به گزارش حوزه پارلمان باشگاه خبرنگاران، بر اساس اعلام روابط عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات سیاسی این مرکز با بیان این مطلب که گزارش حاضر شاخص‌های نظام حزبی مطلوب را ترسیم کرده و وضعیت کنونی تحزب در ایران را بر اساس شاخص‌های مذکور مورد ارزیابی قرار می‌دهد، افزود: در پایان نیز پیشنهادهایی را در راستای کمک به شکل‌گیری احزاب و نظام حزبی مطلوب در ایران ارائه می‌کند.

این گزارش همچنین ضمن ارائه تعریفی از نظام حزبی، درصدد است با استفاده از نظریه و سطح نهادینگی ماین ویرینگ، شاخص‌های نظام حزبی مطلوب را توصیف کند. بر اساس این نظریه، چهار معیار اساسی برای سنجش سطح نهادینگی نظام حزبی وجود دارند: ثبات قابل ملاحظه در الگوهای رقابت میان حزبی، ریشه داشتن احزاب در جامعه، مشروعیت احزاب و انتخابات و سازمان حزبی قوی.

این نوشتار همچنین بر اساس تقسیم بندی سارتوری از نظام های حزبی، بر حسب تعداد احزاب حاضر در یک کشور، چهارگونه نظام حزبی را نام برده است: نظام دو حزبی، نظام کثرت گرای معتدل (چند حزبی با اختلافات ایدئولوژیک اندک) ، کثرت گرایی قطبی (چند حزبی با اختلاف ایدئولوژیک زیاد) و حزب مسلط(تک حزبی). تعداد احزاب از این جهت مهم است که دو معیار سطح ثبات و انسجام و سطح نهادینگی مجلس را تعیین می کند. به عبارت دیگر هر چه تعداد احزاب «موثر» در انتخابات بیشتر باشند احتمال تشکیل حکومت های ائتلافی افزون تر است.

بر اساس نظریه سطح نهادینگی و چهار معیار اصلی آن، نظام حزبی در ایران از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست. به عبارت دیگر در مجموع، نظام حزبی معیارهای چهارگانه نهادینگی را ندارد و سطح نهادینگی نظام حزبی در ایران پایین است.

بر اساس تقسیم بندی سارتوری، نظام حزبی در ایران، نظام دو قطبی جناحی – نه نظام دو قطبی حزبی – است.

به زعم این گزارش، نظام حزبی ایران بهتر است نظام دو قطبی باشد؛ البته نظام دو قطبی حزبی نه نظام دو قطبی جناحی.

این گزارش در پایان، گام هایی را برای ایجاد بسترهایی به منظور شکل گیری معیارهای نظام حزبی مطلوب در ایران پیشنهاد می‌کند، گام‌هایی که ممکن است گام های اولیه تدوین راهبرد نظام حزبی باشند.

اهم این پیشنهادها عبارتند از :

- اصلاح قانون انتخابات و ممنوعیت حضور یک نامزد در چند لیست.
- درج نام حزب یا جناح سیاسی حامی کاندیدا در کنار نام وی.
- ممنوعیت ارائه لیست گروهی توسط کاندیداهای مستقل.
- الزام نامزدها به پرداخت حق ثبت نام یا جمع آوری امضا.
- ممنوعیت ورود احزاب به عرصه انتخابات در دوره زمانی معینی بعد از شروع فعالیت.
- لزوم تغییر نگرش نخبگان به حزب و تحزب .
- لزوم حضور نمایندگان احزاب در کمیسیون ماده (10) احزاب و ضرورت واگذاری اختیارات به آنها.
- صدور مجوز تجمع و راهپیمایی به احزاب.
- لزوم شفاف بودن روابط مالی احزاب.
- تخصیص یارانه به احزاب.

در بخش دیگری از این گزارش آمده است: ایران حزب دارد، اما از نظام حزبی و سیاست حزبی به معنای واقعی و رایج بی بهره است. وجود حداقل 50 حزب فعال (و ده ها حزب غیرفعال) در کنار انتخاباتی عمدتا غیرحزبی نشان از مشکلات عدیده ساختاری در این حوزه دارد.

در این گزارش تلاش شد در سه گام، اصول راهنمای کلی حرکت بلندمدت به سمت یک نظام حزبی واقعی ارائه شوند. گام اول ارائه شاخص های نظام حزبی مطلوب بود. در گام دوم تحلیلی آسیب شناختی از وضعیت ایران با توجه به شاخص ها ارائه شد. در گام سوم نیز پیشنهادهایی برای هریک از حوزه ها مطرح شدند که برخی شان قابلیت عملیاتی شدن در قالب قانون را دارند و بسیاری نیز به قانون در نمی آیند و تحقق شان به اراده بازیگر مورد نظر بستگی دارد (حزب، دولت، صدا و سیما و...). در چند سطر پایانی چند اصل راهنمای کلیدی برای نظام حزبی مطلوب در کشور مطرح می شوند:

- سیاست انتخاباتی در ایران باید از جبهه محوری و جناح محوری غیرشفاف به سمت حزب محوری شفاف حرکت کند.

- سیاست انتخاباتی باید از کاندیدامحوری به سمت حزب محوری حرکت کند.

- اساسی ترین راه برقراری نظام حزبی مطلوب در ایران ترویج فرهنگ فعالیت حزبی به عنوان یک فضیلت مدنی است. این وظیفه در درجه اول متوجه دولت و صدا و سیما و در درجه دوم متوجه خود احزاب است.

انتهای پیام/