این روند نمایان شده است: توافق موقتی که در اواخر سال ۲۰۱۳ با ۱+۵ امضا شد که در ماه جولای به پایان میرسد. بدین ترتیب تهران معتقد است که اگر بهاندازه کافی وقتکشی کند، طرفهای مذاکرهکنندهاش، برای حفظ روند مذاکرات، تا حد زیادی از تقاضای خود پیرامون اطلاعات درباره فعالیتهای نظامی هستهای ایران، عقبنشینی میکنند. بیانیه ماه آوریل سازمان انرژی اتمی ایران درباره «سند جامع» میتواند بخشی از راهبرد وقتکشی باشد. برای اطمینان از اینکه ایران از وقتکشی بهره نخواهد برد، آمریکا و همپیمانان اروپاییاش باید روشن کنند که هیچ توافقی بدون پاسخ ایران به نگرانیهای آژانس بینالمللی انرژی هستهای ممکن نیست. اگر ایران همچنان ارادهای از خود نشان ندهد، واکنش آشکار خواهد بود: رفع تحریم دیگری در کار نیست. اگر این عدم همکاری ادامه یابد، ۱+۵ باید نسبت به آغاز کردن تحریمهایی فلجکنندهتر، پیش از پایان رسمی زمان توافق نهایی در پایان ۲۰۱۵، هشیارانه عمل کند.
■«آیتالله خامنهای» همواره تصریح میکند که بمب هستهای مخالف تعالیم اسلامی است ■
چیزی بیش از دیپلماسی موردنیاز است. ایران همواره ادعا کرده است که هیچگاه سودای سلاح هستهای در سر نداشته است. «{آیتالله}علی خامنهای» رهبر معظم ایران همواره تصریح میکند که بمب هستهای مخالف تعالیم اسلامی است. ارزیابیهای آمریکا، همپیمانان اصلی اروپایی این کشور و آژانس بینالمللی انرژی اتمی حاکی از این هستند که ایران تا سال ۲۰۰۳ دارای برنامه تسلیحاتی هستهای بوده است. اروپاییها و آژانس بینالمللی انرژی اتمی علناً اظهار داشتهاند- آمریکا کمتر چنین کرده است- که توسعه برنامه هستهای تسلیحاتی ایران احتمالاً پس از سال ۲۰۰۳، هرچند به نحوی کمتر ساختارمند، ادامه داشته است. ایران همواره از دسترسی آژانس بینالمللی انرژی اتمی به سایتهای نظامی نظیر پارچین، جایی که آزمایشهای مرتبط به پرتابکنندههای هستهای احتمالاً در آنجا انجامشده است، ممانعت به عملآورده است.
■ درخواست آژانس برای مصاحبه با شخصیتهای هستهای و بازدید از اماکنی نظیر سایت پارچین■
ایران همچنان درخواستهای آژانس بینالمللی انرژی اتمی برای مصاحبه با شخصیتهای کلیدی مثل «محسن فخری زاده»، رئیس احتمالی برنامه تسلیحات اتمی ایران در دهه ۲۰۰۰ و احتمالاً تا حالا، و «سید عباس شاهمرادی زواره»، رئیس پیشین مرکز تحقیقات فیزیک، جایی که آژانس بینالمللی انرژی اتمی ادعا میکند در دهه ۱۹۹۰ مرکز تحقیقات نظامی هستهای بود، امتناع میکند. ایران سابقه طولانیای در طرح مناطق ممنوعه برای ناظران داشته است، مگر اینکه الزامات خود نسبت به آژانس بینالمللی انرژی اتمی برای پاسخ دادن به نگرانیهای تلاشهای پیشین نظامی هستهای را جدی بگیرد. ایران میتواند سایتی مشکوک را یک پایگاه نظامی بنامد و بدین ترتیب آن را تبدیل به منطقهای ممنوعه کند. چه جایی بهتر از اینچنین مکانی برای انجام فعالیتهای ممنوع و مخفی مثل غنیسازی اورانیوم و توسعه تسلیحات وجود دارد؟
■ اگر غرب نتواند راستی آزمایی کند■
تهران همچنین تلاش ناظران آژانس بینالمللی انرژی اتمی را با شکست مواجه کرده است: لزوم تعیین دقت و جامع بودن بیانیه هستهای ایران. کشورهای دیگری که به فکر توسعه مخفیانه سلاحهای هستهای هستند یقیناً تهران را با دقت زیر نظر خواهند داشت. واشنگتن و اروپاییها بر سر تقاطعی حساس قرار دارند. اگر غرب نتواند ، ایران را با راستی آزمایی وادار به اعتراف به جنبههای نظامی برنامه هستهای این کشور کند، به احتمال زیاد تهران خواهد توانست بدون ترس از برملا شدن بمب بسازد.
منبع:اشراف نیوز