در برنامه غذایی، بیشتر از هر چیز دریافت فیبر غذایی که مهم‌ترین منبع آن میوه‌ها و سبزی‌‌های سالم و تازه است، اهمیت دارد. دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران در گفت‌و‌گو با جام‌جم در این باره می‌گوید: در کسانی که میوه و سبزی کمی مصرف می‌کنند، احتمال بروز سرطان روده بزرگ (کلورکتوم) بسیار زیاد است.

البته فیبر علاوه بر میوه‌ها و سبزی‌ها در غلات هم وجود دارد که از منابع غذایی خیلی از افراد جامعه محسوب می‌شود. این متخصص تغذیه ادامه می‌دهد: مصرف غذاهایی که از دانه کامل غله؛ مثلا گندم کامل که سبوس آن گرفته نشده، بیشتر از غذایی که با گندم پوست‌گرفته تهیه شده، فیبر دارد.

در میان نان‌ها هم نان‌های سنگک، بربری و تافتون، سبوس‌ و فیبر بیشتری نسبت به لواش، باگت و فرانسوی دارد. او با اشاره به این‌که مصرف زیاد خوراکی‌های پرچرب با چربی‌های اشباع‌، لبنیات پرچرب، بخصوص ماست و شیر پرچرب و گوشت‌های پرچرب مخصوصا گوشت قرمز فرآوری‌شده هم برای سلامت روده مناسب نیست، ادامه می‌دهد: برای آخرین اطلاعات موجود، نه خود گوشت قرمز بلکه گوشت قرمز فرآوری‌شده مثل سوسیس، کالباس، همبرگر و فرآوری‌های صنعتی که از گوشت قرمز تهیه شده‌ است، بیشترین رابطه را با ابتلا به این سرطان گوارشی دارند.

علاوه بر این، مصرف بیش از حد غذاهای شور که باعث از دست دادن آب دستگاه گوارش می‌شود، می‌تواند با ابتلا به سرطان روده بزرگ ارتباط داشته‌باشد. او می‌گوید: مصرف خوراکی‌های کنسروی، با افزودنی‌های شیمیایی، مقادیر فراوان خوراکی‌های تخمیری بخصوص تخمیری صنعتی هم با ابتلا به این سرطان ارتباط دارند. از طرفی، مطالعه‌ها نشان می‌دهد بیشترین ارتباط را کمبود ویتامین D و کلسیم با ابتلا به سرطان روده بزرگ دارند. البته ژنتیک هم نقش کوچکی در شیوع این بیماری ممکن است داشته باشد.

یبوست، تغذیه و سرطان روده بزرگ

یکی از بیماری‌هایی هم که ساده است، اما اگر به آن توجه نشود باعث ابتلا به سرطان روده بزرگ خواهد شد، یبوست است. دکتر وفا با بیان این مطلب می‌افزاید: تمام افرادی که زیاد دچار یبوست و مشکلات مزاجی می‌شوند و در اجابت مزاج و دفع مشکل پیدا می‌کنند باید به پزشک مراجعه کنند و برای درمان بیماری چاره‌ای اندیشیده شود.

او عواملی را که در الگوی خوراکی باعث ابتلا به یبوست می‌شود، مصرف کم میوه و سبزی و مصرف زیاد غذاهای پرچرب، نمک و نوشیدن زیاد چای و قهوه برمی‌شمارد و توضیح می‌دهد: قهوه به دلیل داشتن کافئین و چای به علت داشتن تئوفیلین و تئوبرومین، بسیار ادرار‌آور است و نوشیدن بیش از حد آنها باعث می‌شود آب بدن از دست برود و حرکت‌های دودی دستگاه گوارش کاهش یابد. وقتی حرکت‌های دودی دستگاه گوارش کاهش پیدا کند، مدفوع خشک می‌شود و در روده باقی می‌ماند و باعث ایجاد زخم در بافت نرم می‌شود. در زخم هم ابتدا خونریزی‌های کوچکی اتفاق می‌افتد و بعد تکثیر سلولی در منطقه زخم، باعث ایجاد پولیپ کولون و رکتوم می‌شود.

در مرحله بعد پولیپ زخم می‌شود و ادامه تکثیر غیرقابل‌ کنترل هم سرطان کلورکتوم را به دنبال خواهد داشت. او توصیه می‌کند: با توجه به آنچه گفته شد، نوشیدن مقدار کافی آب به دفعات در روز بسیار اهمیت دارد و از کم‌آبی بدن جلوگیری می‌کند. به گفته این متخصص تغذیه، غذاهای شور، تند و پرادویه یکی دیگر از عوامل ابتلا به این سرطان شایع در ایران محسوب می‌شود​.

سرطان‌های گوارشی با تغذیه ارتباط دارد

در سرطان مری، بیشتر قسمت پایین مری که به معده وصل است، درگیر می‌شود و این اتفاق بیشتر برای کسانی می‌افتد که دچار ریفلاکس (برگشت اسید معده به مری و دهان) می‌شوند. دکتر وفا با بیان این‌که ریفلاکس در کسانی که چای و قهوه زیاد می‌نوشند، چاق هستند، غذا را تند و بااسترس می‌خورند، غذاهای پرچرب و پرپروتئین زیاد مصرف می‌کنند و شیرینی را زیاد و بخصوص با معده خالی می‌خورند اتفاق می‌افتد که به نوبه خود باعث سرطان مری می‌شود.

به گفته این متخصص تغذیه، سرطان معده هم از یک‌سو به تغذیه ارتباط دارد و از سوی دیگر، علت آن دهیدراتاسیون یا همان کم‌آبی است. بر این اساس، برای مبتلا نشدن باید مصرف تمام غذاهایی که باعث کم‌آبی می‌شود مثل غذاهای صنعتی، دارای نگه‌دارنده و کم‌فیبر را کنار گذاشت چون به معده آسیب می‌رساند. او تاکید می‌کند: عادت به مصرف بیش از حد تمام خوراکی‌های محرک ترشح اسید معده، بخصوص ترکیب‌های کافئینی مثل چای و قهوه و شکلات زیاد را باید کنار گذاشت.

علاوه بر اینها به گفته دکتر وفا، برای دچار نشدن به انواع سرطان‌های گوارشی لازم است به این نکته‌ها توجه شود: مصرف غذای کم‌نمک، ترک سیگار، کنترل استرس، قرار نگرفتن در معرض آلودگی‌ شیمیایی و محیطی، درست شستن میوه‌ها برای اطمینان از باقی نماندن سموم و... .

بعد از ابتلا هم تغذیه درست لازم است، اما...

روش تغذیه پس از ابتلا هم در کنترل و درمان بیماری‌ها و سرطان‌های گوارشی نقش دارد. البته خیلی وقت‌ها رژیم درمانی کسی که مبتلا شده با کسی که قصدش پیشگیری است، متفاوت است. دکتر وفا در این‌باره می‌گوید: رژیم غذای کسی که دچار زخم دستگاه گوارش شده و مرحله بعدی‌ بیماری‌اش می‌تواند سرطان باشد، باید کم‌فیبر باشد.

برعکس، کسی که به قصد پیشگیری می‌خواهد رژیم غذایی سالمی داشته باشد، باید فیبر زیادی مصرف کند. کسی که دچار زخم اثنی‌عشر (دوازدهه)‌ و... شده برای این که زخمش خونریزی نکند، لازم است حرکت‌های دودی دستگاه گوارش به حداقل برسد، در حالی که فیبرها حرکت‌ دستگاه گوارش را افزایش می‌دهد.