پاسنگان از ارزشمندترین کاروانسراهای استان است با دو یادگار گذشتگان و آب انبارهایی که اینک شباهتی به آب انبار ندارند و در دشتی پهناور خودنمایی می‌کند.

در شهرهای گرم و خشک ایران در اکثر محله‌ها آب انبارهایی با همت مردم و یا یک بانی ایجاد می‌شد تا همه مردم آن منطقه و محله از آن سودی ببرند.

مسافران و بازرگانانی که عازم کاشان بودند در مسیرشان پس از استراحت در کاروانسرا سری هم به آنجا می‌زدند، این آب انبارها به دوران ایلخانی بر می‌گردد و منبع خوبی برای ذخیره آب برای فصول گرم سال بود.

آب انبارهای پاسنگان دارای ورودی و مخزنی که آب در آن ذخیره می‌شد بود و کاروانیان در مسیر خود برای استراحت از آن استفاده می‌کردند استفاده از این آب انبارها دوام پیدا نکرد و همزمان با ورود صنعت و تکنولوژی به کشور و لوله‌کشی آب استفاده از این آب انبارها کاهش پیدا کردند به گونه‌ای که مورد استفاده عده معدودی قرار می‌گرفتند.

آب انبار پاسنگان از آجر و ساروج متشکل از آهک و خاک رس تشکیل شده است که در حال حاضر با گذشت زمان رو به نابودی است و تنها اثراتی از آنها باقی مانده است. بناهایی که روزی عظمت و خواهان بسیار داشتند گرچه در حال حاضر کاروانسرای پاسنگان با تعمیراتی به سفره خانه تبدیل شده که هر از چند گاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما همین کاروانسرا و آب انبارها تبدیل به تل خاک شدن را در صورت بی توجهی تجربه خواهند کرد.

معاون فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم با اشاره به اینکه بناهای تاریخی در استان در حال نابودی هستند، گفت: با توجه به عدم وجود بودجه برای بازسازی و ترمیم میراث فرهنگی و تاریخی، بناهای تاریخی استان به سمت زوال پیش می‌روند.

عمار کاوسی افزود: کاروانسرای پاسنگان مدتی است به بخش خصوصی واگذار شده است و مرمت‌هایی روی آن صورت گرفته به گونه‌ای که در حال حاضر تا حدودی پذیرای دوستداران تاریخ و ستاره‌شناسان شده است؛ زیبایی این مکان در شب و تماشای ستارگان بسیار خیره‌کننده و هیجان‌انگیز است.

این کاروانسرای تاریخی دارای 2 هزار و 500 متر مساحت به شکل مربع و چهار ایوانی بنا شده که در آن چهار برج نیم دایره با نمایی تزئینی به چشم می‌خورد و با گذری در شجره‌نامه این کاروانسرا آثار و رگه‌هایی از دوران صفویه قابل مشاهده است.

پاسنگان به عنوان یکی از جاذبه‌های توریستی و گردشگری در سال 1321 در فهرست آثار ملی قرار گرفت و در حال حاضر نوعی یادگاری از گذشته‌های دور است.

شیوه معماری این بنای تاریخی نمادی از معماری سنتی گذشتگان در اطراف قم بوده و نیازمند احیا و بازبینی است.

این کاروانسرا به دلیل وجود پی‌های سنگی، پاسنگان نامیده شده است و دارای قدمتی 400 ساله یادگاری از جاده ابریشم است و یکی از 999 کاروانسرای عباسی است که در مسیر جاده ابریشم واقع شده است.

استان قم با توجه به واقع شدن در شاهراه ارتباطی و جایگاه مواصلاتی و همچنین وجود بارگاه ملکوتی حضرت معصومه (س) و مسجد مقدس جمکران می‌تواند یکی از مناطق مساعد برای جذب توریست و سرمایه باشد.

وجود آب انبارهای متعدد و مکان‌های زیارتی که دیدنشان برای عده بی‌شماری جذاب و لذت بخش است نقش موثری در اقتصاد استان دارد.

آب انبارهای چهل اختران، راهجرد، پاچیان، البرز و... از بناهای تاریخی استان هستند که در شرف فراموشی به سر می‌برند و اگر نگاه‌ها و توجهات اینگونه ادامه پیدا کند باید گذشته را فراموش کنیم و آرام آرام همه چیز تنها به خاطرات تبدیل شوند.