تصویری از اقمار گالیله ای مشتری و سطح آنها به ترتیب از چپ به راست: آیو ، اروپا ، گانیمد ، کالیستو

با ۴۰۰ آتشفشان فعال، آیو فعال‌ترین جرم از نظر زمین‌شناختی در سامانهٔ خورشیدی است. علت فعالیت آتشفشانی بیش از حد آیو انرژی و اثر جزر و مدی مشتری و سایر اقمار گالیله‌ای این سیاره بر این قمر است. این ماه در عین حال بالاترین چگالی را در میان قمرهای سامانه خورشیدی دارد. پژوهشگران دریافته‌اند که سطح این قمر به شدت بوی نامطبوعی مانند بوی تخم مرغ گندیده می‌دهد که ناشی از انتشار سولفور آهن و سایر ترکیبات گوگردی از آتشفشان‌های سطح این قمر است. با سحطی پر از حفره و لرزش‌های مداوم ناشی از فورانات آتشفشانی، آیو جهنم آتشین منظومه شمسی محسوب می‌شود. علی‌رغم سرمای کافی برای پوشاندن سطح قمر با لایه‌هایی از دی‌اکسید گوگرد منجمد وجود دارد، این قمر داخلی بزرگ مشتری، آتشفشانی‌ترین دنیای شناخته شده منظومه شمسی است. فضاپیمای افق های نو(New Horizons) ناسا، تصویری حرارتی از یکی از این رودخانه‌های آتشین را در سال ۲۰۰۷ ، در حین سفر خود به سمت پلوتو و هنگام عبور از کنار مشتری، ثبت کرده است.


اروپا نیز در سال ۱۶۱۰ میلادی توسط گالیله کشف شد. نقشه‌برداری جهانی از نقش‌های دایروی بر روی اقیانوس یخ‌زده قمر اروپا دانشمندان را از گمان‌های پیشین دور نمود. این نقش‌ها کمان‌هایی به عرض ۴۰ کیلومتر هستند که تا صدها کیلومتر گسترده شده‌اند. این نقش‌ها معمای جدید قمر پیچیده شده در لفافه یخ هستند. یکی از این برآمدگی‌ها توسط نگاه اجمالی ویجر در مدت عبور خود از کنار سامانه سیاره مشتری در سال ۱۹۷۹ ثبت شده بود. هنگامیکه سفینه فضایی گالیله در سال ۱۹۹۶ به قمر اروپا رسید، تصاویر جدیدی را از چندین برآمدگی عجیب برای ما ارسال نمود. فضاپیمای افق‌های نو نیز در تهیه و تکمیل نقشه سطح این قمر، با گذر از کنار سیاره در سال ۲۰۰۷، به دانشمندان کمک شایانی نمود.

در مکانیزم قطب سرگردان، پیشنهاد می‌گردد که پوسته یخی خارجی اروپا می‌تواند در زمانی‌که هسته یخی غول‌پیکر به گردش عادی خود ادامه می‌دهد، به آهستگی تغییر زاویه تمایل دهد. دمای کم قطب می‌تواند باعث ضخیم شدن پوسته یخی و حرکت انحراف قطبی شود. دره‌های عمیق تا زمانیکه پوسته یخی به اندازه کافی ضخیم و محکم نشده باشد ناپایدار خواهند بود.


مدل‌های حرارتی و مطالعات صورت گرفته تخمین می‌زنند که ضخامت لایه یخ بین ۱۰ تا ۲۰ کیلومتر باشند. سطح اروپا پوشیده از یخ است. لذا دانشمندان فکر می کنند یک ماموریت رباتیک می تواند با سوراخ کاری روی آن، داده های بیشتری را جمع آوری کرده و اطلاعات بیشتری درباره آنچه که در زیر پنهان شده را فاش کند. آژانس فضایی اروپا قصد دارد طی ماموریتی در سال ۲۰۳۰ ضخامت یخ سطح اروپا را اندازه گیری کند و ناسا هم در حال برنامه ریزی یک ماموریت در مدار اروپا است، تا با شکافتن یخ های اروپا به چگونگی شکل گیری حیات میکروسکوپی در این قمر یخ زده نزدیک تر شود.

