سال 2011 محل اختفای بن لادن درپاکستان کشف و او کشته شد. ​ اکنون جانشینی بن لادن را فردی به نام ایمن الظواهری به عهده دارد که یک جراح مصری و شخصیتی غیرکاریزماتیک و گوشه گیر است.

او اگرچه گاه و بیگاه بیانیه هایی را در اینترنت منتشر می کند ولی دیگر گروه ها از او انتقاد می کنند و برخی گروه های دیگر نظیر داعش نیز حاضر به بیعت با الظواهری نشدند. کارشناسان امنیتی براین باورندکه فعالیت های القاعده بشدت کاهش یافته و در عوض گروه های تحت تاثیر آن، روز به روز درحال رشد و تکثیر هستند.

این گروه ها در سراسر جهان فعالند و بخش عمده ای از آنها در اطراف خاورمیانه و شمال آفریقا مشغول فعالیت هستند که در اینجا به معرفی تعدادی از آنها می پردازیم.

القاعده در شبه جزیره عربستان

القاعده در شبه جزیره عربستان، ژانویه 2009 تشکیل شد. این تشکل در پی ادغام دو شبکه منطقه ای ستیزه جویان که وابسته به شبکه بین المللی القاعده در یمن و عربستان سعودی بودند، ایجاد شد. هدف این گروه سرنگون کردن رژیم پادشاهی عربستان سعودی و تاسیس یک خلافت اسلامی به جای آن است. القاعده عربستان تاکنون بارها به تاسیسات نفتی، کارشناسان خارجی و نیروهای امنیتی این کشور حمله کرده است. مقامات امنیتی عربستان بارها با ارائه فهرستی بلند بالا و تعیین جوایز​ نقدی از مردم خواسته اند اگر اطلاعاتی درباره محل اختفای این گروه دارند در اختیار نهادهای اطلاعاتی قرار دهند. با این حال همچنان القاعده در عربستان ریشه کن نشده و هراز​ گاهی افرادی از آنها دستگیر یا محاکمه می شوند، چنان که دو ماه پیش روزنامه های سعودی نوشتند دادگاهی در این کشور، فارس الزهرانی، نظریه پرداز ارشد القاعده را به مرگ و 15 نفر دیگر را به دلیل دست داشتن در یکسری حملات در این کشور به تحمل زندان محکوم کرد.

القاعده در مغرب اسلامی

در دوران جنگ افغانستان علیه اشغالگران شوروی گروهی ازجوانان مسلمان از شمال آفریقا و از جمله الجزایر به افغانستان رفتند و به جنگ با کمونیست ها پرداختند. زمانی که جنگ افغانستان پایان یافت این افراد به سرزمین های خود بازگشتند و به طور کلی مجموعه ای را تشکیل می دادند که به آنها «مجاهدان افغانی» گفته می شد. بعدها از بین اینها گروهی تحت عنوان القاعده مغرب عربی (که حاصل پیوستن القاعده مغرب، الجزایر و... است) شکل گرفت. خط مشی این گروه به وسیله رهبران القاعده تعیین می شد و آنها دست به عملیات تروریستی پراکنده بر ضد نظامیان و مراکز تفریحی خارجی ها می زدند. گفته می شود گروه القاعده در مغرب اسلامی، بیشتر از همه جا در الجزایر فعال است. در عین حال فعالیت های این گروه در طول منطقه صحرا تا مالی و نیجر نیز گسترش یافته است. جنگ داخلی الجزایر در دهه 90 به این گروه ها فرصت تازه ای برای مبارزه با دولت های محلی داد. رهبر این گروه ابومصعب عبدالودود نام دارد.

یک شاخه انشعابی از این گروه به رهبری مختار بلمختار، در گروگانگیری در نیروگاه گاز عین امیناس، در الجزایر دست داشت. در این حمله که ژانویه 2013 رخ داد 69 نفر جان خود را از دست دادند و ​در ماه می 2013، بمبگذاران انتحاری در شمال نیجر، به یک پادگان نظامی و نیز محل یک معدن اورانیوم که از سوی فرانسوی ها اداره می شد، حمله کردند.

الشباب

الشباب یک گروه سومالیایی است که خود را متحد با گروه القاعده می داند. این گروه بخش هایی از مرکز و جنوب سومالی را کنترل می کند و به دفعات به نیروهای دولتی و اتحادیه آفریقا در موگادیشو حمله کرده است. احمد عبدی غودان، رهبر جنبش الشباب سومالی است که به «مختار ابوالزبیر» شهرت دارد.

سال گذشته شبه نظامیان وابسته به این گروه به یک مرکز خرید در نایروبی واقع در پایتخت کنیا حمله کردند که ده ها کشته و زخمی بر جای گذاشت.

