روح الله بیگی نایب رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران گفت:ايجاد مناطق آزاد، نخستين بار در كشورهاي سوسياليستي كه داراي اقتصاد بسته بودند، مورد توجه قرار گرفت، در واقع هدف پايه گذاران مناطق آزاد، آزمودن تئوري اقتصاد آزاد در بخش هايي از كشور بود كه مايه هاي پيشرفت در آن ها ديده مي شد.  

* شکل گیری مناطق آزاد در ایران

از سال هاي 1330 به بعد به دليل تهيه طرح هايي در جهت رونق اقتصادي كشور و افزايش تجارت خارجي، بنادر ايراني در خليج فارس مورد توجه قرار گرفت. اما بنادر ايران در آن زمان توانايي و امكانات لازم براي توسعه صادرات و واردات را نداشتند. سرانجام با اعتراض تجار ايراني همراه با افزايش هزينه صادرات و واردات كالا، دولت مجبور شد توجه بيشتري را به تنوع بخشيدن به مبادي حمل و نقل كالا و بنادر معطوف كند و در تيرماه 1335 مدير كل گمرك در رابطه با مشكلات ايجاد شده، به بندرعباس رفته و براي اولين بار از منطقه آزاد تجاري «دبي» در آن سوي خليج فارس نام مي برد كه چگونه از راه مبادله كالاهاي ايراني با ساير نقاط جهان و بلعكس، از رونق و اعتبار برخوردار شده است. 

وی شكل گيري مناطق آزاد تجاري در ایران را به پيشنهاد تئوري پردازان اقتصاد دولتي دانست و تصریح کرد:در ايران شكل گيري مناطق آزاد تجاري به پيشنهاد تئوري پردازان اقتصاد دولتي صورت گرفته تا گريزگاهي براي اقتصاد بسته دولتي باشد، که در سال هاي 1367 و 1368 ضربه پذيري اقتصاد كشور از صادرات نفتي، به طور محسوس مورد توجه قرار گرفت و آمارهای سال 1367 نشان می دهند كه صادرات نفتي ما در آن سال حدود 7 ميليارد دلار شد،در حالي كه همين درآمدهاي ارزي در برخي از سال ها از 20 ميليارد دلار فراتر رفته است،بنابراين در برنامه اول، توسعه صادرات غير نفتي به عنوان يك تصميم قطعي مورد توجه قرار گرفت.  

* توسعه صادرات غیرنفتی با بهبود مناطق آزاد 

صادرات می‌تواند در تعمیق، سرعت و فراگیری توسعه درتمام ابعاد بخصوص بعد اقتصادی مؤثر باشد ، در این راستا صادرات غیرنفتی برای اقتصادهای نفتی مانند ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و باعث ایجاد تنوع در صادرات و رهایی از اقتصاد تک‌محصولی خواهد شد که مناطق آزاد می توانند نقش بسزایی در این مورد ایفا کنند.

بیگی يكي از بهترين ابزارها براي توسعه صادرات غير نفتي را ايجاد مناطق آزاد صنعتي دانست و ادامه داد: البته  پس از پيروزي انقلاب اسلامي، لايحه واردات كالا با استفاده از معافيت گمركي به جزيره كيش در تاريخ 18 اسفند 1358 به تصويب شوراي انقلاب رسيد و در نهايت در سال 1368 براساس تبصره 19 قانون برنامه اول توسعه به دولت اجازه داده شد كه در سه نقطه مرزي كشور شامل كيش، قشم و چابهار اقدام به تاسيس منطقه آزاد تجاري نمايد.  
 
نایب رییس کمیسیون اقتصادی گفت:چگونگي اداره اين مناطق در 7 شهريور 1372 به تاييد مجلس شوراي اسلامي رسيد و در تاريخ 21 شهريور 1372 مورد تاييد شوراي نگهبان قرار گرفت.  

