علت عمده اعتراضاتی که به اعطای مجوز به این نشریه وارد گشت به دلیل سابقه مدیر مسئول این نشریه است. شهلا شرکت قبل از این مدیریت ماهنامه "زنان" را بر عهده داشت که از سالهای 1370 تا 86 در 152 شماره منتشر شد. بیشتر کارشناسان معتقدند که ماهنامه "زنان" در طی این 16 سال فعالیت، با تمرکز بر مباحث فمینیستی و قرار دادن فضای لازم برای نگارش یادداشت و گزارش‌های متعدد در این زمینه، به دنبال رفع موانع موجود از مسیر آرمان‌های گروهی اندک از فعالان به اصطلاح جنبش زنان بود؛ این موانع در نگاه گردانندگان نشریه، از قانون و سنت‌های ایرانی تا قوانین و احکام شرعی را در بر می گیرد که باید به طرق مختلف از میان برداشته شود.

سوابق شهلا شرکت

شهلا شرکت کار روزنامه نگاری را با نشریه «پويندگان راه زينب» ( اطلاعات بانوان قبل از انقلاب) آغاز کرد؛ وی به واسطه آشنایی خواهرش با زهرا رهنورد – سر دبیر نشریه پویندگان راه زینب – در دانشگاه هنرهای زیبا به این نشریه راه پیدا کرد و بعد از مدتی به عنوان یکی از اعضای شورای سردبیری به حجت الاسلام محمود دعایی سرپرست مؤسسه معرفی شد. مدتی بعد و با تعطیلی نشریه پویندگان راه زینب، شهلا شرکت به دعوت سید محمد خاتمی به مؤسسه کیهان رفت و در کنار افرادی مانند شمس الواعظین، رخ صفت و تهراني مشغول به کار شد.

وی به مدت 10 سال مدیرمسئولی و سردبیری نشریه "زن روز" در کیهان را بر عهده داشت که بعد از خروج سید محمد خاتمی از مؤسسه کیهان، از این موسسه اخراج شد. هر چند که وی در سال 86 و در مصاحبه با رزونامه سرمایه، علت اخراج خود را " اتهامات فمینیستی و غرب زدگی" معرفی می‌کند اما قبل از این و در زمان چاپ نشریه "زنان" در مصاحبه با نشریه‌ی تحت مدیریت خود به مناسبت صدمین شماره انتشارش ضمن تأیید تلویحی طرح مباحث فمینیستی در نشریه "زن روز"، علت اخراج را اختلاف دیدگاه فکری و بینش اجتماعی با مدیر وقت مؤسسه می‌داند و معقد است که در آنجا "حساسیت عجیبی به طرح مسائل زنان در دنیای مدرن، و مباحث فمینیستی وجود داشت."

بعد از تعطیلی "زن روز" و هم زمان با اخراج دیگر اعضای تیم کیهان فرهنگی از مؤسسه کیهان، وی نشریه "زنان" را هم راستا با ماهنامه کیان منتشر می کند.[1]

شهلا شرکت در سال 2005 جایزه جایزهٔ «شهامت در خبرنگاری» را از «بنیاد بین‌المللی رسانه‌های زنان» دریافت کرد و در سال 85 نیز به عنوان  یکی از پنج روزنامه‌نگار باتجربه و برتر سال از جانب انجمن صنفی خبرنگاران انتخاب شد.

بررسی محتوایی ماهنامه زنان

گردانندگان ماهنامه "زنان" متأثر از تفاسیر غربی و بینش تاریخی اروپا نسبت به بانوان، معتقدند که در دنیای امروز به زن به عنوان شخصیتی غیر مستقل و وابسته به وجود مردان نگاه می شود که به خاطر نادانی و خوردن سیب سرخ گناه باید تاوان نقصان عقل خود را بپردازد: « در دنیای ما، زن از دامان آفرینش، یکراست به صحنه ای ساختگی می کشانند. یک قهرمان اصلی – با حقانیت و اقتدار کمال- و شخصیت دوم که از روزهای آغازین به سبب نادانی، سیب سرخ گناه را خورده است، پس تا دنیا باقی و زندگی جاری است، باید تاوان نقصان عقل خود را با بهایی سنگین بپردازد؛ و بدین گونه شایعه خلقت زن را پرداختند و موجودی ساختند با نقشی جنبی که امکان آفرینش او به دست دیگران صورت می پذیرد و راه رشدش در حوزه تشخیص آنان ترسیم شود: یا با ریسمان پوسیده سنتهای خرافی او را زندانی زنانگی خویش کنند تا راز بزرگ محبوبیتش از پرده بیرون نیفتد یا با وعده‌ی فریبنده آزادی رشته ننگین به گردنش بیاویزند...» [2]