گردان های عبدالله عزام

گردان های عبدالله عزام یک تشکل مسلح است که در لبنان، سوریه و مصر فعالیت می کند و تاکنون عملیاتی انتحاری را در بیروت و طابای مصر انجام داده است. این تشکل در اصل شاخه ای از القاعده در سوریه است که قبلا تحت نام «القاعده فی بلاد الشام و ارض الکنانه» فعالیت می کرد. با وقوع تحولات سوریه و درگیری های مرزی لبنان و سوریه این گروه مرکز توجه خود را لبنان قرار داد و با تهدید حزب الله لبنان دست به عملیاتی تروریستی زد که مهم ترین آن انفجار سفارت ایران در بیروت در سال 2013 بود. عبدالله عزام یکی از شخصیت های فلسطینی است که بعدها به کمک اسامه بن لادن گروه تروریستی القاعده را بنیان گذاشت.

زمستان سال گذشته ارتش لبنان اعلام کرد که ماجد الماجد، رهبر این گروه را طی عملیاتی بازداشت کرده است. وی که سعودی تبار بود از سوی مقامات عربستانی نیز تحت تعقیب قرار داشت. با این حال چند روز بعد اعلام شد او به دلیل بیماری جان داده است. برخی منابع سعودی ها را به دست داشتن در قتل او متهم می کنند.

طالبان

طالبان یا طالب ها، جنبش نظامی، سیاسی و مذهبی افغانی است که سال 1994 به دست حدود دوهزار نفر از طلبه های سنی پشتون پایه گذاری شد. طالبان از 1996 قدرت بیشتر یافت و به رهبری ملامحمد عمر دوسوم خاک افغانستان را زیر کنترل خود در آورد. با قدرت گرفتن طالبان، قوانین خشک و غیرانسانی ای بر افغانستان حاکم شد. تلویزیون، اشتغال و تحصیل دختران و زنان ممنوع اعلام شد و مردان موظف شدند ریش خود را نتراشند. بیستم سپتامبر 2001، دولت آمریکا گروه القاعده و رهبرشان اسامه بن لادن را مسئول حوادث 11 سپتامبر 2001 دانست و از طالبان خواست بن لادن و دیگر سران القاعده را که گفته می شد در میان طالبان پناه گرفته اند تسلیم کنند، اما طالبان این اتهام را رد کرد و آمریکا با متحدانش در ناتو به افغانستان حمله و آنجا را اشغال کرد و جنگی به مردم افغانستان تحمیل شد. طالبان از کابل و جلال آباد عقب نشینی کرد و اندک اندک تجزیه و متفرق شد و بخش اعظمی از نیروی خود را از دست داد. با این حال از آن تاریخ تاکنون نیروهای هوادار این جنبش که بخشی از آنها در مناطق مرزی بین افغانستان و پاکستان مستقر هستند دست به حملات تروریستی متعددی علیه نیروهای خارجی در افغانستان و پاکستان زده اند.

انصار الشریعه (در تونس و لیبی)

انصار الشریعه در لیبی گروهی است که سال 2012 تاسیس شد و هدفش اجرای شریعت اسلامی در سرزمین لیبی است. این گروه متهم حمله به کنسولگری آمریکا در بنغازی و کشتن سفیر و سه نفر از اعضای کادر دیپلماسی آمریکاست. چند روز پیش وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) اعلام کرد: فرد مظنون و عامل اصلی حمله به کنسولگری آمریکا در بنغازی به نام علی احمد ابوختاله را دستگیر کرده است.

گروه انصار الشریعه در شهرهای درنه، مصراته، سرت و بنغازی فعال است و شبه نظامیان این گروه هر از گاهی دست به برگزاری مانورهای نمایشی زده و در خلأ قدرت موجود در لیبی، مناطقی را تحت کنترل خود دارد. رهبر این گروه فردی به نام محمدعلی الزهاوی است. گروه انصار الشریعه متشکل از گردان هایی مجزا و درعین حال به هم پیوسته است و مهم ترین منابع مالی خود را کمک های اعطایی از سوی مردم عنوان می کند. انصار الشریعه تونس نیز مجموعه دیگری است که فعالیت های سیاسی و مذهبی می کند، اما دولت تونس و آمریکا آن را یک گروه تروریستی معرفی کرده اند. با پیروزی انقلاب تونس گروهی از زندانیان سیاسی آزاد شدند که ابوعیاض التونسی نیز یکی از آنها بود. وی سال 2011 گروه انصار الشریعه را بنیان گذاشت. در کنفرانسی که سال 2012 در قیروان برگزار شد ابوعیاض خواستار اسلامی کردن احکام و آموزش و تجارت در تونس شد. دولت تونس این گروه را متهم حمله به سفارت آمریکا و برخی دیگر از اعمال تروریستی از جمله ترور دو نفر از رهبران سیاسی تونس به نام های «البراهیمی» و «بالعید» می کند.

