به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران ارومیه ،صدای پای رمضان که از آخرین روزهای ماه شعبان به گوش می رسد، مردم مناطق شهری و روستایی آذربایجان غربی با شرکت در نهضت غبارروبی مساجد و حسینیه ها و اماکن مذهبی، خود را مهیای ورود به ماهی که آن را ماه میهمانی خدا می خوانند، می کنند.

مردم مومن آذربایجان غربی، رمضان را ماه ضیافت الهی و ماه تقرب و نزدیک شدن به درگاه احدیت می دانند و از این رو احترام و ارزش زیاد و خاصی برای این ماه پر فیض، قائل هستند.

آذربایجان غربی، از دیرباز به سرزمین خدا پرستی، عشق به ولایت و تشیع لقب داشته است که آثار آن را در آیین های دینی و مذهبی مردم می توان سراغ گرفت.

در اعتقاد مردم آذربایجان غربی، رمضان، علاوه بر اینکه ماه نیایش و دعا و ماه بندگی است، ماه منتسب به مولای متقیان امیر مومنان حضرت علی ابن ابوطالب (ع) نیز است و به همین خاطر از این ماه به عنوان ˈبهترین ماه هاˈ نیز یاد می کنند.

مردم آذربایجان غربی معتقدند، رمضان، زلال ترین، پاک ترین ماه های خداست و در این ماه هر کس با دهان روزه سر سفره افطاری بنشیند، خیر و برکت خداوندی بیش از هر ماه دیگری بر سفره گسترده اش، نازل می شود.

بنا به اعتقادی، رمضان، ماهی است که هر روز آن برابر با هزار روز بوده و بزرگترین نشانه پاکی و مبارک بودن این ماه این است که قرآن مجید کتاب هدایت بشر نیز در آن ماه بر پیامبر اکرم (ص) نازل شده است.

استقبال از ماه رمضان در بین مردم آذربایجان غربی، پیشینه ای دیرین دارد به طوری که در استان مردم بنا به سنتی، روزه گرفتن را از چند روز مانده به آغاز این ماه شروع می کنند و این عمل را، بابی برای مهیا شدن جهت خودسازی می شمرند.

پیشوازی از ماه رمضان، از رسم های رایج امروزی در بین اهالی شیعه و سنی منطقه نیز است به طوری که برخی از مومنان آذربایجان غربی، از 10 تا سه روز مانده به شروع ماه رمضان، روزه می گیرند و با این کار به استقبال ماه مبارک رمضان می شتابند.

در پای صحبت پیران و ریش سفیدان مناطق روستایی آذربایجان غربی که می نشینی هنوز بوی خوش و بانگ صفا و صمیمی ناشی از ذکر صلوات دسته جمعی روستاییان بعد از رویت هلال ماه را به همراه هلهله کودکان و شادمانی های مخصوص این ماه را می توانی بشنوی و عطر معنوی حاصل از آن را استشمام کنی.

دعاخوانی بعد از رویت هلال ماه رمضان و نگاه کردن به چهره یک کودک یا افراد نمازخوان و مومن که مظهری از معصومیت و پاکی هستند از دیگر رسوم مربوط به شروع ماه رمضان در آذربایجان غربی بوده است.

نگاه کردن به آیینه و فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد (ص) بعد از رویت هلال ماه هنوز هم به عنوان یک رسم در بین اهالی و پیرمردان مناطق روستایی استان، مرسوم است.

این عادت براین اعتقاد مبتنی است که باید در ماه رمضان، دل مومن همچون آیینه صاف و روشن باشد و از ناپاکی ها صیقل یابد.

پیرمردان برای این منظور همواره آیینه کوچکی در جیب خود داشتند و بعد از اینکه خود در آیینه می نگریستند، با فرستادن صلوات بر محمد و آل محمد (ص)، چندین بار آئینه را به دور خود و اهل خانواده می چرخاندند.

در روستاهای آذربایجان غربی زنان روستایی در ماه رمضان مانند عید نوروز، اقدام به خانه تکانی و غبارگیری از منازل مسکونی خویش می کردند و بر این اعتقاد بودند که خانه ای که برای شروع ماه رمضان پاک و تمیز نباشد، خیر و برکت ماه مهمانی خدا، از آن گریزان می شود.

همچنین زنان روستایی در آستانه ماه رمضان، انواع خوراکی ها و حلوا و شیرینی ها را برای اهل خانه و مهمانان خود آماده می کردند.

حلوای ماه رمضان در بین برخی از مردم روستایی آذربایجان غربی به ˈترهˈ مشهور است که آرد آن را با مقداری شیر آمیخته کرده و پس از آنکه خشک شد با روغن حیوانی یا معمولی سرخ کرده و به آن عسل اضافه می کنند.

پختن نوعی نان محلی با عنوان ˈیاغلی فتیرˈ یا ˈاپهˈ (نوعی نان روغنی) نیز در ماه رمضان در بین خانواده های روستایی آذربایجان غربی رواج داشت.

