به گزارش گروه استان‌ها باشگاه خبرنگاران آداب و رسوم ماه مبارك رمضان يكى از مباحث مهم فرهنگ مردم است و از آنجا كه اين آداب و رسوم ريشه دينى دارد مورد توجه همگان است.
 
قبل از فرا رسيدن ماه رمضان، مردم به نظافت و پاكسازى خانه‌‏ها، مساجد و حسينيه‏‌ها مي‌پردازند. همچنين مردم مايحتاج ماه مبارك رمضان را قبل از فرا رسيدن اين ماه تهيه مي‌كنند.
 
يكى از رسوم پسنديده قبل از فرا رسيدن ماه مبارك رمضان، رسم آشتى كنان است و عقيده بر اين است كه اگر كسى روزه بگيرد و از بستگان يا برادران دينى خود كدورتى به دل داشته باشد، روزه‏اش قبول درگاه خداوند نيست.

اين رسم در همه شهرها و روستا وجود دارد و افراد قبل از فرا رسيدن ماه مبارك رمضان، كدورت‌ها را كنار گذاشته و دل را صاف نموده و با صفاى دل به استقبال ماه مبارك و ميهمانى خداوند مي‌روند.
 
از ديگر مقدمات ماه رمضان، اعزام مبلغان دينى به شهرها و آبادي‌هاى مختلف است. مردم هر محله اگر با روحاني‌اى آشنا باشند، او را دعوت مي‌نمايند كه در ماه مبارك به آبادى و محله آنها برود و احكام شرعى را براى آنها بيان دارد. در غير اين صورت به سازمان تبليغات اسلامى شهرستان خود مراجعه مي‌كنند و از مسئولين سازمان تقاضاى حضور روحانى در محله و يا روستاى خود را مي‌نمايند.

مسئولين سازمان نيز روحانيون اعزامى از قم را به نقاط مختلفى كه خواهان مبلغ مي‌باشند مي‌فرستند.
 
در برخى از مناطق اسكان روحانى و پذيرايى از او را فرد يا افرادى به عهده مي‌گيرند و در برخى مواد سازمان تبليغات اسلامى شهرستان وظيفه اسكان و پذيرايى از روحانى را عهده‏‌دار مي‌گردد. در بعد از ظهر ماه مبارك در مساجد مختلف استان مراسم وعظ و سخنرانى برپا مى‏گردد و مردم نيز در اين مراسم شركت مي‌كنند و به سخنان واعظ گوش فرا مي‌دهند.
 
معمولاً در ايام اين ماه مبارك تمامى نمازهاى به صورت در جماعت در مساجد برپا مي‌گردد و در برخى مساجد كلاس‏‌هاى قرائت قرآن داير مِي‌گردد و پير و جوان كوچك و بزرگ در مراسم روخوانى قرآن مجيد شركت مي‌نمايند.

روحانى محل معمولاً مديريت و اداره اين كلاس‏‌ها را به عهده دارد. زن‌ها نيز معمولاً در منازل و يا احيانا در مساجد مجلس ختم قرآن برگزار مي‌نمايند.
 
در گذشته در بوشهر و روستاهاى آن از شب اول ماه رمضان دو نفر به نام «دُم دُم سحرى» براى بيدار كردن مردم از نيمه شب تا نزديك سحر در كوى و برزن به راه مي‌افتادند. يكى از اين دو، «دمّام» بزرگى به گردن انداخته و ديگرى در حالى كه چراغ دريايى در دست داشت او را همراهى مي‌كرد.
 
آنكه دمّام به گردن داشت با چوب محكم به دمّام مي‌كوبيد و هر دو با صداى بلند مي‌گفتند: «يا ماه رمضان مقدمت مبارك» و مردم را از خواب بيدار مي‌كردند.

اما امروزه زنگ ساعت، متداول‌ترين وسيله‏‌اى است كه از آن براى بيدار شدن در سحر استفاده مي‌كنند.

غير از اين دو مورد، كوبيدن به ديوار همسايه و يا به صدا درآوردن زنگ در يا تلفن و همچنين صداى مناجات از بلندگوهاى گلدسته‏‌هاى مساجد از ديگر روش‏ه‌اى بيدار شدن در سحر مي‌باشد.
 