گانِمید بزرگترین ماه در سامانه خورشیدی است. دوره چرخش آن هفت روز است، از لحاظ نزدیکی هفتمین قمر مشتری و سومین قمر گالیله‌ای می‌باشد. گانمید بر روی مدار دو قمر دیگر مشتری یعنی آیو و اروپا تاثیر می‌گذارد. قطر بزرگترین قمر در منظومه ی شمسی یعنی گانیمد برابر با ۵۲۶۸ کیلومتر است . این قمر از سیارات عطارد و پلوتو بزرگتر است. اخیرا گروهى از دانشمندان موفق شده اند در زیر پوسته یخى این قمر بزرگ برجستگیهاى معمولى را آشکار کنند. این بى نظمیهاى جرمى شاید نشان دهنده ساختارهاى سنگى بزرگترین قمر سیاره مشترى باشند که طى میلیونها سال زیر پوسته یخى این سیاره پنهان شده است.

براساس یافته جدید، گانیمد در زیر پوسته خود نوعى برآمدگى هاى ویژه را پنهان کرده که جزو عوارض سطحى محسوب نمى شود و این بدان معنى خواهد بود که لایه هاى یخی، حداقل در نزدیک پوسته از چنان قدرتى برخوردارند که براى میلیونها سال توانسته این ساختارهاى سنگى را درون خود نگاه دارد و جلوى فرو رفتن آنها به سمت اعماق گانیمد را بگیرند. البته ممکن است وجود این ساختارهاى غیر متعارف توجیه دیگرى نیز داشته باشد و آن وجود صخره هایى بزرگ در ارتفاع زیرین سطح گانیمد است که رئوس و قله هاى آن تا نزدیکى آخرین لایه پوسته بالا آمده و این همان چیزى است که ما از این صخره ها مى بینیم .


لایه یخى پوسته این قمر بسیار نازک است و ضخامت آن تنها به حدود ۸۰۰ کیلومتر مى رسد. نتیجه گیرى جدید با کمک استفاده از اندازه گیرى اثر «دوپلر» و به کمک ابزار بررسى کننده میدان گرانشى فضاپیماى گالیله به دست آمده است. اما این نخستین بارى نیست که چنین آشفتگیهاى جرمى در اقمار منظومه شمسى ثبت مى شود.  دانشمندان معتقدند در زیر لایه های یخی لایه‌های متناوب آب و برف آب  تشکیل شده است که کلاهکی از یخ یا برفاب را تشیکل دهند. دانشمندان بر این باورند که لایه آبکی در زیر لایه یخ گانیمد می‌تواند برای حیات اولیه ایده‌آل باشد، به همین دلیل گانیمد را یکی از یکی از قمرهایی محسوب می کنند که شانس حیات میکروبی را دارد.

کالیستو دیگر قمر گالیله ای مشتری در سال ۱۶۱۰ توسط گالیله کشف شد  و سومین قمر بزرگ در سامانه خورشیدی و دومین قمر بزرگ در مشتری بعد از گانمید است. کالیستو ۹۹ درصد قطر عطارد را دارد اما تنها یک سوم آن جرم دارد. به لحاظ دوری چهارمین قمر گالیله‌ای است، شعاع مدار آن ۱٬۸۸۰٬۰۰۰ کیلومتر است. ضریب بازتاب سطحی آن ۰.۲ از حفره های بسیاری تشکیل شده وبرخلا ف بقیه اقمار گالیله ای هیچ نشانی از فعالیت های ساختمانی سطحی جدید یا قدیمی در آن بچشم نمیخورد. چگالی آن ۱.۹ گرم در سانتی متر مکعب است واین چگالی نشان می ده که به نسبت ۴۰ به ۶۰ از صخره ویخ تشکیل شده است.


مطالعات انجام گرفته توسط فضاپیمای گالیله نشان میدهد که توده صخرهای بطور متمرکز در هسته قرار ندارد.ظاهرا”بدلیل عبور قمراز میان میدان مغناطیسی مشتری یک میدان مغناطیسی درست زیر نواحی پوسته ای آن ایجاد شده است.  دلیل بوجود آمدن حفره های سطح آن با حفره های سطح ماه متفاوت است واین نشان می دهد که گونه ای دیگر از اجرام آسمانی سطح آن را بمباران کرده اند.

انتهای پیام/