این نان علاوه بر مصرف در سر سفره خانواده ها، به نیت نذری و هدیه به همدیگر نیز داده می شد و معتقد بودند کسی که از این نان بخورد در طول روز گرسنه نمی شود.

در روستاهای استان در ماه رمضان، وسیله آگاه شدن مردم از اوقات شرعی، عمدتا به وسیله موذن های روستایی، حرکت ستارگان و بالاخره بانگ صبحگاهی خروس های محلی بوده است.

در بین عامه مردم، زمان سحری خوردن در بین مردم منطقه به ˈاوباشˈ یا ˈاوباش دانˈ مشهور است و وقت آن نیز یک ساعت مانده به اذان صبح است.

موذنان روستایی، با صدای نافذ و گیرا، وقت سحر را بر پشت بام های منازل یا مساجد روستایی با دعایی که در محل به آن ˈمناجاتˈ می گویند، اعلام می داشتند.

ˈمناجاتˈ مرکب از چند قطعه دعا به زبان عربی و ترکی و صلوات بر محمد و آل محمد (ص) بوده است.

پیرمردان در سطح روستاها، هنوز طوری با حسرت خاطراتی از شیوه بیان، گیرایی و زیبایی صدای مناجات خوانان نقل می کنند که آوای آنها را می توان از دل گذشته های نه چندان دور شنید.

همچنین در گذشته های نه چندان دور، در مناطق روستایی وقت سحر و اذان صبح از روی حرکت ستاره هایی که اصطلاحا به ˈاولکرلرˈ موسوم بودند تعیین می شد.

بلند شدن برای سحری و سحری خوردن در آذربایجان غربی به ویژه در روستاهای آن برای خود آداب و ویژگی های خاصی داشته است.

هنوز هم روستائیان آذربایجان غربی با صدای ضربه همسایه بر دیوار خانه و یا در منزل شان برای سحری از خواب بیدار می شوند.

سحرگاهان تماشای شور و نشاط حاکم بر روستاهای دور دست آذربایجان غربی از روی پشت بام ها، وقتی که می بینی، چراغ خانه ها یکی پس از دیگری روشن می شوند و همسایه های دیوار به دیوار یکدیگر را به فریضه الهی فرا می خوانند، حال و هوای دیگری دارد.

ماه رمضان در آذربایجان غربی، هنوز هم ماه احسان، اطعام و تجدید دوستی هاست و اکثر خانواده ها، سعی می کنند در طول این ماه برای افراد فامیل و نزدیکان، افطاری بدهند.

در آذربایجان غربی، دعوت برای افطاری به خصوص دعوت از نزدیکان در یکی از شب های آن از جایگاه وِیژه ای برخوردار است.

افطاری دادن در بین مردم آذربایجان غربی دارای آن چنان اهمیتی است که هر یک سعی می کنند در این امر بر دیگری سبقت و پیشی گیرند.

دادن افطاری های جمعی، برای مستمندان، هنوز هم، در سطح برخی از مساجد شهری و روستایی استان در شب های ماه رمضان مرسوم است.

آنچه اغلب بر سر سفره افطاری مردم آذربایجان غربی دیده می شود از نان های روغنی گرفته تا سوپ و خرماهای تزئین شده با گردو، پودر گردو، پنیر، سبزی، ماست، مربا، شیر برنج، انواع حلیم ها و غذاهای مرسوم است.

در گذشته آبگوشت از غذاهای مهم افطاری بوده است اما امروز افطاری های آذربایجان غربی تفاوت چندانی با دیگر نقاط کشور ندارد ولی در بین انواع غذاها، آش دوغ و آش رشته نیز مرسوم است.

در زمان گذشته کدبانوی خانه، برای افطاری خوشمزه ترین کلوچه ها، نان ها و کیک ها و شیرینی ها را برای مهمانان روزه دار خود تدارک می دیدند که امروز نان های آماده به خصوص نان های روغنی کار را برای این کدبانوها راحت کرده است.

در آذربایجان غربی، افطاری دادن به پسران و دختران نامزد و تازه دامادها و تازه عروس ها و جمع کردن افراد فامیل دور هم از رسومی است که هنوز پابرجاست.

در کنار غذاهای مخصوص، وسایل پذیرایی از مهمانان در این ماه، انواع حلواها و نان های روغنی، مرباهای مختلف و محصولات بومی را شامل می شود.

نماز خواندن و عبادت در ماه رمضان، در سطح مساجد آذربایجان غربی هنوز هم توام با شور و حال خاصی است.

حضور زنان، مردان و کودکان در مساجد در شب های رمضان، بعد از افطار در شهرها و روستاهای آذربایجان غربی، جذبه و حال و هوای دیگری دارد.

شور و حال مربوط به شرکت مردم آذربایجان غربی در آیین های عبادی مساجد، در شب های قدر اوج می گیرد که این آیین از گذشته وجود داشته و هنوز هم با حالت معنوی خاصی در اقصی نقاط استان ادامه دارد.