شماره اول ماهنامه زنان به مدیریت شهلا شرکت

این نوع نگاه به وضعیت زنان امروز که هماهنگ با خوانش و دیدگاههای جنبش‌های زنان در غرب است در حالی در سرمقاله شماره اول ماهنامه زنان بیان می‌شود که تقسیر نقش و وضعیت بانوان در جامعه در گفتمان اسلامی تفاوت بسیاری با این نگرش دارد و طبق آموزه‌های اسلامی، آن چیزی که تأمین کننده حقوق انسان‌ها ( چه زنان و چه مردان) و عدالت است، عمل به احکام و قوانین شریعت است.

با این حال و به دلیل همین تأثیر پذیری گردانندگان ماهنامه زنان از جنبش‌های فمینیستی در غرب، یکی از موانع موجود در راه تحقق حقوق زنان، دین عنوان می‌شود که برای رفع این موارد، - و به دلیل اولیت پیدا کردن اصول و آموزه‌های فمینیستی در نگاه این افراد- بازنگری جدی در فقه واحکام اسلامی توصیه می‌شود: «ما معتقدیم کلید حل مشکلات زنان در چهار حیطه قرار دارد: دین، فرهنگ، قانون و آموزش. اگر در این چهار حیطه‌ی اصلی راه هموار شود، می‌توانیم به رشد زنان و پیشرفت جامعه امید داشته باشیم.» .... «وقت آن است که عاملان و متفکران دلسوز دین در کند و کاو خود در فقه و احکام آن، قدری جدی تر به اجتهاد در مسائل زنان بیندیشند تا شاید قرنها پس از نزول اسلام، زنان مسلمان را از سرگردانی و آشفتگی و چندگونگی در یافتن مکتب خود و گاه حتی خدای خود رهایی بخشند و از رخسار مهربان و معقول و پیشرو مذهب پرده بردارند و در جان خسته زنان عشق را به جای اجبار، احترام را به جای ترس، عبادت را به جای ریا و آرامش را به جای اضطراب بنشانند.» [3]

شهلا شرکت مدیر مسئول ماهنامه زنان در مصاحبه‌ای در جواب سئوال خبرنگار در مورد ماهیت نشریه، ماهنامه زنان را یک ماهنامه فمینیستی معرفی می‌کند و سپس در مورد تضاد مباحث فمینیسم با اسلام می گوید: «می شود هم دیندار بود هم با اقتضائات دنیای مدرن کنار آمد. اینها تعارضاتی با هم ندارند. البته بستگی به نوع قرائت افراد از دین هم دارد... دین نهادی است که باید از آن انتظارات مربوط به خودش را داشت، حالا هر جا که برای مسائل زنان در دنیای امروز پاسخی داشته باشد می توان به آن رجوع کرد.» [4]

شهلا شرکت ماهنامه زنان را یک نشریه فمینیستی معرفی می‌کند

تعریف رسانه‌های ضد انقلاب از عملکرد شهلا شرکت

سایت ضد انقلاب جرس در مطلب که به جریان شناسی فمینیسم در ایران پرداخته است با تقسیم فمینیست‌های ایرانی به دو گروه اسلامی و سکولار و با قرار دادن ماهنامه زنان و شهلا شرکت در دسته فمینیست‌های اسلامی می نویسد:

«فمینیست‌های اسلامی به طور ويژه سعي دارند جنبه‌هاي مردسالارانه‌ي قوانین خانواده را كه مخصوصاً در حيطه‌هاي ارث، ازدواج، طلاق و حضانت برضد منافع زنان است از ميان بردارند.... بازخوانی متون اسلامی پروژه‌‌‌ی اصلي فمینیست‌‌های اسلامی است. شهلا شرکت، مریم بهروزی، منیره گرجی و محسن سعيد‌زاده (روحانی سابق خلع لباس شده) به‌رغم اعتقادات دینی‌ راسخ‌‌شان تفسیر‌هاي جديدي از متون اسلامی به دست مي‌دهند تا قوانین و سیاست‌هایی را که بر پایه‌‌ی تعابیر سنتی، تحت‌اللفظی و ضدزن وضع شده‌اند به چالش بکشند.»