روزه‏‌داران بعد از كسب و كار روزانه، براى اداى نماز مغرب و عشا به مسجد مي‌روند و يا در خانه نماز به پا مي‌دارند و نزد خانواده خويش افطار مي‌كنند.

كسانى كه در مسجد با جماعت نماز مي‌خوانند اغلب در همان مسجد بين دو نماز روزه خود را باز مي‌كنند.

به اين صورت كه هر شب از طرف كسانى كه نذر دارند خرما، زولبيا، باميه، شيرينى يا حلوا بين نمازگزاران تقسيم مي‌شود.
 
غذاهاى افطارى اغلب ساده است و روزه داران از خوردن غذاهاى سنگين پرهيز مي‌كنند. يكى از رسوم پسنديده در ماه مبارك رمضان افطارى دادن مي‌باشد و آنهايى كه استطاعت مالى دارند چند روز از ماه رمضان را افطارى مي‌د‌هند.
 
در بنادر بوشهر، گناوه، ديّر و شهرستان برازجان و روستاهاى آن هر سال در شب پانزدهم (شب ولادت امام حسن مجتبى عليه‏‌السلام) كه به آن «نيمه برات» مي‌گويند به ياد مردگان خود خيرات مي‌دهند.

آنهايى كه استطاعت مالى دارند مستحقان را افطارى مي‌دهند و به اين افطارى «نيمه براتى» مي‌گويند.
 
اما مهمترين مراسم در شب پانزدهم ماه مبارك يعنى شب نيمه براتى رسم «گرى گشو» است. اغلب خانواده‏‌هايى كه كودكان كمتر از يكسال دارند به شكرانه سلامتى كودكشان در اين رسم شركت مي‌كنند و از چند روز قبل از نيمه رمضان به تهيه تداركات اين رسم مي‌پردازند.

مقدارى آجيل كه شامل گندم برشته، تخم هندوانه بو داده، نخودچى، بادام، كشمش و شيرينى است تهيه مي‌كنند.

اگر رمضان در فصل زمستان باشد مقدارى بنك هم به آجيل اضافه كرده و در انتظار نيمه ماه رمضان مي‌مانند. از طرف ديگر شب پانزدهم ماه بچه‏‌هاى هر محله از مادران‌شان كيس‌ه‏اى مي‌گيرند و به «گرى گشو» مي‌روند.
 
اين مراسم بعد از افطار آغاز مي‌شود و تا پاسى از شب ادامه مي‌يابد. هر گروه يك نفر را به عنوان «سلاّر» يا سالار انتخاب مي‌كند كه كارش رهبرى گروه است به در هر خانه‏‌اى كه مي‌رسند سلاّر در را مي‌كوبد و با صداى بلند مي‌گويد «گرى گشو» بچه‏‌ها هم جواب مي‌دهند: «سر ته بشو پى آرد شو» و اين جمله را آنقدر تكرار مي‌كنند و به در مي‌كوبند تا صاحبخانه در را بگشايد و مشتى از آجيلى كه تهيه كرده در كيسه هر كدام از بچه‏‌ها بريزد، بچه‏‌ها هم به عنوان تشكر و دعاى خير مي‌گويند «خونه‏‌اى گچى، پر همه چى» و از خانه دور مي‌شوند.
 
اما واى بر احوال خانه‏اى كه فيض بچه‏‌ها را ندهد آن وقت است كه صاحبخانه با هجو بچه‏‌ها روبرو مي‌شود و بچه‏‌ها با صداى بلند مي‌گويند: «خونه‏‌اى گدا، خير شه ندا».
 
به اين ترتيب بچه‏‌ها تا پاسى از شب خانه‏‌هاى محل را مي‌گردند و آنچه جمع كرده‏‌اند به خانه مي‌برند و براى شفا و خير و بركت مي‌خورند.
 
ايام شهادت حضرت على عليه‏‌السلام مصادف با روزهاى نوزدهم، بيستم و بيست و يكم ماه مبارك رمضان است. در اين ايام مسلمانان و دوستداران مولاى متقيان در ماتم و حزن و اندوه فرو مي‌روند و همه جا يكپارچه سياه‌پوش مي‌شود.

كسب و كار و بازار تعطيل مي‌شود و تعزيه و عزادارى در همه جا برپا مي‌گردد. اين ايام كه با شب‏‌هاى قدر مصادف است، شيعيان شب هنگام تا سحر به دعا و نيايش پروردگار مشغول مي‌باشند و در تمام مساجد و تكايا در سوگ امام متقيان عليه‏‌السلام نوحه‏‌خوانى و سينه‏‌زنى برپاست.
 