شب های قدر، شب های نزول رحمت در آذربایجان غربی از جایگاه ویژه ای برخوردار است مساجد، حسینه ها و مصلی ها از خیل مشتاقان وصال دوست و خریداران معرفت و تشنگان محبت و رحمت دوست لبریز است.

در سال های اخیر برای شبهای قدر و آیین احیا، برنامه های خاصی از سوی هیات های مذهبی و نهادهای متولی چون سازمان تبلیغات اسلامی و کانون های فرهنگی و هنری مساجد منظور می شود.

تلاوت قرآن مجید با حضور قاریان و حافظان مشهور، سخنرانی، آیین عرفانی دعا و نیایش به درگاه خداوند متعال در سطح مساجد و حسینیه ها و امامزاده های استان از برنامه های شب های قدر و شب ضربت خوردن و شهادت حضرت علی (ع) است.

یکی از آیین هایی که تقریبا مربوط به آخرین روزهای ماه رمضان و در برخی مناطق، مربوط به آخرین جمعه رمضان است و در مسجد انجام می گرفت و هم اکنون نیز در برخی از مناطق روستایی به عنوان یک رسم باقی مانده است دوختن کیسه های پول برای بزرگترهای خانواده بود که با ترتیب و آیین خاصی انجام می شد.

در آخرین جمعه ماه رمضان، هر یک از زنان و دختران یک تکه پارچه نو و پاک را با خود به مسجد می بردند و روحانی مسجد در حالی که دعای مخصوصی را می خواند زنان و دختران باید قبل از پایان دعا کیسه را دوخته و حاضر می کردند. در این کیسه که به اعتقاد مردم، مایه برکت بود یک سکه قرار می دادند که قبلا آن سکه توسط افراد مومن متبرک می شد و در اصطلاح محلی به آن ˈکیسه دیبیˈ (ته کیسه) می گفتند.

ماه مبارک رمضان در آذربایجان غربی، طنزهای خاص خود را دارد که به تناسب افراد و موقعیت های ماه به کار برده می شود.

در شب های مهتابی ماه رمضان، فردی که روزه نمی گیرد اگر بخواهد از خانه خارج شود به او می گویند سر و صورت خودت را بپوشان زیرا ماه، خوش ندارد صورتت را ببیند.

عوام را اعتقاد بر این است که ماه روی خوشی نسبت به دیدن روی افرادی که روزه می خورند ندارد.

یا از کسی که روزه نمی گیرد وقتی سوال می کنند چرا روزه نمی گیری قبل از خود او اطرافیان می گویند هنوز ماه را ندیده است، یا می گویند صغیر است یا می گویند زورش به ˈاروجˈ نمی رسد.

ˈاروجˈ لفظی است در زبان ترکی که هم به معنی روزه و روزه داری و هم از اسم های مردانه است.

روزه خواری در بین مردم آذربایجان غربی عمل بسیار زشتی است به طوری که کمتر کسی جرات می کند روزه خواری خود را علنی کند.

در خانواده های روستایی حتی افرادی که برای گرفتن روزه عذر شرعی دارند آن چنان در خفا و پنهانی این کار را می کنند که حتی شوهران و فرزندانشان نیز متوجه روزه دار نبودن آنها نمی شوند.

روز آخر ماه رمضان که در بین مردم آذربایجان غربی به ˈعرفهˈ مشهور است، روز تهیه لوازم عید فطر است.

مردم روستاهای ارومیه و شهرهای دیگر آذربایجان غربی در روز عرفه به طور دسته جمعی به زیارت اهل قبور می روند و حلوا یا خرما و یا نقلی که با خود آورده اند در بین مردم تقسیم می کنند.

در روز عرفه سرپرست خانواده با محاسبه میزان فطریه افراد آن را از قوت سالانه یا از پول توی جیب جدا کرده و در محل خاصی قرار می دهند.

فطریه در روستاها شامل آرد یا گندم می شود که سرپرست خانواده آن را در پشت در و در داخل منزل قرار می دهد که در اولین فرصت به افراد فقیر و مستمند تحویل دهد.

در برخی از مناطق روستایی و شهری در روز پایانی ماه رمضان بعد از ادای فریضه مغرب و عشا، آیین خداحافظی ماه رمضان برگزار می شود که این آیین شامل نمازهای مستحبی و دعاهاست.

در آیین وداع با ماه رمضان که با طول و تفضیل زیاد در بین مردم اهل تسنن آذربایجان غربی برگزار می شود روزه داران طی دعاهایی خاص از خداوند متعال می خواهند آنان و خانواده شان را برای عبادت ماه رمضان سال آینده صحیح و سالم نگاه دارد.

شرکت در نماز عید فطر که با شرکت گسترده روزه داران در مساجد و مصلی های شهرهای مختلف آذربایجان غربی انجام می شود پایان ماه رمضان و آغاز ماه شوال را خبر می دهد.

بعد از برگزاری نماز عید در مساجد، مردم به دید و بازدید می روند و یک ماه روزه داری و تقرب به درگاه خداوند متعال را به همدیگر تبریک می گویند/س.