در این مطلب که ابتدا در سایت"مدرسه فمینیستی" و به قلم والنتین مقدم و با عنوان "فمینیسم اسلامی: موافقان و منتقدان آن" منتشر شده است، به نقش ماهنامه "زنان" و "شهلا شرکت" در پیشبرد مطالبات فمینیسم‌های سکولار اشاره دارد: « در «زنان» و دیگر مجلات، وکلای فمینیستی چون مهرانگیز کار و شیرین عبادی حدود مشکلات و گیرهای قانونی را که زنان در مفاد قوانین و پیاده‌سازی آن‌ها با آن‌ها برخورد دارند مشخص کردند.»[5]

والنتین مقدم معتقد است: « به نظر من،‌ شکی نيست كه فعالیت‌های «فمینیست‌های اسلامی» نظير شهلا شرکت، زهرا رهنورد، فائزه هاشمی، جمیله کدیور و دیگران چه اندازه اهميت دارد. ارتباط نزدیکشان با فمینیست‌های سکولاری چون شیرین عبادی، مهرانگیز کار، شهلا لاهیجی و برخي دانشگاهيان (نظير ناهید مطیع) نشان‌دهنده‌‌ی قابليت آن‌‌ها برای گفتگو و برپاییِ ائتلاف در جهت گسترش حقوق زنان است. با راه‌اندازی مطبوعات خلاق و پرخواننده‌‌ای مثل «زنان»، «زنِ روز»، «فرزانه»، «زن» و مجلات جدیدتری چون «جنس دوم» و «حقوق زنان» فعالان حقوق زنان که شامل فمینیست‌های اسلامی نیز می‌شود در به چشم آمدن «مسئله‌‌ي زنان» نقش مهمي ايفاء كرده‌‌اند.» [6]

محمد علی همایون کاتوزیان پژوهشگر در کالج سنت آنتونی، و عضو هیات علمی مؤسسه شرقشناسیدانشگاه آکسفورد نیز در مقاله ایران پس از آیت الله خمینی به نقش شهلا شرکت و ماهنامه زنان در ترویج فمینیسم اشاره دارد: « زنان دیگری نیز، بیرون چهارچوب رسمی سیاسی، هم در جنبش فمینیستی و هم در جنبش اصلاح طلبی نقش مهمی ایفا کردند. برخی از سرشناس ترین این چهره ها عبارت بودند از شهلا شرکت، ناشر و سردبیر ماهنامهزنان» [7]

پیام فضلی نژاد پژوهشگر موسسه کیهان نیز در مورد نقش ماهنامه زنان در ترویج فمینیسم می‌گوید:

«اغلب این فمینیست ها و کمپین های زنانه آنان تا چندی پیش آراء خود را در «ماهنامه زنان» منتشر می کردند. این ماهنامه شاخه ای از حلقه کیان بود که توسط شهلا شرکت مدیریت می شد. سال 1370 که ماشالله شمس الواعظین، مصطفی رخ صفت و رضا تهرانی از ماهنامه «کیهان فرهنگی» بیرون آمدند و کیان را منتشر کردند، اغلب اعضاء تحریریه ماهنامه «زن روز» نیز از موسسه کیهان استعفاء دادند و ماهنامه زنان را راه انداختند. زنان، ارگان فمنیست های مسلمانی بود که عبدالکریم سروش را پدر معنوی و شیرین عبادی را استراتژیست حقوقی خود می خواندند و در سیر تحول سیاسی شان، به فمینیست های سکولار و رادیکال بدل شدند که برترین ارزش های اسلامی، چون شهادت طلبی زنان مسلمان را به سخره گرفتند.»