در شب‏‌هاى قدر مردم استان تا سحر به عبادت و خواندن قرآن و دعا مشغول مي‌باشند.

عده زيادى از مردم در مساجد جمع مي‌شوند و به خواندن دعاهاى مخصوص اين شب‏‌ها از جمله دعاى جوشن كبير، دعاى ابوحمزه ثمالى و... مشغول مي‌شوند.

برخى نيز به خواندن نمازهاى مستحبى و قضا مشغول مي‌شوند و در پايان با بر سر گرفتن قرآن و استغفار به درگاه الهى مراسم خاتمه مي‌يابد و شب زنده‏‌داران براى صرف سحرى به منازل مي‌روند.

مردم اين استان تا پايان ماه رمضان به خودسازى و عبادت مشغول مي‌باشند و با پايان يافتن اين ماه جشن باشكوهى برگزار مي‌كنند.

در صبح عيد فطر در مساجد استان نماز عيد برگزار مي‌گردد. در گذشته در بوشهر صبح عيد فطر مردم شهر اطراف مسجد جامع جمع مي‌شده و منتظر اقامه نماز عيد مي‌شدند. عده‏‌اى به منزل امام جمعه مي‌رفتند و با سلام و صلوات او را به مسجد مي‌آورند.

نزديك مسجد زن و مردم بر سر امام جمعه گلاب و نقل و نبات مي‌پاشند. پس از اقامه نماز، مجددا امام جمعه را به همان ترتيب به منزل بر مي‌گردانند. در منزل با شربت و چاى از جماعتى كه آقا را همراهى كرده‏‌اند پذيرايى مي‌شود.
 
در بندر بوشهر و ديگر بنادر خليج فارس، برازجان و روستاهاى دشتى از جمله لاور رزمى بوشهر به فطريه «سر روزه» مي‌گويند.

سر روزه جو يا گندم يا خرما يا آرد و يا پول است كه از قبل آماده كرده تا صبح عيد فطر به فرد مستحقى بدهند.

در اين مناطق هم اگر مرد خانواده‏اى دستش تنگ باشد، ظرف مسى بزرگى را در اين چند روزه پيش آخوند ده مي‌برد تا روى ظرف بخواند و نيت مي‌كند كه اين ظرف در عوض سر روزه گرو بماند، آنگاه ظرف را به خانه مي‌آورد و در گوشه‏‌اى مي‌گذارد و به كار نمي‌گيرند تا زمانى كه سر روزه را تهيه كنند و به مستحقش بدهند و ظرف را از گرو درآورند.
 
در بردخون بندر دير مردم پس از اقامه نماز عيد به ديد و بازديد يكديگر مي‌روند و عيد را به همديگر تبريك مي‌گويند و با چاى و قليان و شيرينى از ميهمانان پذيرايى مي‌شود.
 
يكى از مراسم جالب توجه در اين استان در روز عيد فطر رفتن به منازل خانواده‏‌هايى كه در طول سال گذشته فردى را از دست داده‏‌اند مي‌باشد.

در اين روز خانواده‏‌هايى كه در طول سال فردى از آنها از دنيا رفته است، عيد تهلو (تلخ) دارند. پس از پايان نماز عيد، كليه افراد محل به خانه بازماندگان متوفى مي‌روند و با خواندن فاتحه ياد او را گرامى مي‌دارند و با چاى و شيرينى از آنها پذيرايى مي‌گردد.

تا قبل از ظهر به تمام خانه‏‌هايى كه در آنها عيد تهلو برگزار مي‌باشد مي‌روند. تشكيل مجلس عيد تهلو براى هر خانواده‏اى كه عزيزى را از دست داده الزامى است.
 
در بندر گناوه مراسم فاتحه خوانى در تكايا و مساجد برگزار مي‌شود. در اين روز در بسيارى از تكايا و مساجد شهر مراسم روضه خوانى و فاتحه خوانى برقرار مي‌باشد.
 
همچنين در اين روز كسانى كه اقدام به مراسم دُم دُم سحرى مي‌كردند. پس از اقامه نماز براى گرفتن اجرت به همه خانه‌هاى محل سر مي‌زنند./ز