* اهداف مناطق آزاد

بررسي مناطق آزاد تجاري-صنعتي و مقايسه آن با اهداف تاسيس اين مناطق در طول بيش از يك دهه در ايران، نشان مي دهد كه برخي از اهداف مورد نظر  در مناطق آزاد تحقق نيافته و مشكلاتي پيش آمده است.

وی در رابطه با اهداف ایجاد مناطق آزاد تاکید کرد:هدف از ایجاد مناطق آزاد و چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری-صنعتی جمهوری اسلامی ایران مطابق ماده ۱ قانون،تسریع در انجام امور زیربنایی، عمران و آبادانی، رشد و توسعه اقتصادی، سرمایه‌گذاری و افزایش درآمد عمومی، ایجاد اشتغال سالم و مولد، تنظیم بازار کار و کالا، حضور فعال در بازارهای جهانی و منطقه‌ای، تولید و صادرات کالاهای صنعتی و تبدیلی و ارائه خدمات عمومی در نظر گرفته شده است که به عبارتی منطقه آزاد، منطقه ای است در یک کشور که برای تسهیل و توسعه صادرات و جذب سرمایه های خارجی به وجود می آید .  

* نقش مناطق آزاد در صادرات کالا و جذب سرمایه 

 مناطق آزاد در راستای آزادسازی اقتصادی می توانند آثار مثبتی در جذب سرمایه های خارجی، انتقال تکنولوژی و مدیریت، و ایجاد بازارهای گسترده تر، جهت صادرات کشور و برقراری ارتباطات بیشتر با صنایع داخلی داشته باشد. 

از آنجا که برقراری تعرفه های گمرکی، به طور مستقیم بر هزینه تولید کالاهای صادراتی تاثیر می گذارند، بنابراین در صورت افزایش هزینه ها، مزیت نسبی این کالاها نیز تنزل می یابد، پس می توان از طریق تاسیس مناطق آزاد، این نقیصه را رفع کرد و در واقع مزیت های نسبی کشور را آشکار نمود. در این شرایط دولت ها مناطق خاص را معین می کنند تا کالاهای واسطه ای مورد احتیاج آنها بدون پرداخت حقوق و عوارض گمرکی وارد، و پس از تولید به بازارهای جهانی ارائه گردند. این مناطق از طریق سرمایه گذاری های مشترک، زمینه های انتقال تکنولوژی مدیریت را، به داخل کشور فراهم کرده و باعث افزایش تولید داخلی خواهند شد.

بیگی در خصوص نقش مناطق آزاد در زمینه صادرات کالا و جذب سرمایه های خارجی گفت:منطقه آزاد در زمینه صادرات کالا و جذب سرمایه های خارجی به طور کامل آزاد بوده و دولتها سعی می کنند با راه کارهای بسیار تسهیل کننده ای برای صادرات و جذب سرمایه های خارجی از طریق این مناطق، زمینه های مناسب را برای سرمایه گذاری و توسعه صادرات ، اشتغال و کسب درآمدهای ارزی فراهم کنند .  
 
نایب رییس کمیسیون اقتصادی اهداف و انگيزه هاي ايجاد مناطق آزاد در ايران گفت: اهداف و انگیزه های ایجاد مناطق آزاد در ایران جالب توجه است اما عملكرد آن ها به دليل نواقص ناشي از تطابق نداشتن ابزارها با راهبرد توسعه موفق نبوده است.  
   
   
وی در ادامه تصریح کرد:اهداف و انگیزه های مناسب و جالبی باعث ایجاد مناطق آزاد شد اما به جهت عدم تطابق مناسب بین ابزارها و راهبردها، این اهداف  بصورت مقبول محقق نشد.   
 
بیگی بیان کرد:مهم‌ترین فلسفه تاسیس مناطق آزاد در ایران در بدو تاسیس، توسعه منطقه‌ای بوده است، به همین دلیل مناطق آزاد بعضا در محروم‌ترین نقاط جغرافیایی كشور جانمایی شده‌اند كه منظور از محرومیت نبود.  