توقیف ماهنامه زنان

در نهایت در تاریخ 8 بهمن 1386 و با حکم هیات نظارت بر مطبوعات، ماهنامه زنان توقیف شد. درج مطالب و اخبار به گونه ای که موجب سلب امنیت روانی جامعه می شد، به مخاطره انداختن سلامت روحی، فکری و روانی مخاطب و القای این که در جامعه امنیت وجود ندارد، و سیاه نمایی وضعیت زنان در جمهوری اسلامی از دلایل توقیف این ماهنامه بود.

شبکه سلطنتی انگلستان – بی‌بی‌سی فارسی – بعد از توقیف این ماهانامه، با تعریف و تمجید از عملکرد 16 ساله‌اش می‌نویسد: « مجله زنان در کنار نشریاتی چون کیان، آدینه، پیام امروز، ایران فردا، دنیای سخن و جامعه سالم از نشریات جریان روشنفکری ایران به شمار می رفت. در شرایطی که "فمینیسم" در ایران بار منفی دارد و حتی در بعضی از آیین نامه های دولتی نیز رواج آن نهی شده است، مسئولان ماهنامه زنان این مجله را "تنها ماهنامه فمینیستی ایران" می خواندند. مجله زنان با اینکه مجله ای سیاسی نبود، اما در آرایش نیروهای سیاسی ایران به نیروهای اصلاح طلب گرایش داشت.»

برخی مواضع شهلا شرکت

در پژوهش ها و مطالعاتی که در زمینه جریان شناسی فمینیست‌های ایران انجام شده است، معمولاً شهلا شرکت را در طیف فمینیست‌های مسلمان قرار داده‌‌اند. تأثیرپذیری از اصول و مطالبات جنبش زنان در غرب در کنار اعتقاد به اسلام، باعث بروز تناقضاتی در بین فمینیست‌های مسلمان شده است که به همین دلیل و برای رفع این تناقضات – به جای تکیه به احکام و اصول اسلامی به عنوان تنها راه تحقق حقوق انسان‌ها - صحبت از بازخوانی دیدگاههای فقهی در حوزه مسائل زنان می‌کنند. وی در مصاحبه‌ای به تأثیر نشریات تحت مدیریت خود در این زمینه اشاره دارد: «به نظرم حرکت آرام و تدریجی زن روز در آن ده سال، پیش نیازی برای انتشار نشریه زنان و تحولاتی بود که امروز در جامعه زنان به وجود آمده. مثلا نتیجه کار متمرکز بر حقوق زنان در آن زمان و تأکید بر ضرورت بازخوانی دیدگاههای فقهی را امروز در اصلاحات حقوقی در حوزه مسائل زنان می بینیم .»[8]

وی به صراحت به زمینه‌های ایجاد تفکرات فمینیستی در خود اشاره می‌کند و می‌گوید: «سال 1361 به زن روز رفتم و و دو سال بعد ازدواج کردم. فکر می کنم ازدواج و بعد از آن اشتغال و عذاب وجدان های مادرانه در حساس شدنم به مسائل زنان تأثیر زیادی داشت، عامل دیگر مخاطبان مجله بودند.»[9]

شهلا شرکت در حالی از بازخوانی و تحول در دیدگاههای فقهی صحبت می‌کند که به نظر نمی‌رسد تخصصی در حوزه مطالعات دینی داشته باشد. به عنوان نمونه وی در اظهار نظری دیگر و در جواب اینکه بانوان دیندار با برخی از موارد توسعه حقوق و آزادی‌هایشان به دلیل تناقضات این موارد با شرع مخالف هستند، می گوید:

«بله، این حرف درست است و متاسفانه گروهی از زنان مخالف احیای حقوق زنان هستند. بخشی از این زنان قرائتی بدون توجه به مقتضیات زمان و مکان از اسلام دارند و توجه ندارند که فقه برای حل «مشکلات روز» جامعه است. کم‌توجهی آنها به این موضوع، موجب می‌شود گروه دیگری از زنان که مایلند در جهان مدرن دیندار باشند، نتوانند دیندار بمانند. فقه شیعه آن قدر فضای بازبینی دارد که مردم در دنیای جدید هم بتوانند دیندار باشندتفکر این گروه از زنان نه‌تنها کسی را سوار قطار دینداری نمی‌کند، بلکه مسافرانش را هم در ماندن مردد می‌کند.»[10]

شرکت در یکی از مصاحبه‌های خود بعد از اشاره خبرنگار به نشریات تحت مدیریت وی و تغییر رویکردهایش از نشریه "راه زینب" و "زن روز" که تصویرگر یک زن انقلابی و مذهبی است تا ماهنامه "زنان" که یک زن فمینیست را به تصویر می‌کشد، به پوست اندازی‌ها و تغییرات درونی خود اشاره می‌کند.

