چند روز قبل تله‌فيلم«خاطره شب باراني» به كارگرداني شايقي از تلويزيون پخش شد كه به روابط معلم و شاگردان مي‌پرداخت. از جمله بازيگران اين فيلم مي‌توان به بيتا فرهي، اميرحسين رستمي و آناهيتا افشار اشاره كرد. با شايقي درباره اين فيلم به گفت‌وگو نشستيم.

كمي از فعاليت‌تان در تلويزيون بگوييد؛ يك جمع‌بندي از سريال‌ها و تله‌فيلم‌هايي كه براي تلويزيون ساخته‌ايد.

فارغ‌التحصيل مدرسه عالي تلويزيون و سينما هستم. بعد از فارغ‌التحصيلي كارمند راديو و تلويزيون ملي ايران در قبل از انقلاب و صدا و سيماي جمهوري اسلامي در بعد از انقلاب شدم. آنجا به عنوان كارگردان تلويزيوني يكسري كار ساختم. سال ?? يا ?? بود كه يك مستند داستاني به نام «تور ماهيگير» را كارگرداني كردم. بعد از آن سه سريال ساختم به اسم‌هاي «سياه، سفيد، خاكستري» كه در مورد نوجوانان بود؛ بعدي «جزيره جادو» كه يك سريال فانتزي درباره كودكان بود و بعد هم سريال «دايره بسته» را كارگرداني كردم كه ترجيح مي‌دهم درباره‌اش صحبت نكنم.

تله‌فيلم هم ساخته‌ايد؟

بله، «نخلستان صابر» را چند سال پيش كارگرداني كردم كه از تلويزيون پخش نشد، ولي دو سه سال پيش در جشنواره فيلم فجر به نمايش درآمد و فيلم خاطره شب باراني كه چند روز پيش از شبكه يك پخش شد. تله‌فيلم ديگري به نام «ارتفاع ?.??» هم براي سيما فيلم ساخته‌ام كه نسخه سينمايي آن آماده شده، اما تاكنون اكران نشده است. فيلم - مجموعه «مادرم گيسو» را هم به سفارش شبكه دو ساختم كه سريال چهار قسمتي هم از آن تدوين شد.

از مجموع كارهايي كه براي تلويزيون ساخته‌ايد مي‌توان اين‌طور برداشت كرد مخاطب كودك و نوجوان براي شما اهميت دارد. در فيلم خاطره شب باراني هم گرچه به صورت مستقيم به كودك و نوجوان نپرداخته‌ايد، اما به روابطي كه در آن سن و سال شكل گرفته و در بزرگسالي آدم‌ها ادامه پيدا كرده توجه كرده‌ايد. دغدغه اصلي‌تان موضوعات و مسائل مربوط به كودكي و نوجواني است؟

نه. كم و بيش همه اين‌ها اتفاقي بوده است. البته سياه، سفيد، خاكستري خيلي درگيرم كرد و دغدغه‌‌ام اين بود مشكلاتي را بازگو كنم كه مي‌تواند براي نوجوانان دردسرساز شود.

چه دغدغه ذهني شما را واداشت فيلمنامه خاطره شب باراني را براي كارگرداني قبول كنيد؟

رابطه معلم و شاگردي برايم خيلي جذاب بوده و هست. هميشه به مقوله آموزش علاقه‌مند بوده‌‌ام براي همين در كنار فيلمسازي به كار آموزش هم مشغول هستم. اميدوارم روزي بتوانم به شكل جدي‌تر در سينما و تلويزيون به رابطه دانش‌آموز و معلم بپردازم.

در فيلم به تأثيري كه معلم مي‌تواند در شيوه زندگي شاگردانش بگذارد، اشاره مي‌شود و مي‌بينيم عملا مي‌تواند از آنها آدم‌هاي بهتري بسازد. اين رابطه چقدر واقعيت موجود در روابط شاگرد و معلم است و چقدر ايده‌آلي است كه بهتر است شكل واقعيت به خود بگيرد؟

ايده‌آلي است كه اكنون هم وجود دارد، اما درصدش خيلي كم است. البته آمار معلم‌هاي دلسوزي كه در زندگي شاگردانشان تأثيرگذار هستند، كم نيست، اما اين كه روابط به شكلي باشد كه در زندگي خصوصي و شخصي يكديگر موثر باشند، شايد كمتر باشد. نمي‌شود بيش از اين از معلم‌ها هم انتظار داشت، چون سيستم آموزشي مشكلات زيادي دارد و در اين شرايط نمي‌توان از معلمان توقع زيادي داشت.

پيامي كه مستقيما از طريق فيلم منتقل مي‌شود، گراميداشت ارزش‌هاي انساني و بخصوص عشق است. چه كرديد انتقال اين مفاهيم شكل شعاري به خود نگيرد؟

از چاشني طنز استفاده كردم. معمولا لابه‌لاي كارهاي جدي‌ام از لحن طنز استفاده مي‌كنم. اينجا هم سعي كردم از اين لحن استفاده كنم تا كار شكل شعاري به خود نگيرد و به مخاطب بگوييم حالا خيلي هم ماجراهاي اين فيلم را جدي نگيريد؛ اينها در ايده‌آل‌ها اتفاق مي‌افتد.