* شرایط زیرساخت های مناطق آزاد کشور

امکانات اولیه و زیربنائی اسکله، فرودگاه، تاسیسات بندری و شبکه های حمل و نقل، آب و برق و... در مناطق آزاد به اندازه کافی وجود ندارد، و تامین این امکانات جزء شرایط لازم و ضروری کارکرد موفقیت آمیز مناطق آزاد کشور به شمار می روند. همچنین وجود شرایطی مانند نرخ دستمزدها و اجاره زمین بالا، نسبت به سایر مناطق، و عدم وجود صادرات از مناطق، نشان دهنده عدم وجود مزیت های نسبی لازم جهت جذب سرمایه های خارجی است. بدین ترتیب با اصلاح این شرایط نامناسب و به وجود آمدن این امکانات زیربنائی لازم به لحاظ اقتصادی، می توان گفت که موانع اصلی مرتفع شده اند. 

نایب رییس کمیسیون اقتصادی در رابطه با زیرساخت های مناطق آزاد گفت:فقدان تاسیسات زیربنایی، زیرساختی و انرژی در منطقه،سطح بسیار پایین استانداردهای زندگی،زیست محیطی و بهداشتی،فقدان نیروهای تحصیل كرده و ماهر در منطقه ،دوری از شهرهای بزرگ ،اقتصاد محلی ضعیف و درون‌گرا و ظهور و بروز پدیده‌هایی همچون قاچاق زیرساخت‌های لازم و ضروری در مناطق آزاد هستند ،که باید بهبود یابند.
 
وی در ادامه سیاست دولت را در این خصوص بیان کرد:سیاست دولت برای ایجاد زیرساخت‌ها در مناطق آزاد از محل درآمدهای پس از افتتاح و شروع به كار آنها بوده است، این درحالی است كه تجربه مناطق آزاد موفق جهان نشان می دهد که ایجاد زیر ساختها قبل از ایجاد منطقه آزاد بسیار ضروری است.   
 
 در جهت تحقق ایجاد مناطق آزاد با شرایط مطلوب باید اعمال زیر انجام شود:  
1. استفاده مناسب از مدیران شایسته ، کارا ،توانمند و با برنامه    
2. توجه به ضرورت بهبود مستمر و به روزرسانی مدوام شرایط رقابت جهانی  
3. اجرا شدن یا اجرای درست قوانین ناظر بر نحوه تعامل ادارات دولتی و نهادهای مستقر در مناطق با سازمان ها  
4.رفع ابهام در مواردی که قانون مناطق آزاد با سایر قوانین عمومی کشوری تناقض دارد  
5.تفسیرهای  غیرسلیقه ای از قوانین و مقررات مصوب مرتبط با حقوق مناطق آزاد    
6.تدوین راهبرد مشخص و اتخاذ سیاست ها برای تأمین آن در مناطق    
7.رفع ابهام در جایگاه نهاد های صنفی و مدنی در فرایند های تصمیم گیری و نظارتی    
8.ارائه خدمات قضایی متناسب با مقتضیات و ویژگی های خاص مناطق آزاد  
9. ایجاد هماهنگی قوانین مناطق آزاد کشور با قوانین بین المللی    
10. برطرف کردن نارسایی های قانونی در ایجاد محدودیت در حوزهء گردشگری  
11.کار آمد کردن قوانین فعالیت های بانک و بیمه  
12. تعریف جایگاه بالفعل در بودجهء عمومی و برنامه های توسعهء کشور  
13.  ایجاد زیرساخت‌های لازم برای موفقیت مناطق آزاد  
14. ایجاد مکانیسم مناسب در جهت عارضه یابی از قوانین و شرایط و ارائه پیشنهاد در قالب لایحه به  مجلس در جهت تغییر یا تدوین قوانین لازم  
   
انتهای پیام/