این پوست اندازی‌ها و تغییرات در شهلا شرکت تا جایی ادامه پیدا کرده است که می‌گوید: « امروزه تنوع و سرعت پدیده‌های اجتماعی، به ناچار تعاریف رایج از آنها را هم متحول کرده.مثلا با توجه به افزایش میزان طلاق در جوامع صنعتی، حالا دیگر مثلا به یک پدر و یک فرزند هم «خانواده» اطلاق می‌شود.» [11]

یا در اظهار نظری دیگر و به تقلید از سبک خانواده‌های فروپاشیده در غرب به مسئله جدا شدن منبع درآمد زن و مرد اشاره می‌کند: « فعلا مردان این حق را دارند که از زن همراه‌شان بخواهند سهم خودش را بپردازد و اگر نپرداخت از آن به بعد تنهایی بروند رستوران و فقط پول غذای خودشان را بدهند.»[12]

وی حتی برخی قوانینی را که در راستای افزایش نقش زنان شاغل در خانواده تصویب شده بود را زیر سئوال می‌برد و در مورد تصمیمات اتخاذ شده در زمان دولت دکتر احمدی‌نژاد می‌گوید: «در آن دوران اراده مشخصی وجود داشت تا به اشکال غیرمستقیم، زنان را به خانه‌ها برگرداند. نیمه وقت کردن زنان شاغل، افزایش مرخصی زایمان تا یک سال و موارد مشابه، ظاهرا برای حمایت از زنان بود اما در عمل به بی‌میلی کارفرماها برای استخدام زنان و زن‌هراسی در بازار کار منجر می‌شد. تریبونی هم وجود نداشت تا درباره این وضعیت، انتقادی و تحلیلی بشود. حتی من شنیدم کتاب‌هایی را هم که در مرکز امور زنان دولت اصلاحات در حوزه زنان چاپ شده بود، سوزاندند.»[13]

مواضع سیاسی شهلا شرکت

با وجود اینکه شهلا شرکت دغدغه‌های اصلی خود و ماهنامه زنان را غیر سیاسی و بیشتر دغدغه‌هایی از جنس اجتماعی عنوان می‌کند، اما برخی اقدامات و مواضع وی نشان از جهت گیری‌های سیاسی وی دارد.

یکی از جنجالی ترین این موارد، حضور شهلا شرکت در کنفرانس برلین است؛ حضوری که موجب بازداشت و محکومیتش شد.

کنفرانس «ایران پس از انتخابات (Iran After the Elections Conference)» که بیشتر با عنوان «کنفرانس برلین» شناخته می‌شود نام همایش سه روزه‌ای بود که از ۱۹ تا ۲۱ فروردین ۱۳۷۹ به مدت سه روز از سوی حزب سبز آلمان و به دعوتبنیاد هاینریش بل(داستان نویس آلمانی) در خانه فرهنگ‌های جهان در برلین برگزار شد.

در این کنفرانس، تعدادی از روزنامه نگاران و فعالین سیاسی اصلاحات و جریان روشنفکری، مانند: «عزت‌الله سحابی، اکبر گنجی، حسن یوسفی اشکوری، علیرضا علوی‌تبار، حمیدرضا جلایی پور، علی افشاری، کاظم کردوانی، چنگیز پهلوان، فریبرز رئیس دانا، محمود دولت آبادی، مهرانگیز کار، خدیجه مقدم، شهلا لاهیجی، جمیله کدیور، منیرو روانی پور، محمدعلی سپانلو » حضور داشتند که شهلا شرکت نیز یکی از حاضران در این جلسه بود.