به نظر مي‌آيد هدف از توليد چنين فيلمي به تصويركشيدن ارزش‌هاي انساني است.

دقيقا، چون معمولا روي مثبت قضيه را مي‌بينم. مثلا وقتي درباره حقوق خانم‌ها در فيلم‌هايم صحبت مي‌كنم، نمونه‌هاي ضعيف را نشان نداده و خانم‌هاي قوي را نشان مي‌دهم كه براي به دست آوردن حقوق خود با موانع و مشكلات مبارزه مي‌كنند.

در اين فيلم هم خانم بوستان به عنوان معلم، سمبل خانم‌هايي است كه‌سعي مي‌كند از پس‌مشكلي بر بيايد كه حل آنها براي مردان هم‌سخت است.

بله، سعي مي‌كنم در آثارم براي قهرمان‌هاي زن يك جور استقلال عمل طراحي كنم تا آنها را آدم‌هاي موثر نشان دهم كه مي‌توانند در زندگي خود و ديگران نقش اصلي ايفا كنند.

دنياي اين فيلم هم بيشتر زنانه است و دخالت مردها در آن كم است. مثلا به نظر مي‌آيد نقش اميرحسين رستمي هم فقط براي پررنگ‌تركردن طنز كار طراحي شده است.

بله، همين‌طور است. زنها در فيلم خاطره شب باراني خودشان تصميم مي‌گيرند و خودشان هم وارد عمل مي‌شوند و ممانعت‌هايي كه مردان براي آنها به وجود مي‌آورند چندان در تصميم آنها موثر نيست.

بازيگران را چطور انتخاب كرديد؟

واقعيت اين است كه بخشي از انتخاب‌ها خارج از سليقه و علاقه خودم بود. براي بعضي از نقش‌ها تست مي‌گرفتيم و انتخاب مي‌كرديم. اما همه بازيگران انتخاب اول نبودند. بعضي از بازيگران گرفتار بودند، يكسري در تلويزيون كار نمي‌كردند و در نتيجه از ميان كساني كه امكانش بود و به شخصيت‌‌ها نزديك بودند انتخاب كرديم. اما لزوما همه انتخاب‌ها در حد ايده‌آل نبود. حتي از انتخاب بعضي از بازيگران منصرف شديم، اما سيمافيلم به حضور آنها اصرار داشت.

تا چه حد ملاك انتخابتان اين بود كه با انتخاب بازيگران مطرح، جلوه خوبي به فيلم بدهيد؟

استفاده از بازيگران مطرح و چهره دغدغه‌‌ام نبود، چون غالبا در تلويزيون نبايد نگران اين چيزها بود. مي‌توان از يك بازيگر تئاتر استفاده كرد كه اسم و رسم چنداني ندارد، اما بازي درستي دارد و مي‌تواند نقش را بخوبي ايفا كند. اين بستگي دارد به اين‌كه در يك فيلم از بازيگران مطرح استفاده كرد كه تحليل درستي از نقش ندارند.

ساختار فيلم خاطره شب باراني بسيار ساده است. يك راز در داستان وجود دارد، اما پيچيدگي چنداني در آن نيست. همين‌طور روايت آن خطي و ساده و سرراست بوده و بيشتر در خدمت قصه‌گويي است تا اين كه بخواهد ماجراها را پيچيده كند.

گره‌ها و معماهايي در داستان وجود دارد كه بتدريج لايه به لايه باز مي‌شود؛ اما نمي‌خواستيم اين معما خيلي عمده و پيچيده شود. در نظر بگيريد وقتي اين قصه پيشنهاد شد، تغييرات كوچكي در آن ايجاد كرديم، اما تصميم گرفتيم خيلي آن را دستكاري نكنيم؛ چون ظاهرا براي گرفتن مجوز قبلا چند‌بار بازنويسي شده بود. در نتيجه آنقدر تغييرات ايجاد نكرديم كه تصويب دوباره كار منجر شود. اگر اين مشكلات توليدي وجود نداشت، ممكن بود در شرايط بهتر مي‌شد تغييرات بيشتري در فيلمنامه ايجاد كرد. اما كلا اين سادگي چيزي بود كه براي اين فيلم مناسب‌تر به نظر مي‌رسيد و تاكيد روي بخش معمايي‌اش چندان لازم نبود.

قالب تله‌فيلم را براي به تصوير درآوردن معاني و مفاهيمي كه مد نظر داريد، قالب مناسبي مي‌بينيد؟

بله، چون براي من فرقي نمي‌كند داستان را براي سينما بسازم يا تلويزيون، اما تله‌فيلم محاسن و معايبي دارد. امتياز تله‌فيلم اين است كه ديگر ظاهرا نگراني براي گيشه وجود ندارد، بنابراين دست فيلمساز براي انجام تجربه‌هاي بيشتر و متفاوت‌تر باز است. اما از طرف ديگر به دليل وجود مخاطب گسترده‌تر، حساسيت بيشتري در ساخت آنها وجود دارد كه البته گاهي اين حساسيت‌ها از سوي برخي مديران آنقدر زياد مي‌شود كه از كيفيت و جذابيت فيلم كم مي‌كند.

انتهای پیام/