انصار بیت المقدس

انصار بیت المقدس نام گروهی شبه نظامی است که در صحرای سینا فعالیت می کند. این گروه تازه تاسیس نیز با داشتن تفکرات سلفی و تکفیری دست به انجام حملاتی علیه نیروهای ارتش مصر بخصوص انفجار لوله های گاز زده است. آمریکا این گروه را در زمره گروه های تروریستی معرفی کرده است. یک بار گروه مذکور طرحی را برای ترور محمد ابراهیم وزیر کشور مصر به اجرا گذاشت که ناکام ماند. حمله به جهانگردان خارجی نیز بخش دیگری از فعالیت های این گروه است. این گروه تاکنون در چند عملیات به سربازان مصری حمله یا موفق به سرنگون کردن بالگردهای نظامی این کشور شده است.

رهبری این گروه تا چندی پیش به عهده «شادی المنیعی» بود که مقامات امنیتی مصر بتازگی گفتند او را در جریان یک عملیات به قتل رسانده اند. انصار گرچه متهم به هواداری از محمد مرسی، رئیس جمهور برکنار شده مصر است، اما خود می گوید نه وابسته به اخوان المسلمین است و نه القاعده.

جبهه النصره

«جبهه النصره لا هل الشام» یک گروه تکفیری است که در سوریه علیه دولت بشار اسد می جنگد و با شبکه القاعده نیز هم پیمان است. گفته می شود بین 5 تا 20 هزار نیرو دارد. رهبر کنونی این گروه ابومحمد الجولانی است و در شهرهای ادلب، حلب و دیرالزور فعال است و بخش هایی از مناطق شمال سوریه تحت تصرف این جبهه قرار دارد.

این گروه مدعی پیگیر «تاسیس یک حکومت اسلامی در سوریه» است. این جبهه پیشتر نام «القاعده در عراق» را داشت و نشان می دهد از عراق به سوریه کوچ کرده است. دولت های غربی و سازمان ملل متحد این گروه را یک گروه تروریستی دانسته اند.

گرچه عربستان نیز این گروه را گروهی تروریستی معرفی کرده، اما گفته می شود به صورت غیرمستقیم کشورهای عرب خلیج فارس به این گروه کمک های مالی و تسلیحاتی می کنند.

صدها بریتانیایی در جمع داعشی ها

سازمان جاسوسی بریتانیا، ام آی5، ماموریت یافته است درباره آن دسته از نیروهای داعش که بریتانیایی هستند، تحقیق کند. این در حالی است که گروه تروریستی داعش با پخش ویدئوهایی در فضای مجازی از جوانان دعوت به همکاری کرده است.

این موضوع پس از آن که ویدئویی از سوی داعش برای جذب نیرو از کشورهای غربی در اینترنت منتشر شد، شدت گرفته است. اکنون به گزارش وزارت کشور بریتانیا، پلیس ضدتروریسم این کشور درصدد اخذ مجوزهای لازم برای حذف «ویدئوی داعش» از فضای اینترنت است.

به گزارش بی.بی.سی، وزارت کشور بریتانیا گفته است: ما تبلیغ تروریسم در فضای مجازی را تحمل نخواهیم کرد، زیرا چنین تبلیغاتی می تواند کسانی را که مستعد انجام اعمال افراطی گرایانه هستند تحت تاثیر قرار دهد.

در همین حال، اعضای خانواده یکی از جوانان بریتانیایی که در این ویدئو سخن می گوید، اعلام کرده اند از دیدن فرزندشان در میان این گروه متاثر شده اند.

ناصر موسنا، بیست ساله، دانشجوی پزشکی از شهر کاردیف، در ویدئویی که به گزارش بی.بی.سی، در یکی از وبسایت های نزدیک به داعش منتشر شده، از قصد و نیت خود برای پیوستن به پیکارجویان سخن می گوید. پسر ناصر موسنا می گوید، پسرش به یک باره ناپدید شده و به آنها نگفته کجا می رود. او همچنین معتقد است که سخنان پسرش را به او آموخته اند و ناصر شخصا چنین عقایدی نداشت. فرانک گاردنر، گزارشگر مسائل امنیتی بی. بی. سی می گوید، احتمال می رود حدود 500 ـ 400 بریتانیایی در میان داعش باشند که اکنون ام آی5 تجسس در مورد این افراد را یکی از اولویت های اصلی خود قرار داده است.

چند روز پیش هم دیوید کامرون، نخست وزیر بریتانیا گفته بود که داعش که بتازگی بخش مهمی از خاک عراق را اشغال کرده، درصدد انجام «عملیات تروریستی» در خاک بریتانیا بوده است.

در ویدئوی منتشر شده از سوی داعش، شش جوان در حالی که پرچم سیاه داعش در پشت سرشان قرار دارد در برابر دوربین نشسته اند و از نیات و آمال خود سخن می گویند. یکی از آنها که شناسایی شده، ابو دجانه الهندی، تبعه بریتانیا است که در این ویدئو می گوید «برای برادرانی که کنار ایستاده اند، پیامی دارد.»

جام جم