شرکت کنندگان در این کنفرانس بر اساس سرفصل‌های مطرح در چارچوب برنامه به سخنرانی پرداختند. مباحث مطرح شده از سوی سخنرانان ترکیبی از انواع تهمت‌ها و توهم‌پردازی‌ها در مباحث مختلفی مانند آزادی، حقوق زنان، دموکراسی، جنبش دانشجویی، دیکتاتوری و فاشیسم در جمهوری اسلامی و قس علی هذا را در بر می‌گرفت که تلاش می‌شد وضعیت داخل ایران را آشفته و نابسامان نشان دهد. شهلا شرکت نیز در همین راستا در سخنرانی خود در این کنفرانس گفت: «من از ایران می آیم. کشوری که حوادث غیرمترقبه آن در طول بیست سال گذشته شگفتی آور بوده. کشوری که مردمش شب را با یک شوک خبری به خواب می روند و صبح از زلزله خبر دیگری بیدار می شوند.»[14]

از دیگر نقاط سیاه در کارنامه سیاسی شهلا شرکت می توان به حمایت وی از نمایندگان متحصن مجلس ششم اشاره کرد؛ وی یکی از امضاکنندگان بیانیه حمایت طیفی از روزنامه‌نگاران از نمایندگان متحصن بود که در این بیانیه آمده بود:

« وظيفه‌ي خود مي‌دانيم با تمام توان خويش، وظيفه‌ي ايجاد پل ارتباطي بين شهروندان و نمايندگان دليرشان را بر عهده گيريم و علاوه بر اين، از ارايه‌ي هرگونه حمايت عملي ديگر در هنگام ضرورت، ابايي نداريم»[15]

همکاران شهلا شرکت در ماهنامه "زنان"

جدای از مواضع و عمکلرد چند ساله شهلا شرکت، بررسی افکار و اعتقادات نویسندگان ماهنامه زنان و سرنوشت آنها می‌تواند گویای برخی حقایق باشد.

وی در اظهارنظری با تأیید حضور و فعالیت افراد سکولار در ماهنامه زنان می‌گوید که اعتقادی به خط کشی بین آدم‌ها ندارد و بدون اشاره به اینکه بسیاری از مباحث فمینیستی مطرح شده در مجله اش با اصول اسلامی و احکام شرعی در تضاد است و در توجیه عدم همکاری بانوان مذهبی در نشریه ادعا می‌کند "اگر حضور زنان دیندار در مجله کمرنگ است به دلیل همت کم آنها در این حوزه است به ویژه که معتقدم کسی که می خواهد از موضع دین در دنیای پرتحرک و پرتحول امروز حرف بزند باید رفتارش پرمایه و جذاب باشد."

شهلا شرکت در کنار شیرین عبادی

وی به عنوان نمونه به نحوه حضور مهرانگیز کار در ماهنامه زنان اشاره می‌کند : «من وقتی مجله زن روز بودم مجله های قبل انقلاب را که ورق می زدم مکرر مطالبی می دیدم از خانمی به اسم مهرانگیز کار که در شرایط آن روز نسبت به حقوق زنان خیرخواهانه و مدافعانه بود، به این دلیل به سراغش رفتم.» [16]

لازم به ذکر است که مهرانگیز کار نیز یکی از افراد حاضر در کنفرانس برلین بود که بعد از آن بازداشت و به 4 سال زندان محکوم شد اما از کشور خارج شد که همان زمان همسرش،سیامک پورزند، با اقرار به مطالبی بیان کرد که آنها توسط یک نهاد جاسوسی آمریکا برای براندازی حکومت در ایران تلاش می‌کنند.

مهر انگیز کار؛ از همکاران شهلا شرکت در ماهنامه زنان

از دیگر همکاران او می توان به شیرین عبادی، رزا افتخاری ( مدیر مسئول نشریه آنلاین زن نگار که زیر نظر برنامه ایران در موسسه گزارش‌گری جنگ و صلح در لندن اداره می‌شود) و پرستو دوکوهکی ( روزنامه نگار اصلاح‌طلب که در سال 86 به اتهام اجتماع و تبانی به قصد برهم زدن امنیت کشور ، اخلال در نظم عمومی و تمرد در مقابل پلیس بازداشت و بار دیگر در سال 90 بازداشت شده بود) اشاره کرد.